Dự án Luật Xây dựng (sửa đổi): Cần đẩy mạnh phân cấp triệt để cho chính quyền địa phương

Nâng cao năng lực cho cấp cơ sở

Theo Thứ trưởng Bộ Xây dựng Bùi Xuân Dũng, dự thảo Luật Xây dựng (sửa đổi) đã phân định trách nhiệm quản lý nhà nước của Chính phủ, Bộ Xây dựng, các Bộ, ngành, UBND các cấp. Theo đó, Bộ Xây dựng, các Bộ quản lý công trình xây dựng chuyên ngành chịu trách nhiệm về các nội dung liên quan xây dựng chính sách, quy chuẩn, tiêu chuẩn, giao địa phương chịu trách nhiệm tổ chức thực hiện thủ tục hành chính (TTHC) và quản lý việc triển khai đầu tư xây dựng ở địa phương.

Tại dự thảo Luật không quy định về thẩm quyền thực hiện TTHC mà giao Chính phủ quy định chi tiết theo hướng đẩy mạnh phân cấp triệt để cho chính quyền địa phương đối với nhóm thủ tục về cấp giấy phép xây dựng, cấp chứng chỉ hành nghề hoạt động xây dựng. Đối với nhóm thủ tục thẩm định báo cáo nghiên cứu khả thi, kiểm tra công tác nghiệm thu, phân cấp tối đa cho cơ quan chuyên môn thuộc UBND cấp tỉnh, cấp xã, chỉ giữ lại Trung ương đối với các vấn đề mang tính liên tỉnh, liên vùng và liên quốc gia; liên quan đến quốc phòng, an ninh quốc gia, chủ quyền quốc gia; có kỹ thuật chuyên môn sâu hoặc liên quan đến những dự án quan trọng quốc gia, trọng điểm công nghệ.

Phát biểu tại các Hội thảo, đồng tình với quy định trong dự thảo về việc chỉ giữ lại những nội dung quản lý quan trọng ở Trung ương, còn lại mạnh dạn giao địa phương và chủ đầu tư quyết định trong khuôn khổ luật, các đại biểu nhấn mạnh đây chính là thực hiện chủ trương phân cấp, phân quyền của Đảng theo Nghị quyết số 68-NQ/TW và Kết luận 19-KL/TW; đồng thời phù hợp với quá trình sắp xếp tổ chức bộ máy chính quyền địa phương tinh gọn.

Song, lãnh đạo Sở Xây dựng một số địa phương và các chuyên gia cũng chỉ ra những “điểm nghẽn” trong thực tiễn thi hành Luật hiện hành, trong đó nổi bật là tình trạng quá tải ở cấp cơ sở. Chủ tịch Hiệp hội Nhà thầu Xây dựng Việt Nam Nguyễn Quốc Hiệp nêu vấn đề, tại tỉnh Phú Thọ, có phường có 12 cán bộ phòng kinh tế - hạ tầng đô thị nhưng phải cùng lúc quản lý 129 dự án, trong đó có dự án quy mô tới 4.500 tỷ đồng. Đáng chú ý, theo ông Nguyễn Quốc Hiệp, cán bộ phụ trách kinh tế ở đây chưa từng có kinh nghiệm về giải phóng mặt bằng. “Nếu tình trạng này kéo dài, nguy cơ ách tắc sẽ xuất hiện ngay từ những khâu quan trọng như giải phóng mặt bằng, kiểm định hay cắm mốc giới” - ông Nguyễn Quốc Hiệp nhận định, đồng thời kiến nghị tăng cường nhân lực, đào tạo chuyên môn và bổ sung nguồn lực hỗ trợ. Bên cạnh đó, Luật Xây dựng (sửa đổi) cần có cơ chế ràng buộc trách nhiệm và nâng cao năng lực cho cấp cơ sở để cơ chế phân cấp phát huy hiệu quả thực chất.

Bảo đảm “phân cấp mạnh nhưng không buông bỏ”

Phó Giám đốc Sở Xây dựng tỉnh Ninh Bình Nguyễn Văn Hanh cũng cho biết, sau khi thực hiện mô hình chính quyền địa phương 2 cấp, tỉnh đã thành lập đoàn đi kiểm tra, tháo gỡ khó khăn ở cấp xã. Qua khảo sát thực tế, việc thực hiện Nghị định 140/2025/NĐ-CP quy định về phân định thẩm quyền của chính quyền địa phương 2 cấp trong lĩnh vực quản lý nhà nước của Bộ Xây dựng và Nghị định số 145/2025/NĐ-CP của Chính phủ quy định về phân định thẩm quyền của chính quyền địa phương 2 cấp, phân quyền, phân cấp trong lĩnh vực quy hoạch đô thị và nông thôn, các đoàn kiểm tra nhận thấy địa phương gặp rất nhiều khó khăn từ cơ cấu nhân sự, bộ máy trong khi khối lượng công việc rất lớn.

Chủ tịch Hiệp hội Nhà thầu Xây dựng Việt Nam Nguyễn Quốc Hiệp phát biểu tại Hội thảo. (Ảnh trong bài: Hồ Long)

Đơn cử, về nhân sự, tỉnh Ninh Bình có 129 xã, phường nhưng số lượng cán bộ làm chuyên môn xây dựng (kể cả nhân sự từ cấp huyện trước đây cử về) rất ít, trong khi cán bộ cấp xã, phường chưa đáp ứng được yêu cầu chuyên môn. Do vậy, đội ngũ làm về xây dựng ở cấp xã, phường sau sáp nhập rất khó khăn. Phó Giám đốc Sở Xây dựng tỉnh Thanh Hóa Đào Vũ Việt cũng nêu thực tế, việc thẩm định các dự án phân cấp cho cấp xã là rất lớn, trong khi bộ máy ở cơ sở vẫn đang được kiện toàn. Do đó, ông Việt đề xuất quy định cho phép UBND cấp xã mời chuyên gia tham gia Hội đồng thẩm định để tiến hành thẩm định đối với một số dự án quan trọng được ủy quyền.

Một số ý kiến khác cũng đề nghị dự thảo Luật cần quy định cụ thể hơn về trách nhiệm của các Bộ, ngành trong hướng dẫn, hỗ trợ địa phương, bổ sung quy định về trách nhiệm của Bộ Xây dựng và các cơ quan liên quan trong theo dõi, kiểm tra việc thực hiện luật ở địa phương, bảo đảm “phân cấp mạnh nhưng không buông bỏ”. Bởi lẽ, nếu nơi này, nơi kia năng lực còn hạn chế, Trung ương cần có vai trò “dìu dắt, giám sát” để bảo đảm mặt bằng chung.

Cùng với đó, cần bảo đảm cơ chế xử lý đối với các cá nhân, tổ chức không làm tròn trách nhiệm. Một số ý kiến đề nghị đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin, tận dụng các công nghệ mới vào quy trình, thủ tục kiểm tra, thẩm định để vừa tăng cường hiệu quả quản lý, vừa giảm chi phí, đáp ứng yêu cầu thực tiễn đặt ra.

Minh Ngọc