Gỡ vướng về tài chính khi tổ chức chính quyền địa phương hai cấp

Hội nghị trực tuyến quy mô lớn với các địa phương, tập trung vào việc phổ biến và giải đáp các vướng mắc liên quan đến tài chính-ngân sách khi tổ chức mô hình chính quyền địa phương hai cấp ở cấp xã, ngày 12/9.(Ảnh: Vietnam+)

Sắp xếp, tổ chức lại đơn vị hành chính và xây dựng mô hình chính quyền địa phương hai cấp đối với cấp xã là một trong những chủ trương trọng tâm của Đảng và Nhà nước, nhằm tinh gọn bộ máy, nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý. Tuy nhiên, quá trình chuyển đổi này không tránh khỏi những thách thức, đặc biệt trong lĩnh vực tài chính-ngân sách, vốn là huyết mạch của mọi hoạt động hành chính.

Nhận thức rõ tầm quan trọng đó, Bộ Tài chính đã tổ chức Hội nghị trực tuyến quy mô lớn với các địa phương, tập trung vào việc phổ biến và giải đáp các vướng mắc liên quan đến tài chính-ngân sách khi tổ chức mô hình chính quyền địa phương hai cấp ở cấp xã, ngày 12/9.

Phân bổ dự toán còn chậm trễ

Cung cấp những thông tin về nỗ lực và điểm nghẽn đang tồn tại trong việc quản lý ngân sách Nhà nước cấp xã, ông Nguyễn Minh Tân, Phó Vụ trưởng Vụ Ngân sách Nhà nước, Bộ Tài chính, nhấn mạnh Chính phủ đã tổ chức nhiều hình thức hỗ trợ cho các địa phương, từ trực tuyến, trực tiếp cho đến 'cầm tay chỉ việc' tại từng địa bàn, thể hiện sự quan tâm sâu sắc và quyết tâm cao trong việc tháo gỡ khó khăn cho cơ sở.

Để hiện thực hóa chủ trương này, Bộ Tài chính đã tích cực tham mưu và Chính phủ đã kịp thời hỗ trợ các địa phương với số tiền hơn 7.700 tỷ đồng. Khoản kinh phí này được sử dụng để chi cho các hoạt động sắp xếp đơn vị hành chính, đảm bảo cơ sở vật chất cần thiết cho các cơ quan, đơn vị sau sắp xếp, giúp ổn định hoạt động ngay từ những ngày đầu. Ngoài ra, một khoản kinh phí đáng kể khác có giá trị hơn 42.000 tỷ đồng cũng đã được Chính phủ phân bổ để chi trả chính sách cho các đối tượng cán bộ nghỉ chế độ theo Nghị định số 178/2025/NĐ-CP và Nghị định số 67/2025/NĐ-CP, thể hiện sự quan tâm của Nhà nước đối với đội ngũ cán bộ đã cống hiến.

Ông Nguyễn Minh Tân cho biết một trong những vướng mắc nổi cộm là việc phân bổ dự toán còn chậm trễ. (Ảnh: Vietnam+)

Theo ông Tân, sau hơn hai tháng triển khai, phần lớn các đơn vị dự toán cấp xã đã chủ động và hoàn thành việc mở tài khoản tại Kho bạc Nhà nước, từ đó đảm bảo chi trả kịp thời lương, phụ cấp và các khoản chi thường xuyên khác cho cán bộ, công chức, viên chức.

Điều này là một tín hiệu tích cực, cho thấy sự nỗ lực và tinh thần trách nhiệm của chính quyền cơ sở. Bên cạnh đó, một số địa phương đã thể hiện sự chủ động cao trong việc phân cấp, ủy quyền rõ ràng trong quản lý ngân sách, đồng thời bố trí bổ sung nhân lực kế toán để đáp ứng nhu cầu vận hành bộ máy mới, góp phần duy trì sự ổn định và thông suốt.

Tuy nhiên, quá trình triển khai thực tế vẫn còn những "điểm nghẽn" cần được tập trung giải quyết. Một trong những vướng mắc nổi cộm là việc phân bổ dự toán còn chậm trễ. Ông Tân cho biết một số địa phương chưa hoàn tất việc điều chỉnh phân cấp nguồn thu, nhiệm vụ chi giữa ngân sách cấp tỉnh và cấp xã, gây ra sự thiếu rõ ràng và lúng túng trong quản lý tài chính. Thậm chí, có nơi chưa giao dự toán ngân sách năm 2025 cho cấp xã, buộc các đơn vị này phải hoạt động theo cơ chế tạm cấp, ảnh hưởng đến tính chủ động và kế hoạch tài chính dài hạn.

Hơn thế nữa, dự phòng ngân sách Trung ương dành cho các nhiệm vụ đột xuất và chính sách an sinh tại vùng sâu, vùng xa, hải đảo còn hạn chế, tiềm ẩn rủi ro trong việc ứng phó với các tình huống khẩn cấp. Về nhân lực kế toán, một số xã vẫn chưa bố trí được kế toán trưởng hoặc người phụ trách kế toán có đủ năng lực, gây vướng mắc nghiêm trọng trong việc mở tài khoản tại Kho bạc Nhà nước và đặc biệt là chi trả lương cho người lao động, ảnh hưởng trực tiếp đến đời sống cán bộ.

Giải pháp đồng bộ

Đối mặt với những thách thức trên, Bộ Tài chính cùng các đơn vị liên quan đã đề ra một loạt giải pháp cụ thể và đồng bộ, nhằm đảm bảo ngân sách không bị gián đoạn và hoạt động của chính quyền cơ sở được duy trì ổn định.

Trước hết, các địa phương sẽ phối hợp chặt chẽ với Kho bạc Nhà nước để hướng dẫn tạm cấp, phân bổ kịp thời dự toán, đảm bảo chi trả đầy đủ lương, phụ cấp và các khoản chi thường xuyên khác. Song song đó, việc đẩy nhanh tiến độ mở và sử dụng tài khoản tại Kho bạc Nhà nước sẽ được ưu tiên hàng đầu.

Trên cơ sở đó, các đơn vị khẩn trương hoàn thiện hồ sơ, thủ tục, tăng cường giao ban để kịp thời tháo gỡ mọi vướng mắc liên quan đến chữ ký kế toán trưởng và chủ tài khoản. Song hành với đó, các địa phương cần chủ động tham mưu cấp có thẩm quyền, giải quyết dứt điểm kinh phí, đồng thời hoàn thiện vị trí kế toán trưởng và chủ tài khoản-những vị trí then chốt để đảm bảo tính pháp lý và minh bạch trong quản lý tài chính.

Liên quan đến việc mở tài khoản và chi lương, ông Nguyễn Mạnh Cường, Phó Giám đốc Kho bạc Nhà nước, thừa nhận nguyên nhân chủ yếu của việc chậm mở tài khoản và chi lương là do thiếu nhân sự kế toán tại một số xã. Kho bạc Nhà nước sẽ tiếp tục phối hợp chặt chẽ với các địa phương, quyết tâm phấn đấu xử lý dứt điểm tình trạng này trong thời gian ngắn nhất, đảm bảo quyền lợi chính đáng của cán bộ, công chức.

Ông Cường cho biết: "Sau khi Bộ Tài chính ban hành Công điện số 06/CĐ-BTC về việc tiếp tục tháo gỡ khó khăn, vướng mắc trong thực hiện chính quyền địa phương hai cấp đối với các lĩnh vực thuộc phạm vi quản lý Nhà nước của Bộ Tài chính, tiến độ mở tài khoản và chi lương của cấp xã đã chuyển biến rõ rệt."

Để giải quyết bài toán nhân lực kế toán, ông Bùi Hữu Phú, Phó Cục trưởng Cục Quản lý giám sát Kế toán, kiểm toán thông tin Bộ Tài chính đã ban hành nhiều văn bản để tháo gỡ khó khăn, trong đó có quy định cho phép thủ trưởng đơn vị tạm phân công một nhân sự đủ điều kiện làm phụ trách kế toán và đăng ký chữ ký giao dịch với Kho bạc. Đây là một giải pháp linh hoạt, kịp thời, giúp các xã vượt qua giai đoạn thiếu hụt nhân sự mà vẫn đảm bảo được hoạt động chi trả và quản lý tài chính theo đúng quy định.

Tổng hợp các kiến nghị từ thực tiễn địa phương, ông Lê Thành Quân, Vụ trưởng Vụ Kinh tế địa phương và lãnh thổ, đã đề nghị các địa phương cần lượng hóa số liệu một cách rõ ràng, cụ thể. Điều này giúp Bộ Tài chính có cái nhìn chính xác, từ đó đưa ra các giải pháp can thiệp hiệu quả và phù hợp với từng địa bàn.

Bên cạnh đó, ông Quân cũng thông báo Bộ Tài chính dự kiến sẽ thành lập các đoàn công tác để trực tiếp xuống cơ sở tháo gỡ khó khăn, kết hợp với việc duy trì các cuộc họp trực tuyến định kỳ, đảm bảo sự tương tác và hỗ trợ liên tục. Ông cũng khẳng định những vấn đề thuộc thẩm quyền của Bộ sẽ được giải quyết ngay lập tức và đảm bảo tiến độ chung.

Quyết liệt tháo gỡ các vướng mắc

Liên quan đến một lĩnh vực phức tạp khác là việc bố trí, sắp xếp tài sản công, ông Nguyễn Tân Thịnh, Cục trưởng Cục Quản lý công sản (Bộ Tài chính), cho biết quá trình chuẩn bị và triển khai cơ bản đã hoàn thành nhiệm vụ được giao, đảm bảo cơ sở vật chất phục vụ các đơn vị cấp tỉnh, cấp xã mới.

Tuy nhiên, thực tế vẫn còn tồn tại tình trạng nơi thừa, nơi lại thiếu tài sản, đặc biệt là về trụ sở, phương tiện và thiết bị làm việc. Cục trưởng Nguyễn Tân Thịnh chỉ ra hiện cả nước còn 354 xã chưa được trang bị ôtô, gây khó khăn cho việc đi lại và thực hiện nhiệm vụ của cán bộ, 545 đơn vị có máy móc thiết bị chưa đáp ứng yêu cầu chất lượng, đặc biệt trong bối cảnh đẩy mạnh chuyển đổi số.

Đặc biệt, ông Thịnh nhấn mạnh hiện nay đã chuyển sang giai đoạn "hậu sắp xếp" - giai đoạn được đánh giá là khó khăn nhất, do việc xử lý trụ sở, cơ sở nhà đất dôi dư sau sáp nhập gặp nhiều vướng mắc về mặt pháp lý và quy trình. Theo đó, Bộ Tài chính đã ban hành đầy đủ văn bản hướng dẫn, chỉ còn việc sửa đổi, bổ sung quy định liên quan đến tài sản kết cấu hạ tầng. Một thách thức lớn nữa là đội ngũ cán bộ quản lý tài sản công còn thiếu kinh nghiệm (với hơn 2.000 xã chưa có cán bộ am hiểu sâu sắc lĩnh vực này), tiềm ẩn nguy cơ thất thoát và quản lý kém hiệu quả.

Để khắc phục tình trạng này, Cục Quản lý công sản đã tổ chức 16 lớp tập huấn tại 34 tỉnh, thành phố, thu hút hơn 10.000 lượt cán bộ tham gia. Ngoài ra, các tài liệu giảng dạy cũng được đăng tải rộng rãi trên nền tảng trực tuyến để hỗ trợ địa phương tự học và nâng cao năng lực. Ông Thịnh đề nghị các địa phương cần sớm ban hành văn bản phân cấp, kế hoạch sắp xếp và xử lý tài sản công một cách rõ ràng, đồng thời giao nhiệm vụ cụ thể cho đơn vị chịu trách nhiệm bảo quản, quản lý nhằm tránh thất thoát, xuống cấp, nhất là trong mùa mưa bão sắp tới.

Tổng kết Hội nghị, Thứ trưởng Bộ Tài chính Nguyễn Đức Chi nhấn mạnh triển khai mô hình chính quyền địa phương hai cấp là chủ trương lớn, tác động trực tiếp đến bộ máy hành chính, ngân sách và đời sống nhân dân. Về tổng thể, không có địa phương nào phản ánh khó khăn về quy định pháp luật. Các vướng mắc chủ yếu phát sinh trong tổ chức thực hiện hoặc do điều kiện cụ thể tại từng địa bàn. Điều này khẳng định tính đúng đắn và đầy đủ của khung pháp lý, đồng thời đặt trọng tâm vào trách nhiệm triển khai của từng địa phương.

Thứ trưởng Nguyễn Đức Chi cho biết để nâng cao năng lực cho cán bộ cơ sở, Bộ Tài chính sẽ tổ chức tập huấn trong tuần tới cho cán bộ đến tận cấp xã, phường về công tác đăng ký kinh doanh và các nghiệp vụ liên quan với Cục Phát triển doanh nghiệp tư nhân và kinh tế tập thể làm đầu mối. Nội dung về quản lý, sắp xếp, xử lý tài sản công được Thứ trưởng đặc biệt lưu ý và yêu cầu các Sở Tài chính phải phân công trách nhiệm rõ ràng, thực hiện theo đúng chỉ đạo của Thủ tướng và Bộ trưởng Bộ Tài chính, tránh mọi sự lãng phí, thất thoát tài sản công.

Đối với chính sách, chế độ cho cán bộ khi sắp xếp mô hình mới, Thứ trưởng Nguyễn Đức Chi cho biết nguồn kinh phí đã được đảm bảo đầy đủ. Một số trường hợp chậm chi trả sẽ được Bộ Tài chính và Bộ Nội vụ phối hợp xử lý thống nhất, đảm bảo quyền lợi cho cán bộ. Thứ trưởng cũng nhấn mạnh chế độ, quà của Đảng và Nhà nước cho đối tượng chính sách phải hoàn tất trước ngày 15/9 và Kho bạc Nhà nước sẽ chịu trách nhiệm trực tiếp nếu có bất kỳ trường hợp chậm chễ nào xảy ra. Đây là cam kết mạnh mẽ, thể hiện sự nghiêm túc và trách nhiệm cao của Bộ Tài chính trong việc đảm bảo an sinh xã hội./.

(Vietnam+)