Dải Gaza lại bất định

Tình hình ở Dải Gaza leo thang trở lại khi Israel vừa qua đã triển khai đòn không kích vào khu vực gây thương vong lớn. Cả Hamas và Tel Aviv đều cáo buộc nhau vi phạm lệnh ngừng bắn, khiến tương lai dải đất này lại thêm bất định.

Diễn biến leo thang nóng

Ngày 28-10, không quân Israel đã tiến hành các cuộc không kích vào Dải Gaza sau khi cáo buộc lực lượng Hamas vi phạm lệnh ngừng bắn, một thỏa thuận do Tổng thống Mỹ Donald Trump làm trung gian hồi đầu tháng, theo hãng tin Reuters.

Văn phòng Thủ tướng Israel - ông Benjamin Netanyahu, cho biết ông đã ra lệnh cho quân đội tiến hành “các cuộc tấn công mạnh mẽ, ngay lập tức”.

Nhân viên Hội Chữ thập đỏ làm việc tại hiện trường nơi Hamas tìm kiếm thi thể các con tin Israel. Ảnh: Haitham Imad/EPA

Một quan chức quân đội Tel Aviv cho biết Hamas đã vi phạm thỏa thuận khi tấn công lực lượng Israel tại một khu vực thuộc quyền kiểm soát của Tel Aviv, ở phía đông “đường vàng” - ranh giới ngăn cách khu vực Gaza do Israel kiểm soát. Quân đội Israel cho biết đòn tấn công của Hamas đã khiến một binh sĩ của Tel Aviv thiệt mạng.

Bộ trưởng Quốc phòng Israel tuyên bố Hamas sẽ phải “trả giá đắt” và Israel sẽ đáp trả “bằng sức mạnh lớn”.

Theo hãng tin Al Jazeera, các đòn không kích của Israel vẫn tiếp diễn trong ngày 29-10. Các nguồn tin y tế Gaza cho biết rằng tính đến trưa 29-10 số người chết do các cuộc tấn công của Israel vào Gaza tính đã tăng lên 90 người, trong đó 42 người thiệt mạng ở miền trung Gaza, 31 người ở miền bắc và 18 người ở miền nam.

Trong một diễn biến liên quan, Al Jazeera đưa tin rằng một nhóm người định cư Israel đã đốt các phương tiện thuộc về người Palestine ở làng Atara, phía bắc Ramallah tại Bờ Tây.

Rạng sáng 29-10, Hamas phủ nhận có liên quan vụ tấn công nhằm vào lực lượng Israel ở Rafah, khẳng định nhóm này vẫn cam kết tuân thủ thỏa thuận ngừng bắn, theo Reuters. Trong khi đó, cánh vũ trang của Hamas - Lữ đoàn Qassam cáo buộc Israel vi phạm thỏa thuận ngừng bắn và cho biết họ sẽ trì hoãn việc bàn giao thi thể của một con tin bị mất tích.

Ông Suhail al-Hindi, một thành viên của văn phòng chính trị Hamas, nói với Al Jazeera rằng Hamas vẫn cam kết tuân thủ thỏa thuận ngừng bắn và Israel phải chịu "toàn bộ trách nhiệm về bất kỳ sự chậm trễ nào trong việc hồi hương các thi thể còn lại" của các con tin.

Lên tiếng việc Israel không kích Gaza bất chấp thỏa thuận ngừng bắn, Tổng thống Mỹ Donald Trump ngày 28-10 cho biết lệnh ngừng bắn do Washington hậu thuẫn ở Gaza không gặp rủi ro.

"Theo như tôi biết, [Hamas] đã hạ một binh sĩ Israel. Vì vậy, Israel đã đánh trả và Tel Aviv nên làm vậy. Sẽ không có gì đe dọa được thỏa thuận ngừng bắn. Cần phải hiểu rằng Hamas chỉ là một phần rất nhỏ trong hòa bình ở Trung Đông, và họ phải biết cách cư xử" - ông Trump nói.

Phó Tổng thống Mỹ JD Vance cũng nhấn mạnh rằng lệnh ngừng bắn vẫn được duy trì. Thỏa thuận ngừng bắn do Mỹ hậu thuẫn có hiệu lực vào ngày 10-10, tạm dừng nhiều năm xung đột tại Gaza.

Chiếc ô tô được cho là bị quân đội Israel tấn công tại khu vực Bờ Tây ngày 28-10. Ảnh: Nedal Eshtayah/Anadolu

Thỏa thuận ngừng bắn còn hiệu lực?

Dù liên tiếp xảy ra các vi phạm, giới chức hai bên vẫn khẳng định lệnh ngừng bắn vẫn đang được duy trì, ít nhất là trên danh nghĩa. Tình hình hiện đã bước vào giai đoạn căng thẳng mới.

Các nguồn tin ngoại giao cho biết các nhà trung gian của Ai Cập và Qatar đang liên hệ với cả Israel lẫn Hamas để cứu vãn thỏa thuận ngừng bắn. Theo kênh News 18, hai bên gần đây đều có vi phạm, gồm việc chậm trao trả thi thể nạn nhân, tiến độ chậm trễ của viện trợ nhân đạo và các vụ đụng độ nhỏ dọc đường phân cách.

Tốc độ chậm trong việc thu hồi thi thể các con tin được xem là trở ngại lớn nhất để tiến tới các giai đoạn tiếp theo của thỏa thuận, bao gồm đàm phán về việc Hamas giải giáp, triển khai lực lượng an ninh quốc tế và xác định cơ cấu quản trị tương lai của Gaza.

Hiện tại, cả hai bên đều khẳng định vẫn cam kết với lệnh ngừng bắn, dù thực tế trên thực địa đang cho thấy một bức tranh bất ổn hơn nhiều. Trong khi đó, Israel được cho là đang cân nhắc mở rộng vùng đệm bên trong Gaza, tái chiếm hành lang Netzarim hoặc hạn chế viện trợ - phương án mà Mỹ phản đối.

Theo ông Mouin Rabbani - chuyên gia tại Trung tâm Nghiên cứu Xung đột và Nhân đạo (Qatar), Israel đang cố tình làm suy yếu thỏa thuận ngừng bắn - một thỏa thuận mà nước này “bị Mỹ ép buộc phải chấp nhận”.

Ông Rabbani nhận định rằng Israel “chưa bao giờ thực sự thực hiện đầy đủ bất kỳ cam kết nào” trong thỏa thuận này, trong đó lưu ý Tel Aviv chưa rút quân về ranh giới đã thống nhất ở Dải Gaza, cũng như chưa cho phép lượng viện trợ đã thỏa thuận được đưa vào khu vực.

“Giờ đây, Israel đang lấy cớ là vừa để ngăn việc đưa vào các thiết bị hạng nặng cần thiết để tìm thi thể dưới 61 triệu tấn đổ nát, vừa đổ lỗi cho những chậm trễ tất yếu trong quá trình tìm kiếm đó để từng bước làm xói mòn thỏa thuận” - ông Rabbani nhận định.

Theo ông Rabbani, “rõ ràng là Israel hiểu rằng họ không thể đơn phương tuyên bố chấm dứt” lệnh ngừng bắn. “Điều chúng ta đang chứng kiến là một quá trình xói mòn dần dần và ngày càng gia tăng, và vấn đề then chốt bây giờ là Mỹ sẽ phản ứng thế nào” - ông nói.

Theo tờ The Times of Israel, một mặt, lệnh ngừng bắn ở Gaza - cùng với tầm nhìn rộng hơn của tổng thống về một Gaza ổn định - vẫn là ưu tiên hàng đầu của chính quyền ông Trump. Việc nhiều quan chức cấp cao Mỹ liên tiếp đến Israel trong tuần qua cho thấy rõ quyết tâm của Washington trong việc giữ cho tiến trình này tiếp tục đi đúng hướng.

Ông Trump không có ý định từ bỏ chính sách đối ngoại mang dấu ấn đặc trưng của nhiệm kỳ thứ hai, điều ông xem là chìa khóa để định hình lại cục diện Trung Đông. Hiện tại, duy trì lệnh ngừng bắn là lợi ích chung của cả Mỹ và Israel, yếu tố khiến phản ứng của Israel nhiều khả năng vẫn được kiềm chế.

DƯƠNG KHANG