'Cho đất nghỉ để được đền đáp' – chuyện từ một doanh nhân miền lúa

Nhân kỷ niệm ngày doanh nhân Việt Nam, 13-10-2025, KTSG Online gửi đến bạn đọc bài viết về những trăn trở, kỳ vọng của một doanh nhân gắn bó với ruộng đồng vùng Đồng Tháp Mười nói riêng và Đồng bằng sông Cửu Long nói chung…

Trăn trở của người làm kinh tế từ ruộng đồng

Nhớ lại ngày 20-9-2004, thời điểm cố Thủ tướng Phan Văn Khải ký quyết định 990/QĐ-TTg chọn ngày 13-10 hàng năm là ngày doanh nhân Việt Nam, doanh nhân Trần Trương Tấn Tài, Phó tổng giám đốc Công ty cổ phần giống cây trồng Việt Nam (Vinaseed) kiêm Tổng giám đốc Công ty TNHH lúa gạo Việt Nam (Vinarice) nói đó là một sự ghi nhận đáng quý cho những người chọn con đường đầy thử thách.

“Tôi chưa từng nghĩ mình sẽ là doanh nhân, chỉ cố gắng làm những gì tốt nhất, nhưng cuộc đời chọn mình đi theo con đường ấy”, ông chia sẻ.

Từ tháng 6-2025, ông Tài được Tập đoàn PAN – một trong những tập đoàn nông nghiệp lớn nhất Việt Nam điều động kiêm nhiệm vị trí Phó tổng giám đốc điều hành Vinaseed, song song quản lý Vinarice tại Đồng Tháp. “Ba tháng, hơn 40 chuyến bay, vừa trong vừa ngoài nước. Áp lực không nhỏ, nhưng làm kinh tế chưa bao giờ là con đường dễ dàng. Nếu dễ, có lẽ nó chẳng đến với mình”, ông chia sẻ.

Doanh nhân Trần Trương Tấn Tài muốn cho đất nghỉ để được đền đáp

Với ông Tài, hành trình làm doanh nhân là chặng đường của cô đơn và kỷ luật. “Khi doanh nghiệp thành công, niềm vui được chia sẻ với tập thể. Nhưng khi thất bại, người lãnh đạo phải ngồi lại với chính mình để tìm đường đi tiếp, đôi khi phải đánh đổi cả thời gian bên gia đình”, ông nói.

Triết lý ông tâm đắc nhất đến từ Binh pháp Tôn Tử: doanh nhân phải hội đủ bốn phẩm chất — chí khí để dám đương đầu khó khăn; nhân tâm để làm bằng cái tâm với nghề, với người; nhân lực để hiểu và nắm bắt cơ hội; và thích ứng – yếu tố sống còn trong một nền kinh tế đổi thay từng ngày.

Chính sách mới mở ra cơ hội cho kinh tế tư nhân phát triển

Khi chính sách mở đường cho tư nhân vươn lên

Chín tháng đầu năm 2025 là giai đoạn đầy thử thách với ngành lúa gạo. Giá cả biến động, thị trường tiêu thụ chậm, nhiều doanh nghiệp chật vật tồn tại. “Có những đêm tôi chỉ ngủ hai tiếng, chỉ để nghĩ cách đưa doanh nghiệp vượt khó”, ông kể.

Nhưng giữa bức tranh ấy, ông Tài vẫn nhìn thấy ánh sáng khi Nghị quyết 68 được ban hành, lần đầu tiên xác định kinh tế tư nhân là một trong những trụ cột quan trọng nhất của nền kinh tế.
“Đây là sự thay đổi lớn trong tư duy phát triển. Nhà nước nhìn nhận doanh nghiệp tư nhân không còn là đối tượng được ‘quản lý’, mà là đối tác cùng phát triển. Tôi kỳ vọng các địa phương sẽ nhanh chóng cụ thể hóa nghị quyết này, biến chủ trương thành hành động”, ông nói.

Song song đó, ông đánh giá Nghị quyết 57 về đổi mới sáng tạo và ứng dụng công nghệ là động lực giúp doanh nghiệp nông nghiệp tiến xa hơn. “Không thể dùng tay chân mãi. Phải đầu tư vào công nghệ – để giảm chi phí, tăng hiệu quả, và nâng sức cạnh tranh. Chỉ có như vậy, doanh nghiệp mới phát triển bền vững.”

Theo ông, những chính sách mới nếu được triển khai đúng hướng, sẽ tạo ra “làn gió mới” cho cộng đồng doanh nghiệp, đặc biệt là ở Đồng bằng sông Cửu Long, nơi đang khát hạ tầng, khát vốn và khát nhân lực chất lượng cao. Với hai nghị quyết nêu trên được kỳ vọng tạo ra làn gió mới thổi vào cộng đồng doanh nghiệp, đặc biệt là khu vực Đồng bằng sông Cửu Long- nơi đang cần sức bật từ chính sách và hạ tầng.

Chọn sản xuất sạch, an toàn làm tiêu chí phát triển

Đi khác để đi xa: chọn con đường xanh và lành

Ở góc độ ngành hàng, ông Tài nhìn nhận lúa gạo Việt Nam đang chịu áp lực lớn từ những thay đổi của thị trường, cho nên, thay vì chạy theo sản lượng xuất khẩu, đơn vị này chọn cách đi khác, đó là tập trung vào giữ uy tín và phát triển gạo có thương hiệu.

“Có những lô hàng chúng tôi chấp nhận hòa vốn, thậm chí lỗ nhẹ để giữ uy tín với các thị trường cao cấp như châu Âu, Úc và Nga. Vinarice không xuất khẩu gạo xá, mà xuất gạo thương hiệu,” ông khẳng định.

Đặc biệt, chín tháng đầu năm, Vinarice đã tổ chức 10.173 héc ta canh tác lúa giảm phát thải (thuộc dự án chuyển đổi chuỗi giá trị lúa gạo ứng phó biến đổi khí hậu và phát triển bền vững tại Đồng bằng sông Cửu Long- TRVC), giúp giảm 40.760 tấn CO₂. “Đó là thành quả lớn, là bước tiến trong hành trình xây dựng thương hiệu gạo gắn với phát triển xanh, gạo Low carbon,” ông Tài nói.

Việt Nam xuất khẩu mỗi năm khoảng 8–8,5 triệu tấn gạo, trong khi thị trường nội địa tiêu thụ đến 9,5 triệu tấn, nhưng chất lượng gạo chưa được chú trọng. “Đây là “khoảng trống” mà Vinarice muốn lấp đầy bằng gạo sạch, phát thải thấp”, ông cho biết.

Dù mới thành lập chưa đầy 6 năm, Vinarice đã đạt doanh thu 1.200 tỉ đồng năm 2024, lợi nhuận 120 tỉ đồng. Mục tiêu đến năm 2029, doanh thu đạt 2.500 tỉ đồng, tức tăng hơn gấp đôi. “Chúng tôi muốn định vị thương hiệu gạo Việt Nam xanh, phát thải thấp và cạnh tranh bằng giá trị, không phải bằng giá rẻ,” ông nói.

Muốn đất được nghỉ ngơi để hồi phục "sức khỏe", tạo cân đối cung cầu mang lại giá trị cho cộng đồng

Cho đất nghỉ để được đền đáp

Muốn ngành lúa gạo và doanh nghiệp phát triển bền vững, cần nhìn lại từ quy hoạch sản xuất. Bởi, không ai có thể quyết định giá lúa gạo, mà do cung cầu điều chỉnh. Vì vậy, cần giảm bớt một vụ sản xuất, tập trung nâng cao chất lượng, gắn chứng nhận xanh, phát thải thấp để nâng giá trị hạt gạo.

Đất đai cần được nghỉ ngơi, bởi đang bị khai thác cạn kiệt do sản xuất ba vụ liên tục, làm bạc màu, mất sức sống. Vì vậy, cần mạnh dạn cắt giảm một vụ sản xuất, tức từ 3 xuống còn 2 vụ/năm để tái tạo sức khỏe đất, kéo giảm nguồn cung nhưng nâng chất lượng và giá trị. “Khi đó, người nông dân cũng được hưởng lợi nhiều hơn”, ông Tài nhấn mạnh.

Bên cạnh quy hoạch sản xuất, ông Tài còn nêu ba vấn đề cấp thiết mà vùng ĐBSCL cần tháo gỡ, bao gồm thứ nhất là hạ tầng giao thông và logistics phải đồng bộ. Bởi lẽ, nếu cầu đường hạn chế tải trọng, chi phí vận chuyển sẽ đội lên, làm mất lợi thế cạnh tranh.

Thứ hai, là nguồn nhân lực. Dù Vinarice trả lương cao nhất tỉnh Đồng Tháp, nhưng vẫn khó tìm nhân sự quản lý cấp trung, cho nên, cần có định hướng đào tạo nhân lực gắn với công nghệ chế biến sâu và quản trị nông nghiệp hiện đại, thay vì chỉ dừng ở khâu sản xuất thô.

Thứ ba, về chính sách thuế, một số cơ quan hiểu sai khi chuyển hình thức thuế khoán sang kê khai đầu vào, gây khó cho doanh nghiệp. “Ví dụ, hạt giống không chịu thuế VAT (giá trị gia tăng), nhưng có nơi vẫn yêu cầu đóng 5%,” ông dẫn chứng và cho rằng, cơ quan Nhà nước nên tổ chức nhiều buổi tập huấn, đối thoại với doanh nghiệp để chính sách đi vào thực tế nhanh hơn.

Doanh nghiệp là trụ đỡ của nền kinh tế, trong khi doanh nhân là trụ đỡ của doanh nghiệp. Do đó, muốn đi xa, doanh nhân phải có chí khí, nhân tâm, nhân lực và khả năng thích ứng. Và với nông nghiệp, hãy cho đất nghỉ để được đền đáp. Đó là triết lý phát triển bền vững nhất…

Trung Chánh