Làm sao đạt điểm tuyệt đối phần đọc hiểu môn Ngữ văn kỳ thi tốt nghiệp?
Để đạt điểm tuyệt đối phần đọc hiểu môn Ngữ văn kỳ thi tốt nghiệp trung học phổ thông, học sinh cần nắm vững một số phạm vi kiến thức có liên quan.
Phần đọc hiểu gồm 4 câu hỏi, được thiết lập theo ma trận: nhận biết, thông hiểu, vận dụng (mức thấp). Đề thi tham khảo năm 2023 của Bộ Giáo dục và Đào tạo yêu cầu trả lời về thể thơ; chỉ ra từ ngữ trong đoạn thơ; nêu nội dung câu thơ; nhận xét hình ảnh trong đoạn thơ.
Một số thể thơ cần nắm vững
Đối với câu nhận biết (câu 1), học sinh cần nắm vững một số thể thơ sau: 1) Thơ dân tộc: lục bát, song thất lục bát, hát nói. 2) Thơ Đường luật: ngũ ngôn, thất ngôn. 3) Thơ hiện đại: năm tiếng, bảy tiếng, tám tiếng, tự do, thơ-văn xuôi...
Ví dụ 1, xác định thể thơ trong đoạn thơ sau:
Ta như con chim bay những phương trời
Về đây dừng cánh vỗ
Soi vào tấm gương tâm hồn ta đó
Sông trầm tư suy nghĩ dưới chân cầu
Sông tự biết đời trải qua sóng gió
Rất kiên cường vượt hết những niềm đau.
(Trích Hàm Rồng, Xuân Sách)
Trả lời: thể thơ tự do. Căn cứ, đoạn thơ có những câu thơ dài ngắn khác nhau, không theo quy luật chung.
Ví dụ 2: Xác định thể thơ đoạn thơ sau:
Các anh đứng như tượng đài quyết tử
Thêm một lần Tổ quốc được sinh ra
Dòng máu Việt chảy trong hồn người Việt
Đang bồn chồn thao thức với Trường Sa
(Trích Tổ quốc ở Trường Sa, Nguyễn Việt Chiến)
Trả lời: thể thơ tám chữ. Căn cứ, đoạn thơ có 4 câu, mỗi câu tám chữ. Lưu ý, thể thơ tám chữ cũng được gọi là thể thơ tự do.
Từ ngữ, hình ảnh trong câu
Câu thông hiểu (câu 2) thường hỏi chỉ ra các từ ngữ hình ảnh. Học sinh cần tìm các từ ngữ hình, hình ảnh phù hợp chứ không phải chép lại cả câu thơ, đoạn thơ, sẽ không có điểm.
Ví dụ 1, chỉ ra những tính từ miêu tả vẻ đẹp của tuổi trẻ trong đoạn thơ:
Tuổi trẻ của tôi
Mười tám, hai mươi
Trong và tinh khiết như nước suối đá
Khỏe và mơn mởn như mầm lá
(Trích Con đường và những vì sao, Nguyễn Trọng Tạo)
Trả lời: Những tính từ miêu tả vẻ đẹp của tuổi trẻ: trong, tinh khiết, khỏe, mơn mởn.
Ví dụ 2, chỉ ra những tính từ miêu tả vẻ đẹp của đất nước Cuba ở khổ thơ sau:
Nửa vòng Trái Đất rẽ tầng mây
Anh đến Cuba một sáng ngày
Nắng rực trời tơ và biển ngọc
Đảo tươi một dải lụa đào bay.
(Trích Từ Cuba, Tố Hữu)
Trả lời: Những tính từ miêu tả vẻ đẹp của đất nước Cuba ở khổ thơ thứ 2: Nắng rực, trời tơ, biển ngọc…
Kĩ năng trả lời đoạn văn ngắn
Câu vận dụng (câu 3, câu 4) thường yêu cầu nêu nội dung câu thơ; nhận xét hình ảnh trong đoạn thơ. Học sinh nên trả lời bằng một đoạn văn ngắn từ 3 đến 5 câu (thay vì gạch ngang đầu dòng ghi ý chính).
Ví dụ, nhận xét những suy ngẫm của tác giả về ý nghĩa sự hi sinh của tuổi trẻ được thể hiện trong đoạn trích sau:
Tuổi trẻ của tôi
mười tám, hai mươi
trong và tinh khiết như nước suối đá
khỏe và mơn mởn như mầm lá
rộng và dài như mơ ước, yêu thương
vươn lên và bền vững như con đường
gắn vào đất, tạc vào mặt đất
Tuổi trẻ như sao trời mát mắt
khi yên bình hạnh phúc ngước nhìn lên
và cháy bùng như lửa thiêng liêng
khi giặc giã đụng vào bờ cõi
dẫu rụng xuống, vẫn chói lên lần cuối
gọi dậy những lớp người
dẫu rụng xuống, bầu trời không trống trải
trong mắt người sao vẫn mọc khôn nguôi…
(Trích Con đường của những vì sao, Nguyễn Trọng Tạo)
Trước hết, học sinh cần thấy được sự hi sinh của tuổi trẻ được thể hiện như thế nào trong đoạn trích. Sau đó, học sinh nhận xét suy ngẫm của tác giả như thế nào, chẳng hạn: suy ngẫm đúng đắn, sâu sắc, trăn trở…
Gợi ý: Những suy ngẫm của tác giả về ý nghĩa sự hy sinh của tuổi trẻ được thể hiện trong đoạn trích: đó là sự hy sinh của tuổi trẻ là sự hy sinh cao đẹp, đáng quý, đáng trân trọng. Nó không chỉ thể hiện lòng nhiệt huyết của tuổi trẻ mà còn thể hiện lòng yêu nước, sự dũng cảm, tinh thần đoàn kết, tự cường, sẵn sàng chiến đấu. Những suy ngẫm của tác giả là đúng đắn, sâu sắc, rất đáng trân trọng.
