'Nóng mặt Iran': Mỹ tung ván bài mới tại Syria?

Chính quyền Tổng thống Donald Trump đã mở một chương mới về sự hiện diện của Mỹ tại Syria, tuyên bố sẽ ở lại đây cho đến khi kết thúc cuộc nội chiến nhằm ngăn chặn sự mở rộng thực lực của Iran trên khắp Trung Đông, theo Washington Post.

Quan điểm này, được các quan chức cấp cao Mỹ tuần trước đưa ra đã đánh dấu một sự đảo ngược lập trường ấn tượng sau 6 tháng, kể từ khi Tổng thống Trump nói ông sẽ rút quân Mỹ ra khỏi Syria và chấm dứt sự tham gia của Mỹ tại đây.

Đảo chiều lập trường ấn tượng

Đại diện đặc biệt của Bộ Ngoại giao Mỹ về Syria James Jeffrey cho biết Washington sẽ duy trì một sự hiện diện tại Syris, có thể bao gồm một lực lượng quân sự được mở rộng, cho đến khi Iran và lực lượng dân quân do họ chỉ huy rút quân. Các quan chức Mỹ dự tính rằng, chỉ có thể đạt được kết quả này khi các cường quốc tham gia hòa giải và đưa ra một thỏa thuận kết thúc chiến tranh.

Quân đội Mỹ sẽ hiện diện lâu dài tại Syria. (Nguồn: NYT)

"Tổng thống muốn chúng tôi ở Syria cho đến khi điều đó và các điều kiện khác được đáp ứng", ông Jeffrey nói với các phóng viên ngày 27/9, nói rằng việc rút quân Mỹ cũng liên quan đến việc đánh bại nhóm Nhà nước Hồi giáo IS.

Tuyên bố trên được đưa ra vài ngày sau khi cố vấn an ninh quốc gia Mỹ John Bolton thông báo, Hoa Kỳ sẽ không rút lui "khi quân Iran vẫn ở ngoài biên giới Iran", lần đầu tiên liên kết quỹ đạo của Mỹ ở Syria với việc đối trọng với Iran.

Còn Iran dường như không dễ dàng từ bỏ chỗ đứng của mình tại Địa Trung Hải sau sự đóng góp dài hàng thập kỷ và được mở rộng đáng kể sau khi cuộc xung đột Syria bắt đầu vào năm 2011.

Chính quyền Trump đã có những động thái đối phó mạnh mẽ các lực lượng ủy nhiệm của Iran tại khắp Trung Đông, từ Lebanon, Iraq tới Yemen. Tại Syria, Lực lượng Vệ binh Cách mạng Hồi giáo Iran (IRGC) được cho là đang chỉ huy ít nhất 10.000 tay súng, bao gồm cả dân quân Shiite và binh lính chính phủ Iran – xây dựng một xương sống đã giúp Assad giành lại nhiều khu vực rộng lớn của đất nước từ tay phe nổi dậy.

Faysal Itani, một học giả Trung Đông tại Hội đồng Đại Tây Dương, cho biết, các quan chức Mỹ có thể đang chuẩn bị cho một nhiệm vụ dài hơi trên chiến trường Syria vì trong tương lai ngắn chưa có hi vọng đạt được thỏa thuận cuối về cuộc xung đột này.

Để phù hợp với chiến lược mới, các quan chức Mỹ đã thay đổi cách nói về lực lượng quân đội Mỹ, khoảng 2.000 quân, đã đóng tại Syria để chống IS, sẽ tiếp tục hiện diện. Quân đội Mỹ sẽ tiếp tục làm việc với một lực lượng đối tác do người Kurd dẫn đầu để săn lùng những nhóm IS còn sót lại ở miền trung Syria, chướng ngại cuối cùng để nhóm này kiểm soát một khu vực rộng lớn ở đây.

Trước đây, các nhà lãnh đạo Lầu Năm Góc từng đề cập đến sự mở rộng khiêm tốn của quân đội Mỹ sau khi những khu vực từng nằm trong tay IS bị tái chiếm lại. Hiện tại, các quan chức Mỹ dường như đang kết nối phần cuối của sứ mệnh chống IS với mục tiêu thiết lập an ninh trên khắp Syria.

Phát biểu với các phóng viên tuần trước, Bộ trưởng Quốc phòng Jim Mattis cho biết quân đội Mỹ sẽ vẫn còn ở lại cho đến khi có thể đảm bảo rằng các lực lượng địa phương có thể ngăn chặn sự hồi sinh của lực lượng khủng bố như điều từng xảy ra ở Iraq sau khi Mỹ rút quân vào năm 2011.

Lầu Năm Góc nhấn mạnh rằng sứ mệnh quân sự của Hoa Kỳ ở Syria không thay đổi - theo luật, được giới hạn trong việc chống lại IS. Nhưng theo nhiều nhà chức trách cho biết, việc đối trọng với Iran đã trở thành “mối quan tâm thứ hai” cho việc triển khai lực lượng ở đây.

Iran khó rời Syria?

Chính quyền Trump rất muốn thấy Iran rời khỏi Syria, một phần để hỗ trợ đồng minh Israel, đã thực hiện một số cuộc không kích trong năm nay nhằm vào các mục tiêu quân sự của Iran tại Syria.

Ông Jeffrey nói rằng chiến dịch (Mỹ ở lại Syria-pv) có thể bao gồm một nhiệm vụ quân sự dài hạn nhưng cũng có thể bao gồm sự hiện diện ngoại giao hay hỗ trợ cho các lực lượng đối tác.

“Tất cả là để gây áp lực chính trị. Kỳ vọng của chúng tôi rằng chính phủ Syria, hay bất cứ chính phủ nào có mặt vào cuối tiến trình chính trị này, hoặc tại một thời điểm nào đó trong quá trình này, sẽ không còn cảm thấy cần phải có lực lượng Iran ở đó nữa”, ông nói. “Chúng tôi sẽ không ép buộc người Iran ra khỏi Syria. Chúng tôi thậm chí không nghĩ người Nga có thể ép buộc người Iran ra ngoài. ”

Các chuyên gia Trung Đông cho biết sự thay đổi trong thông điệp cho thấy sự sẵn lòng lớn hơn của chính quyền Trump nhằm thúc đẩy sự hiện diện quân sự trong chiến lược lớn hơn để cô lập Iran.

Eric Edelman, cố vấn tại Trung tâm đánh giá chiến lược và ngân sách, từng là đại sứ Mỹ tại Thổ Nhĩ Kỳ và Phần Lan và là quan chức Lầu Năm Góc trong thời kỳ George W. Bush nói: “Tất cả là về việc hạn chế khả năng nắm ưu thế của Iran trong khu vực”.

Nhiều người vẫn hoài nghi về sự thành công của chiến lược trên. “Quan điểm cho rằng Iran sẽ bị yêu cầu rời bỏ hoặc bị buộc phải rời bỏ (Syria-pv) trong tương lai gần là ảo tưởng,” Robert Malley, người đứng đầu Nhóm khủng hoảng quốc tế và từng là người giám sát chính sách Trung Đông tại Nhà Trắng dưới thời ông Obama nói. “Iran là đồng minh lâu nhất, nhất quán và đáng tin cậy nhất của chế độ Assad.”

Theo một nhà ngoại giao phương Tây, Iran đã chi hàng chục tỷ USD ở Syria và mất hàng ngàn tay súng để ủng hộ ông Assad. Nếu Mỹ duy trì hiện diện quân sự ở Syria cho tới khi Iran ra đi, điều đó đồng nghĩa với việc sẽ kéo dài “ít nhất nhiều thập kỷ”, nhà ngoại giao này nói với điều kiện giấu tên.

Fred Kagan, một học giả tại Viện Doanh nghiệp Mỹ, cho biết chính quyền sẽ cần phải phát triển một kế hoạch chi tiết cho việc gây sức ép, ngoại trừ các đòn trừng phạt kinh tế, mà Mỹ đã sử dụng để nhắm vào Tehran cho đến nay.

Ông cho biết, dùng các phương tiện gián tiếp khác có thể khiến Iran giảm bớt dấu chân quân sự ở Syria, nhưng có lẽ không nhiều như mong muốn. "Nếu chúng ta nghiêm túc về việc đạt được mục tiêu của ông Bolton và những người khác, chúng ta sẽ cần phải làm nhiều hơn nữa."

An Bình