Đại sứ Mỹ: Chúng ta đã muộn 77 năm, không có thời gian để hối tiếc

Một điều đã được nhắc đến rất nhiều trong lịch sử quan hệ Việt – Mỹ là giai đoạn hợp tác tốt đẹp và đầy hứa hẹn của hai bên trong cuộc chiến chống chủ nghĩa phát xít. Ông có suy nghĩ thế nào về chương lịch sử này?

Tôi thực sự nghĩ rằng câu chuyện về tình bạn của hai nước chúng ta bắt đầu từ những năm 1944 - 1945, khi diễn ra cuộc gặp gỡ đầu tiên giữa Chủ tịch Hồ Chí Minh và các thành viên của Cơ quan Tình báo Chiến lược Mỹ (OSS) ở Côn Minh, Trung Quốc. Họ bàn bạc về việc hợp tác và nhận thấy giữa hai bên có lợi ích và mục tiêu chung, cụ thể là trong cuộc chiến chống chủ nghĩa phát xít. Sau đó, Việt Minh đã hỗ trợ các phi công Mỹ gặp nạn và cung cấp tin tức tình báo cho Mỹ. Còn chúng tôi cung cấp radio và vũ khí cho các bạn. Đó là khoảng thời gian đặc biệt đầy hứa hẹn.

Đại sứ Mỹ: "Tôi nghĩ cả hai bên cần có tầm nhìn và lòng dũng cảm để nhận ra và nắm bắt những cơ hội". Ảnh: M21

Tháng 2/1946, Chủ tịch Hồ Chí Minh viết thư cho Tổng thống Harry Truman, tìm kiếm sự giúp đỡ để giành lại độc lập cho Việt Nam, đồng thời cam kết hợp tác toàn diện “hợp tác đầy đủ” giữa hai nước. Năm ngoái, khi chúng tôi đang chuẩn bị cho chuyến thăm của Tổng thống Biden và nâng cấp quan hệ hai nước lên Quan hệ Đối tác Chiến lược Toàn diện, câu chuyện xưa lại xuất hiện trong cuộc đối thoại giữa hai bên. Xét trên phương diện ấy, chúng ta đã hiện thực hóa được tầm nhìn của Hồ Chí Minh, mặc dù muộn mất 77 năm (1946-2023).

Cuối cùng, chúng tôi nhận ra một tầm nhìn rất sáng suốt của Chủ tịch Hồ Chí Minh. Đó là một chặng đường dài. Các nhà sử học thường muốn đi vào cái được gọi là phân tích phản thực tế, “Nếu điều này, điều kia xảy ra thì như thế nào?”. Họ thích nói về điều gì sẽ xảy ra nếu Harry Truman đọc thư và chấp nhận đề nghị của Hồ Chí Minh. Nhưng tôi không phải là nhà sử học, tôi là một nhà ngoại giao. Tôi thực sự không thể dành quá nhiều thời gian để suy nghĩ về những sự “nếu như”. Chúng ta phải nghĩ về những gì thực sự đã xảy ra.

Chúng ta không thể cứ ngồi một chỗ và hối tiếc về quá khứ. Trong khi chúng ta đã phải mất một thời gian để cố gắng cho một mối quan hệ như ngày nay. Việt - Mỹ đã bắt đầu với tư cách là những người bạn và đôi khi, có những điều không hay xảy ra trong tình bạn. Nhưng hai nước đã tìm thấy nhau một lần nữa và không ngừng vun đắp tình bạn ấy trong hơn 30 năm qua.

Những giá trị chung, mục tiêu chung và lợi ích chung

Ngày nay, thế giới nói chung và khu vực Đông Nam Á nói riêng đang bị chi phối mạnh bởi cuộc cạnh tranh chiến lược toàn diện Mỹ - Trung. Theo ông, Việt Nam đang ở vị trí nào trong thế cục này?

Với Trung Quốc, chúng tôi sẽ hợp tác mỗi khi có thể, nhưng chúng tôi cũng sẽ không từ bỏ cạnh tranh để giành chiến thắng, chúng tôi phải làm vậy. Đây là điều mà Tổng thống Biden đã nói rất rõ ràng. Chúng tôi phải thừa nhận rằng, có một số lĩnh vực mà Mỹ và Trung Quốc không đồng quan điểm. Chúng tôi phải luôn luôn trung thực với các giá trị của mình, cũng như thúc đẩy các lợi ích của quốc gia. Sau đó, chúng tôi đã giúp thúc đẩy lợi ích của các đồng minh, đối tác, bạn bè, như với Việt Nam. Việt Nam là đối tác quan trọng của Mỹ. Việt Nam không phải là một quân cờ nào đó trên bàn cờ chiến lược.

Trong mối quan hệ Mỹ - Việt, Việt Nam sở hữu những giá trị nội tại của riêng mình. Mỹ đảm nhận vai trò hỗ trợ cho Việt Nam những điều cần thiết để thực hiện quá trình chuyển đổi sang nền kinh tế sạch và xanh hơn. Một Việt Nam mạnh mẽ, một Việt Nam thịnh vượng là một phần không thể thiếu trong chuỗi cung ứng toàn cầu. Một Việt Nam với tư cách là một đối tác an toàn hơn trong các vấn đề về lợi ích ở Biển Đông…

Tất cả những điều này không chỉ mang lại lợi ích cho Việt Nam mà còn mang lại lợi ích cho Mỹ. Vì vậy, trong góc nhìn này, chúng tôi thấy những giá trị chung, chúng tôi thấy những mục tiêu chung, chúng tôi thấy những lợi ích chung và đây là những điều chúng tôi muốn tiếp tục thúc đẩy với tư cách là đối tác Việt Nam.

Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng và Tổng thống Joe Biden tại Hà Nội ngày 10/9/2023. Ảnh: X/President Biden

Thúc đẩy thành công sự hợp tác và phát triển của hai nước

Tháng 9/2023, tại cuộc họp báo chung khi nâng cấp quan hệ Việt – Mỹ lên Đối tác Chiến lược Toàn diện, Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng có nhấn mạnh: “Thúc đẩy hợp tác kinh tế - thương mại - đầu tư theo hướng đổi mới sáng tạo là nền tảng”. Ông cho rằng đâu là chìa khóa để chúng ta có thể phát triển nhanh và vững mạnh nền tảng này?

Tôi nghĩ Tổng Bí thư đã hoàn toàn đúng. Tuyên bố nâng cấp quan hệ chỉ là những lời nói trên giấy nếu chúng ta không thực sự cùng nhau có những bước đi thiết thực. Vì vậy, chúng ta đang thực hiện từng bước, từ khoảng tháng 9 năm ngoái. Những gì chúng ta đã cam kết với nhau đều có thực chất.

Điều đó bao gồm cả việc Chính phủ Mỹ hợp tác với Chính phủ Việt Nam để phát triển lĩnh vực sản xuất công nghệ cao. Các trường đại học Mỹ đang hợp tác với Việt Nam để đào tạo nhân lực chất lượng cao. Chúng tôi có các tổ chức, các phòng thí nghiệm của Mỹ và các tổ chức khác đang phối hợp và đảm bảo rằng Việt Nam có những công cụ cần thiết nhằm xây dựng một nền kinh tế năng lượng sạch, thu nhập cao mà như trong tầm nhìn đến năm 2045.

Người thật, việc thật, không chỉ là lời nói, đây là những điều mà Mỹ chúng tôi đang làm với Việt Nam hàng ngày, hàng tháng qua kể từ khi nâng cấp.

Tất cả vì tương lai và sự thịnh vượng chung của chúng ta trong những thập kỷ tới. Đây là một trách nhiệm mà chúng tôi rất coi trọng. Có những trường hợp, những chuyến thăm thường xuyên diễn ra, có những tuyên bố chung và những lời hùng biện rất kêu. Nhưng sau đó chúng bị lãng quên và phủ bụi. Nhưng với Mỹ, chúng tôi không có ý định để điều đó xảy ra.

Như Tổng Bí thư đã nói, chúng tôi tin rằng, Việt Nam cũng không có ý định để điều đó xảy ra. Chúng ta phải thúc đẩy thành công sự hợp tác và phát triển của hai nước, vì điều này rất có ý nghĩa với tương lai của chúng ta.

Đại sứ Mỹ tại Việt Nam Marc Knapper trong cuộc phỏng vấn. Ảnh: M21

Thưa ông, đâu là bài học mà ông tâm đắc nhất khi nhìn lại lịch sử quan hệ Việt – Mỹ trong một thế kỷ qua?

Sẽ thật dễ dàng, để phía này hay phía kia có những câu hỏi kiểu như: “Chúng ta có điểm gì chung?”, “chúng ta có thể làm việc gì với nhau?”. Nhưng tôi nghĩ cả hai bên cần có tầm nhìn và lòng dũng cảm để nhận ra và nắm bắt những cơ hội.

Vì vậy, tôi xin nói bài học là: Đừng bỏ lỡ cơ hội tìm kiếm đối tác, đừng bỏ lỡ cơ hội tìm kiếm những người mà bạn có thể hợp tác, khi đã có chung một ngọn cờ chính nghĩa, khi có chung một mục tiêu. Bởi vì, đôi khi những cơ hội này xuất hiện theo những cách và ở những nơi mà bạn có thể không bao giờ ngờ tới. Như Chủ tịch Hồ Chí Minh và lực lượng OSS đã từng kề vai sát cánh bên cạnh nhau.