'Nỗi niềm' của doanh nghiệp dấn thân vào khoa học công nghệ

Nói về nỗi niềm của các doanh nghiệp (DN) trong lĩnh vực khoa học công nghệ, bà Lã Thị Thu Hằng, Giám đốc CTCP Điện tử D.G.S (ở Khu công nghệ cao Tp.HCM), đã chỉ rõ có những vấn đề mà chưa có luật quy định khiến cho bản thân DN gặp rất nhiều khó khăn.

Vẫn còn “khoảng trống” pháp lý

“Nhà máy của chúng tôi sản xuất ra những sản phẩm công nghệ cao, chẳng hạn như sản phẩm mới nhất là bộ đọc thông minh cho đồng hồ cơ, đồng hồ cơ đo nước. Chúng ta đã có những quy chuẩn để kiểm định đồng hồ thông minh, thậm chí là đồng hồ điện tử, thế nhưng bộ đọc thông minh cho đồng hồ cơ thì lại chưa có quy định nào”, bà Hằng nói.

Vẫn còn nhiều rào cản gây khó khăn cho hoạt động của cácdoanh nghiệp khoa học công nghệ, rất cần được sớm tháo gỡ.

Cụ thể, theo vị giám đốc này, Bộ Khoa học và Công nghệ cũng như Ủy ban Tiêu chuẩn Đo lường Chất lượng Quốc gia chưa có quy chuẩn cụ thể để kiểm định bộ đọc thông minh của công ty sản xuất. Trong khi đó, đây lại là nhu cầu hiện thực, rất cụ thể của thị trường hiện nay.

“Khách hàng chủ lực của chúng tôi là Tổng công ty Cấp nước Sài Gòn (Sawaco) đã thử nghiệm từ năm 2022 đến nay là 60.000 sản phẩm, sử dụng hình thức để triển khai cho các hộ dân trong địa bàn Tp.HCM. Một khi đã xong giai đoạn thử nghiệm là đến giai đoạn mua sắm, sẽ phải đấu thầu. Thế nhưng để đấu thầu đòi hỏi phải kiểm định các sản phẩm mà họ mua sắm. Câu hỏi đặt ra là kiểm định dựa trên cái gì? Bởi vì không có quy định”, bà Hằng phân trần.

Khó khăn đặt ra cho bản thân DN này là nếu không kiểm định được sản phẩm mới là bộ đọc thông minh cho đồng hồ cơ đo nước thì phía Sawaco sẽ không thể mua được. Và như thế, mọi giao dịch và những mục tiêu chuyển đổi số cho ngành cấp nước sẽ bị khó khăn.

Chính vì vậy, như nguyện vọng của giám đốc Công ty Điện tử D.G.S, điều mong đợi là Bộ Khoa học và Công nghệ cùng với Ủy ban Tiêu chuẩn Đo lường Chất lượng Quốc gia nên ban hành quy chuẩn về kiểm định các bộ đọc thông minh cho đồng hồ cơ đo nước.

Ngoài vấn đề nêu trên, bà Lã Thị Thu Hằng cho biết thêm là nhà máy của công ty nằm trong Khu công nghệ cao Tp.HCM còn phải thường xuyên làm và nộp các báo cáo tháng, báo cáo quý, báo cáo 6 tháng và báo cáo năm. Ngoại trừ những báo cáo bắt buộc (như báo cáo với cơ quan thuế, với hải quan, báo cáo với bảo hiểm, báo cáo với cơ quan quản lý lao động xã hội…) thì nỗi ám ảnh mang tên “báo cáo” là có thật.

Câu hỏi mà vị giám đốc này đặt ra là liệu có quy chế nào để giảm bớt những báo cáo đó không, có nhất thiết phải báo cáo hàng tháng, hàng quý hay không? Đây là đề nghị “thiết tha” của công ty nhằm muốn làm giảm nỗi ám ảnh tên là “báo cáo”.

“Thậm chí, ngoài những báo cáo được nộp trực tuyến (online) thì vẫn còn báo cáo phải nộp bằng giấy, trong khi chúng ta đang chuyển đổi xanh, việc in ra cả đống giấy báo cáo trong hàng tháng, hàng quý sẽ đi ngược xu hướng này. Mong rằng cơ quan quản lý làm sao khắc phục giảm bớt báo cáo để DN có thời gian làm ăn, nhất là khi làm báo cáo mất nhiều thời giờ và không biết có ai đọc hay không vì nó dày và nhiều lắm!”, bà Hằng bộc bạch.

Không chỉ có vậy, để được hưởng chính sách ưu đãi đòi hỏi các DN trong lĩnh vực khoa học công nghệ phải có giấy chứng nhận “Doanh nghiệp khoa học công nghệ” và “Doanh nghiệp công nghệ cao”. Trong khi đó, với trường hợp DN đang đặt nhà máy trong khu công nghệ cao, liệu có cần phải có giấy chứng nhận như vậy hay không?

Bởi lẽ, để được đặt nhà máy trong khu công nghệ cao, đương nhiên phía DN đã phải đáp ứng các điều kiện về khoa học công nghệ trước đó. Vậy nhưng, mặc dù công ty có “đại bản doanh” ở khu công nghệ cao nhưng vẫn phải làm một loạt thủ tục hành chính để trình nộp, chờ đợi nhằm được cấp giấy chứng nhận rồi mới được hưởng chính sách ưu đãi.

Nhiều rào cản chờ tháo gỡ

Ngoài ra, nỗi niềm còn liên quan đến chính sách ưu đãi thuế đối với DN khoa học công nghệ. Đại diện CTCP Khoa học Công nghệ Việt Nam bày tỏ băn khoăn là công ty đã được cấp giấy chứng nhận “Doanh nghiệp khoa học công nghệ” và thương mại, tạo ra doanh thu từ những sản phẩm khoa học công nghệ thì công ty phải trả một khoản thù lao cho tác giả nghiên cứu, sáng tạo ra những sản phẩm đó. Và liệu thu nhập của các tác giả này có được miễn thuế thu nhập cá nhân hay không như trong điều khoản được đưa ra trong luật Khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo?

Thực ra, theo giới chuyên gia, trong luật Thuế thu nhập cá nhân hiện hành không có nêu về việc miễn thuế cho các tác giả nghiên cứu, sáng tạo ra những sản phẩm có tính chất đổi mới sáng tạo. Nhưng trong tương lai, đối với việc miễn thuế bản quyền tác giả đổi mới sáng tạo còn tùy thuộc vào việc bổ sung quy định này như thế nào cho phù hợp trong luật Thuế thu nhập cá nhân sẽ được sửa đổi trong thời gian tới.

Bên cạnh những vấn đề nêu trên, vẫn còn nhiều rào cản khác đối với các DN trong lĩnh vực khoa học công nghệ. Họ nhận thấy rằng không thể chỉ bán một giải pháp kỹ thuật hay một sản phẩm mới có tính đổi mới sáng tạo, mà còn phải trở thành một đối tác tích hợp, chủ động kết nối thị trường để đảm bảo đối tác nhìn thấy lợi ích kinh tế rõ ràng.

Không những thế, khi thị trường chưa thực sự thấu hiểu và tin tưởng vào giá trị của các DN khoa học công nghệ, đầu ra cho sản phẩm mới sẽ rất bấp bênh. Điều này buộc các DN tiên phong phải nỗ lực rất nhiều để tự mình xây dựng lòng tin.

Mặt khác, rào cản về vốn và tín dụng cũng là một nỗi niềm với các DN khoa học công nghệ. Họ đối mặt với các khó khăn chính về thiếu vốn đầu tư cho R&D và cơ sở hạ tầng. Họ cũng thiếu hụt nhân lực chất lượng cao do cơ chế hợp tác giữa DN với trường đại học còn hạn chế.

Như trong vấn đề về đầu tư cho R&D, ông Lê Bảo Quốc, đại diện CTCP công nghệ Welgun, nói rằng lâu nay trên các phương tiện truyền thông thường đề cập rất nhiều đến đổi mới sáng tạo, trong khi đây chỉ là sử dụng lại kết quả từ R&D, thế nhưng việc tuyên truyền về R&D vẫn còn khá mờ nhạt.

Ông Quốc cũng nhắc lại ý kiến gần đây của ông Daren Tang, Tổng giám đốc Tổ chức Sở hữu Trí tuệ Thế giới (WIPO) trong cuộc gặp với lãnh đạo Bộ Khoa học và Công nghệ, đã có lời khuyên cho Việt Nam là nên đầu tư nhiều hơn nữa cho hoạt động R&D.

“Tại sao ông Daren Tang lại có lời khuyên như vậy? Đó là do ông ta biết rằng Việt Nam đầu tư cho R&D còn ít quá. Bởi vì ông ta làm lãnh đạo của WIPO nên biết được số lượng sáng chế của Việt Nam còn khiêm tốn so với một số quốc gia tiên tiến khác”, ông Quốc chia sẻ.

Thế Vinh