Người Cống bên dòng Nậm Núa

Đường nội bản ở Púng Bon được bê tông sạch sẽ.

Nằm lọt thỏm dưới chân núi, Púng Bon có vỏn vẹn 54 nóc nhà, với hơn 250 nhân khẩu dân tộc Cống - 1 trong 3 cộng đồng dân tộc rất ít người tại Điện Biên. Khoảng hơn chục năm về trước, người dân ở đây gần như sống tách biệt với khu vực bên ngoài và được biết đến là “điểm nóng” về ma túy. Đón chúng tôi là già làng Nạ Văn Súc. Tóc đã điểm bạc, ký ức về một thời gian khó được ông Súc nhắc lại: “Con đường tìm nơi ở và sản xuất mới của người Cống diễn ra liên tục, ròng rã qua hàng chục năm. Đến nỗi, tôi chẳng thể đếm nổi những nơi mình đã đến. Mãi đến năm 1977, được cấp ủy, chính quyền, bộ đội biên phòng tuyên truyền, vận động, những hộ dân đầu tiên mới quyết định dừng lại, chọn Púng Bon làm nơi định cư”.

Theo chia sẻ của Bí thư Chi bộ bản Lò Văn Liên, những ngày đầu lập bản, tất cả đều là hộ nghèo, đa phần bà con mù chữ. Cộng thêm việc quen với lối canh tác theo kiểu chọc lỗ, tra hạt, nên cái đói cứ kéo từ mùa này sang tháng khác. “Cuộc sống bà con ở đây chỉ thực sự thay đổi kể từ khi có các chương trình, dự án, chính sách hỗ trợ đặc thù cho dân tộc Cống. Trước tiên là đầu tư đồng bộ hạ tầng về điện, đường, trường, trạm y tế; rồi cấp ủy, chính quyền xã, nhất là cán bộ, đảng viên thường xuyên bám bản, vận động, tuyên truyền, hướng dẫn nên bà con mới biết cách trồng lúa nước, chăm sóc gia súc, gia cầm” - ông Liên cho biết.

Gia đình ông Lò Văn Mọng trước đây cũng là hộ nghèo. Quanh năm suốt tháng “bán mặt cho đất, bán lưng cho trời” mà mỗi năm vẫn thiếu đói tới vài tháng. Ông Mọng tâm sự, kể từ khi có Đề án Phát triển kinh tế - xã hội vùng dân tộc Cống, gia đình mới bắt đầu “phất lên”. Đầu tiên, ông được tạo điều kiện tiếp cận nguồn vốn vay ngân hàng để mua trâu, bò sinh sản chăn nuôi. Nhận thấy lúa nước đem lại năng suất cao, mỗi năm có thể trồng 2 vụ, ông Mọng tích cực khai hoang ruộng. Đến nay, gia đình ông đã sở hữu 5.000m2 lúa nước, 1ha lúa nương, 10 con trâu, 3ha ao cá. Không chỉ xây dựng được căn nhà khang trang, ông Mọng còn duy trì nguồn thu ổn định hơn 100 triệu đồng mỗi năm. “Quan trọng nhất là chúng tôi được tham gia các lớp tập huấn để thay đổi nhận thức về trồng trọt, chăn nuôi. Từ đó, tôi biết áp dụng khoa học kỹ thuật vào sản xuất. Nuôi con gà, con lợn cũng cần phải chăm sóc, thuốc thang chứ không để tự ăn, tự lớn như trước” - ông Mọng bộc bạch.

Chia sẻ về những đổi thay ở bản mình, Trưởng bản Lò Văn Hiệp cho biết: Kinh tế ổn định nên tệ nạn, nhất là ma túy đã giảm hẳn. Bà con cũng quan tâm tới chất lượng cuộc sống hơn. Cơ bản nhà nào cũng có xe máy, tivi. Đặc biệt là trẻ em trong bản đều được đi học đầy đủ, đúng độ tuổi. Đến nay, bản còn 15 hộ nghèo; không còn nhà tạm, dột nát. Nếu như không có chủ trương, chính sách quan tâm đầu tư, hỗ trợ của Đảng và Nhà nước thì người Cống ở Púng Bon sẽ không có được cuộc sống ấm no, ổn định như ngày nay. Các hộ dân giờ đã yên tâm ổn định cuộc sống, nhưng để phát triển hơn nữa thì còn nhiều khó khăn. Đặc biệt là công tác xóa nghèo cho các hộ còn lại. Bà con ở đây chỉ biết bám ruộng và nương. Trong khi đất sản xuất lại hạn hẹp. Nhiều nhà vẫn loay hoay không biết làm gì cho hiệu quả. Thế nên, để có thu nhập trang trải cuộc sống, đa phần thanh niên đều ra ngoài thành phố làm thuê.

Phụ nữ dân tộc Cống ở Púng Bon thêu trang phục truyền thống.

Nổi lên giữa những nếp nhà gỗ ở Púng Bon là một vài nóc nhà xây khang trang, lợp tôn xanh, đỏ. Nhiệt tình mời chúng tôi ghé thăm nhà, chị Nạ Thị Thoan bảo: “Bản này có mấy ngôi nhà xây thôi. Căn to đẹp nhất là của một hộ kinh doanh. Nhà em bên này, mới xây xong đầu năm nay”. Theo lời chị Thoan kể, phần lớn kinh phí làm nhà là từ tiền đền bù mặt bằng của một dự án đang được triển khai trong bản. Cả 2 vợ chồng chị Thoan vốn chưa có việc làm ổn định. Hiện nay, chị chỉ ở nhà trông con, chồng đi làm phụ hồ. Cứ có người gọi làm ở đâu, chồng chị đi đó. Mỗi tháng tích cóp được khoảng 3 triệu đồng gửi về cho vợ, tạm đủ lo chi phí cho 6 miệng ăn. “Nhà em không trồng cấy hay chăn nuôi thêm được cây, con gì. Chỉ có ít ruộng lúa, nên mình em làm là được. Một năm cũng tạm đủ gạo ăn cho cả nhà. Thế nhưng, ở trong bản này, ít hộ có ruộng như nhà em lắm, đa phần vẫn làm nương thôi” - chị Thoan chia sẻ thêm.

Đề án “Phát triển kinh tế - xã hội vùng dân tộc Cống tỉnh Điện Biên” giai đoạn 2011 - 2020 được triển khai đã giúp thay đổi đời sống dân tộc Cống rõ rệt, tỷ lệ hộ nghèo giảm từ 78,8% (năm 2012) xuống 50% (2020). Trong đó, cơ sở hạ tầng được đầu tư cơ bản, giao thông đảm bảo lưu thông quanh năm; trường lớp học đáp ứng được nhu cầu về dạy và học. Các chính sách hỗ trợ về điều kiện sống, phát triển sản xuất, văn hóa thông tin, y tế, giáo dục... được thực hiện đầy đủ. Sau 10 năm thực hiện, Đề án đã tiếp sức cho người Cống ở Púng Bon vươn lên.

Ông Lò Xuân Nam, Phó trưởng Ban Dân tộc tỉnh cho biết: Thực hiện Đề án Phát triển kinh tế - xã hội vùng dân tộc Cống tỉnh Điện Biên, đời sống vật chất, tinh thần của dân tộc Cống nói chung, tại bản Púng Bon nói riêng cơ bản được nâng lên, không còn hộ đói, tỷ lệ hộ nghèo giảm sâu. Bà con đã có chuyển biến tích cực trong nhận thức, trình độ sản xuất, phong tục tập quán; đại đa số được tiếp cận cơ bản các dịch vụ y tế, giáo dục, thông tin; các giá trị văn hóa được bảo tồn và phát huy, góp phần củng cố khối đại đoàn kết dân tộc, củng cố lòng tin của đồng bào đối với sự lãnh đạo của Đảng, Nhà nước.

Tú Anh