Cuộc đua xanh của ngành hàng không

Các đại biểu dự Hội nghị. Ảnh: Hồng Phúc

Trong bối cảnh ngành hàng không phục hồi mạnh sau đại dịch Covid-19, những thách thức về an ninh, chuyển đổi xanh, hạ tầng và tự động hóa đang đặt ra yêu cầu cấp bách về hợp tác xuyên biên giới, đổi mới công nghệ và đào tạo nhân lực chất lượng cao.

Nhiều thách thức mới

Phát biểu khai mạc Hội nghị, TS Nguyễn Thị Hải Hằng – Giám đốc Học viện Hàng không Việt Nam, Chủ tịch danh dự AFCS 2025 nhấn mạnh, sự phát triển của hàng không hiện nay được đo lường không chỉ từ nỗ lực đơn lẻ mà từ hợp tác xuyên biên giới, xuyên lĩnh vực và xuyên thế hệ. Do đó, Hội nghị AFCS 2025 tập trung vào các trụ cột lớn: chuyển đổi số, tự động hóa, an toàn – an ninh, nhiên liệu hàng không bền vững (SAF), thiết kế khí động học và UAV, du lịch thông minh, bền vững và các giải pháp hướng tới phát thải thấp.

Theo bà Hằng, hơn 120 bài báo khoa học được trình bày tại 40 phiên tiểu ban của hội nghị đã làm rõ những vấn đề trụ cột kể trên. Trong đó, nhiều tham luận liên quan AI trong điều hành bay, kiểm toán an toàn dựa trên rủi ro, tối ưu hóa vận tải – logistics hàng không, mô hình ra quyết định và các công nghệ giảm phát thải... có giá trị để ngành hàng không Việt Nam học hỏi kinh nghiệm.

Tại hội nghị, ông Hồ Minh Tấn – Phó Cục trưởng Cục Hàng không Việt Nam phân tích bức tranh phục hồi mạnh mẽ sau đại dịch. Việt Nam dự kiến đạt mốc 300 triệu lượt khách vào năm 2030, khiến nhu cầu mở rộng hạ tầng, vùng trời và hoạt động mặt đất trở nên cấp thiết. Trong đó, sân bay Long Thành được xem là dự án trọng điểm tạo đột phá năng lực khai thác.

Tuy nhiên, sự phát triển nhanh cũng đi kèm những thách thức lớn: Phức tạp hóa vùng trời do UAV, mô hình giao thông hàng không đô thị (UAM) và nhu cầu quản lý không lưu thông minh hơn. Bên cạnh đó, rủi ro an ninh mạng, khi hệ thống sân bay – máy bay phụ thuộc sâu vào nền tảng số; Sức ép đạt Net Zero 2050, chuyển đổi sang nhiên liệu SAF và công nghệ động cơ mới;…cũng đang được đặt ra.

Bên cạnh đó, lãnh đạo Cục Hàng không Việt Nam cũng chỉ ra, việc thiếu hụt nhân lực kỹ thuật, phi công, kiểm soát viên không lưu sau đại dịch; Tác động từ bất ổn địa chính trị và biến động giá nhiên liệu khó lường cũng ảnh hưởng trực tiếp tới chi phí vận hành của ngành hàng không. “Khi bầu trời đầy biến động, không quốc gia nào có thể bay một mình. Hợp tác giữa Chính phủ – doanh nghiệp – khối nghiên cứu/chuyên gia là chìa khóa cho tương lai bền vững” - ông Tấn nhấn mạnh.

Tự động hóa và sức ép đổi mới mô hình

Ở góc nhìn quốc tế, PGS.TS SzeKee Koh (Học viện Công nghệ Singapore – SIT) cho biết, Singapore đang đẩy mạnh đầu tư cho tự động hóa và tính linh hoạt vận hành tại Nhà ga T5 sân bay Changi. Quốc gia này sẽ bắt buộc sử dụng SAF từ năm 2026 với tỷ lệ tối thiểu 1%, hướng đến 3–5% vào năm 2030. “AI sẽ giữ vai trò then chốt trong tháp điều khiển ảo và quản lý sân bay thông minh, tối ưu công suất khai thác”, ông SzeKee Koh nói và cho rằng hệ sinh thái đào tạo là nền tảng để duy trì vị thế dẫn đầu của Singapore trong khu vực.

Tham gia trực tuyến hội nghị từ Thổ Nhĩ Kỳ, GS.TS Nafiz Arica - Hiệu trưởng Đại học Hàng hải Piri Reis đề xuất hướng tiếp cận liên ngành giữa hàng hải và hàng không, ứng dụng khí động học mới, pin nhiên liệu hydro và tối ưu kết cấu để nâng cao hiệu quả năng lượng.

Ngoài ra, nhiều chuyên gia hàng không đến từ Đức, Canada, Úc, Hàn Quốc, Mỹ, Nhật Bản… cũng mang đến các nghiên cứu có giá trị về trải nghiệm hành khách, chỉ số NPS trong dịch vụ hàng không, thiết kế UAV, tối ưu hóa vận tải, du lịch bền vững, kiểm toán an toàn dựa trên rủi ro. Điểm chung của nhiều tham luận là nhấn mạnh vai trò của trí tuệ nhân tạo, tự động hóa, hệ sinh thái đào tạo – nghiên cứu, cũng như yêu cầu chuyển đổi sang hàng không xanh, giảm phát thải sâu trong khi vẫn duy trì tốc độ tăng trưởng mạnh.

Diễn ra trong hai ngày (10-11/12), AFCS 2025 được kỳ vọng là diễn đàn kết nối doanh nghiệp – nhà khoa học – chính phủ các nước, hướng tới các mô hình hợp tác mới trong nghiên cứu, đổi mới sáng tạo và đào tạo nhân lực hàng không chất lượng cao, trong bối cảnh cuộc đua chuyển đổi xanh và chuyển đổi số đang diễn ra quyết liệt trên toàn cầu.

Thành Luân