Độc đáo ban nhạc xứ Mường Bi giữa núi rừng Tây Bắc

Những nghệ sĩ mộc mạc

“Nhất Bi, nhì Vang, tam Thàng, tứ Động” đấy là câu nói cửa miệng của người dân xứ Mường, khi nói về dân tộc họ. Mường Bi tự bao đời vẫn vậy, chứa đựng bên trong đó một vẻ đẹp mộc mạc, giản dị, hoang dại, nhưng không kém phần nên thơ, huyền bí.

Mời nhau đôi ba chén rượu, cùng những cái ôm, cái bắt tay thật chặt, chúng tôi đã được nghe những câu chuyện khá thú vị từ những thành viên của ban nhạc xứ Mường Bi (xã Mỹ Hòa, huyện Tân Lạc, tỉnh Hòa Bình).

Ban nhạc gồm 8 thành viên, tất cả đều thuộc dòng họ Đinh Công. Điều đặc biệt nhất là 8 thành viên của ban nhạc thuộc nhiều thế hệ khác nhau. Tuy có khoảng cách về tuổi tác nhưng khi những làn điệu cổ như "Đi đường", "Cò lả", "Lưu thủy"… được tấu lên, tất cả họ đã hòa làm một, bằng sợi dây kết nối của tâm hồn những người nghệ sĩ. Âm thanh du dương, réo rắt như muốn mời gọi du khách đến, rồi níu chân họ không muốn rời xa.

Cụ Đinh Công Nhỏ, một trong những người có công lớn trong việc tạo lập ban nhạc cổ truyền tại xã Mỹ Hòa. Ảnh: TL

Được biết, tất cả đều là nhạc cụ truyền thống của dân tộc Mường được làm ra từ chính đôi bàn tay, khối óc của các bậc cha ông đời trước. Chiếc sáo được làm từ những ống ôi, có độ dài từ 60-70cm, cùng nhiều lỗ nhỏ. Âm thanh phát ra thường rất trong, du dương gợi nên một nỗi buồn man mác.

Trong khi chiếc đàn bầu của người Mường lại phát ra những âm thanh trầm bổng, mê hoặc lòng người. Để diễn tả mức độ cuốn hút của âm thanh đàn bầu, người mường có một câu nói hài hước, thú vị rằng: “Làm thân con gái chớ nghe đàn bầu”.

Một loại nhạc cụ nữa trong dàn nhạc truyền thống này cũng khá độc đáo đó là cò ke, rất giống với đàn nhị. Cò ke là nhạc cụ của nam giới, nó không có các bài, bản dành riêng để độc tấu mà chỉ là chơi lại các bài dân ca, hoặc theo giai điệu của các bài dân ca khi đệm cho hát.

Để thể hiện niềm vui khi có khách phương xa ghé thăm, những thành viên trong ban nhạc đã thể hiện một làn điệu cổ, được xem là khó nhất – làn điệu “Cò rừng” tặng chúng tôi. Làn điệu cổ như gợi mở ra trước mắt chúng tôi một khung cảnh của núi rừng Tây Bắc vừa hùng vĩ, vừa nên thơ. Một làn điệu với đầy đủ cung bậc cảm xúc.

Cố gắng bảo tồn nét đẹp văn hóa

Chia sẻ với PV, một thành viên ban nhạc cho biết, cứ vào mỗi dịp lễ Tết, lễ hội, đặc biệt là lễ hội khai hạ Mường Bi (mùng 7, mùng 8 âm lịch hàng năm), tất cả các thành viên đều tụ họp để đại diện cho xã mình thi thố.

Dẫu ý thức được rằng việc lưu giữ và truyền dạy những nét đẹp vốn là bản sắc của dân tộc mình là cần thiết nhưng những thành viên cao tuổi trong ban nhạc không sao giấu đi được nỗi buồn cũng như sự lo lắng.

Trong mỗi dịp khai hạ Mường Bi đầu xuân thì phần thi giữa các ban nhạc trong toàn huyện luôn được xem là tiết mục hấp dẫn, thú vị và thu hút được người xem nhiều nhất, ai cũng chăm chú lắng nghe, rồi trầm trồ tán thưởng. Cũng rất nhiều người đã từng bày tỏ nguyện vọng muốn học chơi những nhạc cụ này, nhưng chỉ được một thời gian ngắn lại bỏ cuộc, tất cả cũng chỉ vì gánh nặng của cơm áo, gạo tiền.

Hiện tại những thành viên trong ban nhạc đều là con cháu trong cùng 1 dòng họ nhưng không phải lúc nào mọi người cũng có thể tập hợp đầy đủ. Có người đi làm ăn xa, các thành viên trẻ lại đi học. Chỉ duy nhất, những dịp lễ Tết, hội hè, mọi người mới có thể tập hợp đông đủ.

Những thành viên trong ban nhạc luôn nhận thức được rằng, những nhạc cụ truyền thống, cũng như các làn điệu cổ đối với dòng họ Đinh Công nói riêng và đối với người dân xứ Mường nói chung là một thứ “bảo vật” quý giá, nên bằng giá nào cũng cố gắng giữ gìn và phát huy. Để làm được điều đó, cũng rất cần sự chung tay góp sức của cộng đồng.

Với những giá trị văn hóa độc đáo đó, những thành viên trong ban nhạc cổ truyền xứ Mường Bi mong sao sẽ có nhiều người biết tới, nhiều bạn trẻ thuộc thế hệ hôm nay sẽ học hỏi và giữ gìn nét đẹp, bản sắc văn hóa độc đáo này.

Mai Huyền