Hà Nội nâng tầm nông thôn mới: Từ 'vành đai hậu cần' đến đô thị sinh thái, thông minh

Những ngày đầu thu, trên con đường rợp bóng cây dẫn vào xã đảo Minh Châu, TP Hà Nội, tiếng máy gặt, máy tuốt lúa đan xen tiếng nói cười rộn ràng của bà con nông dân giữa cánh đồng lúa chín vàng.

Ông Nguyễn Công Hải, thôn Chu Chàng, xã Minh Châu, TP Hà Nội.

“Giờ đây, không chỉ có đường bê tông, điện sáng, trường học, nhà văn hóa khang trang, mà nông dân xã đảo chúng tôi còn có cả hợp tác xã công nghệ cao, sản xuất theo chuỗi, hiện đại lắm rồi”, ông Nguyễn Công Hải, thôn Chu Chàng hồ hởi nói.

Niềm tự hào, phấn khởi của người dân Minh Châu là minh chứng sống động cho hành trình Hà Nội kiên trì và sáng tạo trong xây dựng nông thôn mới suốt hơn một thập kỷ qua.

Diện mạo Thủ đô lan tỏa đến từng làng quê

Trong nhiệm kỳ 2020-2025, công tác xây dựng nông thôn mới được Thành ủy Hà Nội xác định là nhiệm vụ trọng tâm, gắn liền với mục tiêu phát triển bền vững của Thủ đô. Trên cơ sở Nghị quyết số 06-NQ/TW và các Chương trình 03, 05 của Thành ủy, Hà Nội tập trung quy hoạch phát triển nông thôn theo hướng xanh, sạch, hiện đại, hài hòa giữa truyền thống và đổi mới.

Báo cáo chính trị trình Đại hội Đảng bộ Thành phố lần thứ XVIII, Phó Bí thư Thường trực Thành ủy Nguyễn Văn Phong cho biết, đến nay, toàn thành phố có 100% số xã đạt chuẩn nông thôn mới, nhiều đơn vị cấp huyện trước đây như: Đan Phượng, Đông Anh, Gia Lâm, Thanh Trì đã được công nhận đạt chuẩn nông thôn mới nâng cao và đang hướng tới mục tiêu nông thôn mới kiểu mẫu.

Hệ thống kết cấu hạ tầng nông thôn được đầu tư đồng bộ: Đường giao thông, trường học, trạm y tế, nhà văn hóa, nước sạch, chiếu sáng - tất cả đều đạt hoặc vượt chuẩn.

Không còn phải đi đò qua sông, người dân xã đảo Minh Châu đã có đường bê tông nối liền với Thủ đô Hà Nội và các vùng lân cận.

Phó Chủ tịch UBND TP Hà Nội Trương Việt Dũng cũng nêu rõ trong tham luận tại đại hội, Hà Nội chú trọng phát triển kinh tế nông thôn gắn với tái cơ cấu ngành nông nghiệp, thúc đẩy chuyển đổi cây trồng vật nuôi theo hướng công nghệ cao, liên kết chuỗi giá trị và gắn sản xuất với du lịch sinh thái. Nhiều mô hình mới ra đời: vùng trồng hoa công nghệ ở Mê Linh, vùng rau an toàn ở Thanh Oai, chăn nuôi tuần hoàn tại Ba Vì, nuôi trồng thủy sản ở Ứng Hòa... đã giúp người dân tăng thu nhập, nâng cao chất lượng cuộc sống.

Nếu như trước đây nông thôn Hà Nội được xem là “vùng đệm” cho khu vực đô thị, thì nay, các vùng ngoại thành đang trở thành cực phát triển mới - vừa cung cấp thực phẩm, năng lượng xanh, vừa tạo không gian sinh thái, văn hóa cho Thủ đô.

Đột phá trong quy hoạch, gắn kết nông thôn với phát triển đô thị

Theo Báo cáo chính trị trình Đại hội Đảng bộ thành phố Hà Nội lần thứ XVIII, nhiệm kỳ tới (2025-2030), thành phố xác định tiếp tục quản lý, phát triển đô thị - nông thôn và bảo vệ môi trường như một thể thống nhất. Hà Nội sẽ chuyển vùng nông thôn từ vai trò “hậu cần đô thị” thành “vành đai xanh, thông minh, sinh thái”, với mô hình “làng nông nghiệp đô thị”, kết hợp hài hòa giữa sản xuất, cảnh quan và đời sống văn hóa.

Thành phố định hướng quy hoạch khu vực nông thôn theo mô hình “xanh - sinh thái - văn hóa - thông minh”, nơi mỗi làng quê không chỉ là điểm sản xuất, mà còn là không gian sống trong lành, mang bản sắc riêng.

Các xã vùng xa trung tâm, vùng đồng bào dân tộc thiểu số và xã đảo Minh Châu được ưu tiên đầu tư hạ tầng kết nối, hỗ trợ phát triển kinh tế, đảm bảo sự phát triển đồng đều, bền vững.

Đáng chú ý, Hà Nội đang triển khai chương trình phát triển nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao gắn với chuyển đổi số. Các hợp tác xã nông nghiệp thông minh, sàn thương mại điện tử nông sản, mô hình truy xuất nguồn gốc bằng mã QR đã được thí điểm tại nhiều khu vực ngoại thành như: Phượng Dực, Chuyên Mỹ, Phúc Thọ...

Việc đưa công nghệ số vào sản xuất và tiêu thụ nông sản không chỉ giúp tăng hiệu quả mà còn từng bước đưa nông dân Hà Nội hội nhập sâu hơn với thị trường trong và ngoài nước.

Song song đó, thành phố phát triển không gian văn hóa nông thôn - bảo tồn làng nghề, kiến trúc truyền thống, di sản vật thể và phi vật thể. Những làng nghề như: Bát Tràng, Vạn Phúc, Quất Động, Chuông… được định hướng phát triển song hành giữa gìn giữ giá trị văn hóa và tạo sinh kế bền vững. Không ít làng nghề đang chuyển mình thành điểm đến du lịch văn hóa, góp phần lan tỏa thương hiệu “nông thôn Hà Nội” tới du khách trong và ngoài nước.

Phát triển nông thôn mới của Hà Nội không chỉ là câu chuyện về hạ tầng hay thu nhập, mà là sự thay đổi toàn diện trong tư duy quản lý, tổ chức sản xuất và bảo vệ môi trường. Thành phố đã và đang xây dựng chương trình tổng thể bảo vệ môi trường thích ứng biến đổi khí hậu, coi đây là trụ cột quan trọng trong phát triển nông thôn xanh.

Nhiều mô hình “Gia đình phân loại rác tại nguồn”, “Xã phường xanh sạch” được triển khai tại Sóc Sơn, Thanh Trì, Đông Anh góp phần hình thành ý thức cộng đồng và thúc đẩy kinh tế tuần hoàn ở khu vực nông thôn. Cùng với đó là việc đầu tư các công trình cấp thoát nước, xử lý rác thải tập trung, đảm bảo tiêu chí “sạch từ nhà ra ngõ”.

Bên cạnh đó, các dự án hồi sinh dòng sông, cải thiện hệ sinh thái tự nhiên như sông Tích, sông Nhuệ, sông Đáy… cũng tác động tích cực đến khu vực nông thôn. Hệ thống cây xanh, mặt nước, đê điều được quy hoạch đồng bộ, vừa đảm bảo sản xuất, vừa tạo cảnh quan sinh thái và phòng chống thiên tai.

Đoàn Thanh niên xã Bát Tràng cải tạo và đầu tư Thư viện thiếu nhi tại Trường Mầm non Kim Lan.

Không chỉ chú trọng phát triển kinh tế, Hà Nội còn quan tâm nâng cao chất lượng sống, văn hóa và con người nông thôn. Phong trào “Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa ở khu dân cư” được gắn chặt với xây dựng NTM nâng cao, kiểu mẫu. Hàng trăm nhà văn hóa, sân thể thao, thư viện cộng đồng được đầu tư, trở thành nơi sinh hoạt văn hóa, học tập, giao lưu của người dân.

Chủ tịch Ủy ban MTTQ Việt Nam xã Bát Tràng Chu Anh Tuấn phấn khởi cho biết: “Nhân dân bây giờ không chỉ có đường đẹp, nhà cao mà còn có đời sống tinh thần phong phú. Xã ven sông Bát Tràng giờ không còn là nơi xa xôi hẻo lánh, mà mang dáng dấp phố xá hiện đại, sầm uất hơn nhiều”.

Hướng tới nông thôn kiểu mẫu mang đậm bản sắc Thủ đô

Giai đoạn 2025-2030, Hà Nội phấn đấu phát triển nông thôn theo hướng văn minh, hiện đại, giàu bản sắc, lấy con người làm trung tâm và chất lượng sống làm thước đo. Mục tiêu của thành phố là đến năm 2030, chất lượng sống người dân nông thôn không thấp hơn đô thị, khoảng cách phát triển giữa nội và ngoại thành được thu hẹp rõ rệt.

“Xây dựng nông thôn mới chính là hành trình dựng xây nền tảng của một Thủ đô đáng sống, nơi mỗi người dân, dù ở trung tâm hay vùng ven, đều có cơ hội phát triển công bằng”, Phó Chủ tịch UBND TP Hà Nội Trương Việt Dũng nhấn mạnh.

Với tầm nhìn chiến lược, Hà Nội xác định xây dựng nông thôn mới không chỉ là nhiệm vụ phát triển kinh tế - xã hội, mà còn là quá trình kiến tạo bản sắc Thủ đô.

Nông thôn Hà Nội hôm nay, với những tuyến đường hoa rực rỡ, cánh đồng công nghệ cao, làng nghề sáng đèn và những gương mặt rạng ngời trong lao động sản xuất, sinh hoạt đang khẳng định một diện mạo mới: Hiện đại nhưng vẫn đậm hồn quê, phát triển nhưng vẫn giữ bản sắc.

Mai Thu

Hoàng Lam