Chuyên gia IFC: Việt Nam nên hướng đến 'sức khỏe tài chính' ngay từ bây giờ

Điện thoại thông minh và các công nghệ số, dữ liệu đã đẩy nhanh quá trình phổ cập hóa dịch vụ tài chính đến người dân, gần đây là tham vọng về tập hợp dữ liệu liên quan đến dân cư. Ảnh minh họa.

"Tài chính toàn diện" là cụm từ được nhắc đến nhiều tại Việt Nam trong thời gian qua, ý nghĩa rằng ai cũng có thể tiếp cận được các dịch vụ tài chính.

Năm 2025 đánh dấu thời điểm kết thúc giai đoạn I của Chiến lược Tài chính toàn diện Quốc gia đến năm 2025, định hướng 2030 theo Quyết định số 149 được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt năm 2020. Trọng tâm của giai đoạn II được Ngân hàng Nhà nước giới thiệu là cụm từ “Tài chính toàn diện số”, tức nhấn mạnh nhiều hơn vào sự đổi mới của công nghệ vào câu chuyện tiếp cận dịch vụ tài chính.

Ngày nay, người dân Việt Nam dễ dàng dùng điện thoại di động thanh toán ở khắp nơi, ngay cả ở khu vực nông thôn đa phần cũng đã được phủ sóng dữ liệu. Hoạt động mở tài khoản, thanh toán dịch vụ cũng tiện lợi hơn với hệ thống xác thực điện tử.

Tuy có nhiều bước tiến trong việc phổ cập dịch vụ tài chính cho toàn dân, ngành tài chính Việt Nam vẫn đối diện với những khoảng trống về tiếp cận tín dụng, theo các chuyên gia chia sẻ tại hội nghị cấp cao về Tài chính toàn diện số 2025 với chủ đề "Định hình tương lai của Tài chính toàn diện kỹ thuật số", do Tổ chức Tài chính Quốc tế (IFC) tổ chức vào cuối tháng 10 vừa qua.

Trong đó, các chuyên gia của IFC cũng nhấn mạnh Việt Nam cần đưa khái niệm “tài chính toàn diện” lên một bước mới, là “sức khỏe tài chính”. Có thể định nghĩa đây là mục tiêu mà một cá nhân, doanh nghiệp hoặc gia đình có thể quản lý các nghĩa vụ tài chính hiện tại của mình và có sự tự tin vào tương lai tài chính.

Ở khía cạnh này, sức khỏe tài chính toàn diện hơn nhằm mục đích cải thiện cuộc sống, đạt được các mục tiêu cụ thể hơn như có tiền cho việc chăm sóc sức khỏe, du lịch giải trí, giáo dục, hoặc giúp cá nhân, hộ gia đình vay tiền kinh doanh, tăng thu nhập, tiết kiệm…

Trong chủ đề này, KTSG Online giới thiệu ý kiến từ ba chuyên gia, hai người đến từ IFC và môt chuyên gia về dữ liệu từ Singapore, nói thêm về xu hướng chuyển dịch từ “tài chính toàn diện” sang “sức khỏe tài chính” dưới sự hỗ trợ đặc biệt quan trọng từ yếu tố công nghệ.

- Ông Shehryar Ali Shah, Trưởng đại diện IFC tại TPHCM:

Chúng ta đang nói về tài chính toàn diện và sức khỏe tài chính. “Toàn diện” mới chỉ dừng ở khả năng mọi người đều được tiếp cận dịch vụ tài chính, thường thể hiện thông qua tỷ lệ mở tài khoản ngân hàng trên dân số. Nhưng nếu số dư tài khoản đó luôn bằng 0 thì cũng không giúp được gì nhiều cả.

Do đó, sức khỏe tài chính, tức khả năng một cá nhân sử dụng hiệu quả các dịch vụ tài chính như thanh toán, tiết kiệm hay vay mới để đáp ứng các nhu cầu chi tiêu hiện tại, duy trì cuộc sống ổn định và đạt được các mục tiêu tài chính trong tương lai. Đây là điều chúng ta cần quan tâm.

Ông Shehryar Ali Shah, Trưởng đại diện IFC tại TPHCM, trao đổi tại tọa đàm trong khuôn khổ hội thảo “Thúc đẩy công nghệ số – Mở rộng tiếp cận tài chính” do IFC, một thành viên của Nhóm Ngân hàng Thế giới, tổ chức cuối tháng 10 vừa qua. Ảnh: NVCC.

Tỷ lệ tiếp cận tài chính – tài chính toàn diện ở Việt Nam tương đối cao, nhưng “sức khỏe tài chính” thì chưa tương xứng. Người dùng Việt Nam có nhu cầu lớn về các dịch vụ tài chính nhưng phía nguồn cung thì lại chưa sẵn sàng phục vụ các nhóm đối tượng được coi là “rủi ro” hơn. Thách thức lớn là ai sẽ cho họ vay?

Việt Nam không thiếu nhân lực tài năng, cũng không thiếu cơ sở hạ tầng như nhìn vào điện thoại thông minh hay Momo, Zalo ở khắp nơi. Chính phủ cũng đã có nhiều bước đi tích cực, chẳng hạn như mỗi người Việt Nam đều có ID điện tử.

Do đó, tài chính toàn diện không phải là một vấn đề ở Việt Nam, mà là sức khỏe tài chính. Để Việt Nam trở thành quốc gia có thu nhập cao vào năm 2045, thì sức khỏe tài chính cần phải là một vấn đề ưu tiên ngay từ bây giờ.

- Ông Christian Rodriguez, Chuyên viên tư vấn cao cấp, Khối định chế tài chính, IFC:

Singapore là một quốc gia giàu có, nhưng điều đó không nhất thiết có nghĩa là mọi người, mọi cá nhân ở Singapore đều có thể tiếp cận các dịch vụ tài chính. Vì vậy, chúng ta đừng đồng nhất hai khái niệm “giàu” và “tài chính toàn diện” đó. Tôi tin rằng ở Singapore vẫn còn nhu cầu về mở rộng tiếp cận tài chính cho một số phân khúc cụ thể, đặc biệt là đối với người lao động có thu nhập thấp, tương tự tại Việt Nam.

Nhưng vấn đề không phải là về nhu cầu của khách hàng, mà là về nguồn cung của các tổ chức tài chính để có đủ khả năng phục vụ. Điều này phụ thuộc việc họ có sẵn lòng sử dụng dữ liệu thay thế hoặc sử dụng các giải pháp dựa trên dữ liệu nhiều hơn hay không. Hiện tại Việt Nam, nhiều ngân hàng vẫn cho vay theo cách truyền thống, sử dụng cách thức đánh giá khách hàng truyền thống.

Nhưng liệu một doanh nghiệp hoạt động tại nhà có thể được đối xử giống như một doanh nghiệp có văn phòng? Chúng tôi khuyến nghị các ngân hàng tạo ra hồ sơ riêng, được xây dựng theo đặc điểm riêng của từng khách hàng. Khi đó, các tổ chức tài chính thực sự có thể cung cấp sản phẩm nào đó phù hợp với những nhu cầu như vậy.

Ông Christian Rodriguez, Chuyên viên tư vấn cao cấp, Khối định chế tài chính, IFC. Ảnh: NVCC

Điều quan trọng là phải có sự phân biệt. Việc sử dụng dữ liệu không chỉ để lựa chọn tạo ra hồ sơ, mà còn cung cấp cho khách hàng những dịch vụ tài chính phù hợp. Đó là cách chúng tôi thúc đẩy tài chính toàn diện trong các công ty hoặc các ngân hàng mà chúng tôi làm việc cùng.

Mặt khác, chúng tôi cũng cung cấp kiểu dịch vụ “phi tài chính” để thúc đẩy sức khỏe tài chính trong một số trường hợp. Chẳng hạn, doanh nghiệp nhỏ cần phải hiểu tầm quan trọng của việc ghi sổ sách kế toán, giữ thông tin hồ sơ tốt. Đối với các khoản vay cá nhân hoặc đối với những người làm việc tại nhà cũng phải hiểu rằng khi tiếp cận một khoản vay, bạn có quyền và nghĩa vụ. Nếu không trả, khoản vay này có thể tạo ra vấn đề cho bạn. Vì vậy, phần giáo dục tài chính cũng rất quan trọng ở cả cấp độ cá nhân lẫn doanh nghiệp.

- TS. Xiaoli Li, Giáo sư Đại học Thiết kế và Công nghệ Singapore (SUTD):

Chất lượng dữ liệu là rất quan trọng để phát triển các dịch vụ tài chính số hiệu quả. Về mặt kỹ thuật, sai sót có thể đến từ giá trị bị thiếu trong dữ liệu. Bạn cảm thấy ít thông tin hoặc thông tin bị thiếu, hoặc có một số giá trị ngoại lai, khi đó bạn muốn làm sạch dữ liệu. Tôi nghĩ điều này là quan trọng.

Một điểm khác là dữ liệu thường xuyên hoạt động cô lập, tức nằm rải rác ở các công ty khác nhau và không thể hoạt động cùng nhau. Do đó, ở nhiều quốc gia, cần phải xác định một số loại tiêu chuẩn dữ liệu, cũng như định dạng để tận dụng dữ liệu của nhau.

TS. Xiaoli Li, Giáo sư Đại học Thiết kế và Công nghệ Singapore (SUTD). Ảnh: NVCC.

Dĩ nhiên chúng ta không chia sẻ dữ liệu vì bảo vệ quyền riêng tư, mà chia sẻ tham số nào đó. Loại công nghệ như vậy nghe có vẻ hứa hẹn nhưng không hề dễ dàng, dù mọi người vẫn có một mối quan tâm nhất định.

Một số công nghệ AI có thể phần nào bảo vệ quyền riêng tư của dữ liệu cá nhân và hợp tác cùng nhau, chúng ta có thể nhận được mô hình AI tốt nhất. Mặt khác, an ninh mạng chắc chắn là một điều rất quan trọng. Làm thế nào để bạn bảo vệ dữ liệu của khách hàng và bất kể ai là người dùng dữ liệu này. Chính phủ cũng cần phải có một luật để bảo vệ dữ liệu tránh bị lạm dụng dữ liệu.

Dũng Nguyễn