Nam Đà phát huy giá trị văn hóa các dân tộc thiểu số phía Bắc
Nhờ sự hỗ trợ từ Dự án 6 thuộc Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số (DTTS) và miền núi, giai đoạn 2021-2025 (Chương trình 1719), xã Nam Đà, tỉnh Lâm Đồng đã đạt được nhiều kết quả tích cực trong công tác bảo tồn, phát huy giá trị văn hóa truyền thống tốt đẹp của các DTTS, tạo động lực thúc đẩy du lịch cộng đồng phát triển.
Bức tranh văn hóa sinh động
Thôn Nam Cao nằm cách trung tâm xã Nam Đà khoảng 8km về phía Bắc. Toàn thôn có 163 hộ với 667 nhân khẩu, trong đó đồng bào Tày, Nùng chiếm gần 92%. Sau hơn 30 năm lập nghiệp trên vùng đất mới, bà con các dân tộc đã dần ổn định cuộc sống, chung sức cùng các dân tộc anh em khác xây dựng quê hương mới trù phú, đậm đà bản sắc.
Trên vùng đất đỏ bazan này, sắc màu văn hóa của đồng bào Tày, Nùng được gìn giữ và phát huy mạnh mẽ. Những lễ hội truyền thống như Lễ xuống đồng, Lễ cầu trăng, Cúng thổ công… vẫn được tổ chức đều đặn. Trong các dịp lễ, tết, người Tày còn làm nhiều món bánh truyền thống như bánh sừng bò trong Lễ thôi nôi; bánh tro vào dịp tảo mộ; bánh chuối, bánh giầy, xôi ngũ sắc…
Đồng bào Tày, Nùng thôn Nam Cao giữ tiếng đàn tính, hát then trên quê hương thứ hai
Đặc biệt, nghệ thuật hát then, đàn tính – tinh hoa văn hóa của người Tày, Nùng vẫn vang lên trong đời sống sinh hoạt hằng ngày, trở thành niềm tự hào không chỉ của cộng đồng mà còn là nét độc đáo thu hút du khách gần xa.
Tương tự, thôn Nam Tân, nằm ở phía đông xã Nam Đà, hiện có 254 hộ với 1.089 nhân khẩu, trong đó trên 90% là đồng bào Tày, Nùng, Thái, Mường, Dao, Sán Chỉ… di cư từ các tỉnh phía Bắc. Họ mang theo những giá trị văn hóa đặc trưng, làm giàu thêm bức tranh đa sắc màu của địa phương: từ trang phục truyền thống, ẩm thực, âm nhạc dân gian, trò chơi cổ truyền đến nghi lễ thờ cúng và các lễ hội độc đáo.
Xã Nam Đà, tỉnh Lâm Đồng hiện có 26 thôn, buôn với 21.520 người, trong đó đồng bào DTTS chiếm 21,5% (4.618 người). Các DTTS chủ yếu là Tày, Nùng, Thái, Mường, Dao…
Nhờ sự giao thoa văn hóa của nhiều dân tộc, Nam Đà ngày nay như một bức tranh văn hóa đầy màu sắc giữa lòng cao nguyên M’nông. Đây không chỉ là nơi an cư của đồng bào DTTS phía Bắc mà còn trở thành điểm đến hấp dẫn cho những ai yêu thích tìm hiểu văn hóa dân tộc.
Đồng bào DTTS xã Nam Đà, tỉnh Lâm Đồng thực hiện các nghi lễ cúng trong Lễ hội lồng tồng
Chương trình 1719 trợ lực cho văn hóa các DTTS
Từ nguồn lực của Dự án 6 Chương trình 1719, xã Nam Đà đã thực hiện hiệu quả việc bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa truyền thống tốt đẹp của các dân tộc thiểu số, gắn liền với phát triển du lịch.
Từ năm 2023, xã đã khôi phục và duy trì Lễ hội Lồng tồng của đồng bào dân tộc Tày, Nùng tại thôn Nam Tân. Lễ hội không chỉ là nơi trình diễn những nghi lễ và trò chơi dân gian truyền thống mà còn giới thiệu các di sản văn hóa phi vật thể đặc sắc khác như ẩm thực và âm nhạc.
Trò chơi dân gian tại Lễ hội Lồng tồng xã Nam Đà, tỉnh Lâm Đồng
Lễ hội là dịp để chúng tôi trình diễn các tiết mục văn nghệ và giới thiệu trang phục dân tộc. Du khách đến đây còn được thưởng thức những món ăn truyền thống đậm đà bản sắc của các dân tộc nơi đây.
Bà Nông Thị Kiều, thôn Nam Tân, xã Nam Đà, tỉnh Lâm Đồng
Lễ hội Lồng Tồng năm 2025 đã thu hút hàng ngàn lượt người dân và du khách, với 33 gian hàng tham gia. Phần lễ trang trọng cầu cho mưa thuận gió hòa, mùa màng bội thu. Phần hội sôi nổi với các trò chơi dân gian như kéo co, tung còn, nhảy bao bố, đẩy gậy, trèo cột mỡ… Tất cả đều mang đậm tinh thần đoàn kết, tái hiện nét đẹp văn hóa truyền thống.
Cùng với lễ hội, xã Nam Đà còn chú trọng thành lập và duy trì các Câu lạc bộ (CLB) văn nghệ dân gian. Tiêu biểu, thôn Nam Cao đã thành lập CLB văn nghệ dân gian đàn tính, hát then với 20 thành viên.
Tham gia CLB, các thành viên không chỉ sưu tầm, biên soạn các bài hát then quen thuộc mà còn sáng tác, đặt lời cho những làn điệu then ca ngợi tình yêu lao động, tình yêu quê hương đất nước. Vào các ngày lễ, kỷ niệm lớn, CLB thường biểu diễn những tiết mục đàn tính, làn điệu then phục vụ bà con địa phương. Nhiệt huyết của các nghệ nhân đã thắp lên ngọn lửa đam mê cho các em học sinh. Nhờ đó mà hiện đã có nhiều em biết đàn tính, hát then.
Nghệ nhân Nông Thanh Độ, thôn Nam Cao, xã Nam Đà, tỉnh Lâm Đồng
UBND xã Nam Đà cũng thường xuyên tổ chức hội thi, hội diễn văn hóa, phục dựng các lễ hội truyền thống như Lễ hội tung còn, Lễ hội Lồng tồng… Nhờ đó, đời sống văn hóa tinh thần của đồng bào DTTS ngày càng phong phú, góp phần tạo nền tảng để phát triển du lịch cộng đồng.
Thành viên CLB văn nghệ dân gian đàn tính, hát then thôn Nam Cao, xã Nam Đà, tỉnh Lâm Đồng biểu diễn các tiết mục văn nghệ dân gian phục vụ du khách tại các điểm du lịch tại địa phương
Ngoài ra, thông qua Chương trình 1719, xã còn được hỗ trợ xây dựng thiết chế văn hóa, trang bị âm thanh, dụng cụ thể thao, đáp ứng nhu cầu hội họp, luyện tập, tổ chức hoạt động văn hóa - văn nghệ của người dân.
Thực tế cho thấy, các hoạt động bảo tồn văn hóa ở Nam Đà đã tạo sức lan tỏa lớn, thu hút du khách đến tham quan, trải nghiệm. Các nghệ nhân dân gian được hỗ trợ để truyền dạy kỹ năng cho lớp trẻ; các CLB văn hóa dân tộc trở thành “cầu nối” gìn giữ bản sắc trong đời sống cộng đồng.
Du khách thích thú trải nghiệm tiếng đàn tính và điệu hát then cùng nghệ nhân Tày, Nùng tại CLB đàn tính, hát then thôn Nam Tân, xã Nam Đà, tỉnh Lâm Đồng
Đặc biệt, việc khôi phục các lễ hội truyền thống như Lễ hội Lồng tồng không chỉ nâng cao đời sống tinh thần của đồng bào mà còn mở ra cơ hội phát triển du lịch cộng đồng. Du khách đến Nam Đà có thể hòa mình vào những giai điệu, âm hưởng dân gian, thưởng thức ẩm thực dân tộc và tham gia các trò chơi dân gian đặc sắc.
Nhờ sự hỗ trợ từ Dự án 6, Nam Đà không chỉ bảo tồn hiệu quả bản sắc văn hóa các dân tộc mà còn biến những giá trị đó thành nguồn lực nội sinh hướng đến phục vụ phát triển du lịch, tiếp tục góp phần xây dựng xã nông thôn mới nâng cao giàu bản sắc.
