Cần nhận vốn nhưng lại không muốn đón 'người lạ' vào nhà!

Các doanh nghiệp trong nước có thể gọi vốn để có thêm nguồn lực tài chính nhằm vượt lên trên đối thủ. Trong ảnh: Sản xuất tại một nhà máy ở Bà Rịa - Vũng Tàu. Ảnh: Minh Tâm

Nỗi lo trong nhà có “người lạ”

Cách đây bốn năm, Công ty Le & Associates (L&A) chuyên về tư vấn nhân sự, cung ứng lao động nghĩ đến chuyện “yêu đương” để “kết hôn” với một nhà đầu tư vì ấp ủ mục tiêu mở rộng. Sau một năm chuẩn bị các công tác cần thiết, từ chuẩn hóa nội bộ đến tìm kiếm nhà đầu tư, làm việc với tư vấn, L&A đồng ý nhận “cau trầu” của một nhà đầu tư tài chính đến từ Nhật Bản, một thương vụ mà tổng thời gian đàm phán và kết thúc chỉ sáu tháng.

Hai năm sau, nhà đầu tư này rút vốn và thay vào đó là một nhà đầu tư chiến lược, cũng đến từ Nhật Bản và đặc biệt là chung lĩnh vực hoạt động với L&A. Cho đến hôm nay, bà Phạm Thị Mỹ Lệ, Chủ tịch Hội đồng quản trị L&A, thấy cuộc “hôn nhân” này tốt đẹp, “gia đình” hòa thuận.

Chia sẻ tại cuộc nói chuyện của Câu lạc bộ Doanh nghiệp dẫn đầu (LBC) về chủ đề mua bán sáp nhập (M&A), bà Lệ dẫn lại câu chuyện của L&A và chia sẻ kinh nghiệm tự rút ra là muốn nhận vốn thành công thì trước hết phải có tầm nhìn xa và chiến lược dài hạn. Tiếp đó là chuẩn bị sẵn tất cả những gì cần thiết để đối tác đầu tư “cần là có”.

Theo khảo sát Đầu tư tư nhân Việt Nam do Công ty kiểm toán, thuế và tư vấn Grant Thornton Việt Nam công bố mới đây, dù Việt Nam nằm trong tốp 3 thị trường đầu tư sôi động nhất tại Đông Nam Á nhưng các nhà đầu tư vẫn đang gặp nhiều thách thức trong việc tìm kiếm cơ hội. Một trong những trở ngại là mức độ chấp nhận thấp của chủ doanh nghiệp tư nhân đối với nhà đầu tư đến từ bên ngoài vì họ có nhiều mối lo như mâu thuẫn về tầm nhìn và chiến lược, khó khăn trong việc chia sẻ quyền lực với nhà đầu tư. Bên cạnh đó là lo ngại về các ràng buộc liên quan đến kết quả hoạt động, yêu cầu của nhà đầu tư về quản trị, minh bạch, mức độ công bố thông tin.

Bà Nguyễn Thị Vĩnh Hà, Phó tổng giám đốc Grant Thornton Việt Nam, nhận xét một trong những đặc điểm khá phổ biến của chủ doanh nghiệp Việt Nam là tâm lý bị thua thiệt và suy nghĩ này đến từ sự khác biệt về tầm nhìn và kỳ vọng giữa hai bên. Các lo ngại về việc chia sẻ quyền lực hay các ràng buộc về kết quả hoạt động cũng như các yêu cầu về tăng cường quản trị, minh bạch, tuân thủ từ phía nhà đầu tư đã khiến cho chủ doanh nghiệp có cảm giác mình đang phải đáp ứng “người bên ngoài” và ảnh hưởng đến quyền lợi của mình.

“Chính sự khác biệt trong quan điểm giữa nhà đầu tư và doanh nghiệp như vậy đang là một trong những yếu tố cản trở các giao dịch”, bà Hà nói.

Bà Ðặng Phạm Minh Loan, Phó giám đốc Công ty Quản lý Quỹ VinaCapital, Tổng giám đốc Công ty Yến Việt, chia sẻ từ thực tế trải nghiệm 20 năm làm việc, vừa với tư cách quỹ đầu tư, vừa là chủ doanh nghiệp, bà thấy rằng những bất đồng xảy ra giữa nhà đầu tư và chủ doanh nghiệp trong rất nhiều trường hợp bản chất không phải là xung đột lợi ích, mà là từ nhận thức sai. Chủ doanh nghiệp thường nghĩ nhà đầu tư hưởng lợi khi vào công ty, lại còn đòi hỏi.

Nhưng mối quan hệ này cũng như một người đàn ông cưới vợ, không còn tự do. Người vợ về gia đình cũng phải tham gia gánh vác nhiều công việc. Người chồng có nghĩa vụ và đương nhiên đó cũng là quyền lợi. “Vì vậy, điều đầu tiên chủ doanh nghiệp nên xác định là phải chia sẻ lợi ích tương lai. Nếu bán 30% vốn thì đương nhiên nhà đầu tư sẽ có lợi ích 30% trong tương lai và doanh nghiệp là con thuyền chung của hai người, không phải của riêng ai”, bà Loan nói.

Thông tin, sự minh bạch là rất quan trọng

Chia sẻ với TBKTSG trong một cuộc phỏng vấn bằng thư điện tử, ông Masataka “Sam” Yoshida, Giám đốc điều hành cấp cao kiêm Giám đốc toàn cầu dịch vụ xuyên quốc gia của RECOF Corporation chuyên về tư vấn M&A, cho biết có rất nhiều thiếu sót lớn đang cản trở cơ hội của công ty Việt Nam. Trong đó, đáng chú ý nhất là quản trị doanh nghiệp yếu kém, thiếu minh bạch, chất lượng thông tin tài chính (báo cáo tài chính) thấp.

Đặc biệt, từ kinh nghiệm kết nối các nhà đầu tư Nhật Bản và các doanh nghiệp tư nhân Việt Nam trong nhiều năm, ông Masataka “Sam” Yoshida nhận thấy các công ty Việt Nam không biết giới thiệu về mình một cách hiệu quả. Điều thường xảy ra là, sau cuộc họp với đội ngũ quản lý cấp cao của doanh nghiệp Việt Nam, các nhà đầu tư Nhật Bản vẫn không hiểu mô hình kinh doanh của công ty, thế mạnh là gì, hoạt động vận hành như thế nào, đối thủ cạnh tranh lớn nhất là ai...

Lời khuyên là, các công ty Việt Nam nên hiểu rằng các công ty Nhật Bản vẫn thiếu kiến thức về Việt Nam và vẫn có những người lo ngại do sự khác biệt về hệ thống chính trị và tập quán kinh doanh. Thêm vào đó, những đại diện của nhà đầu tư không phải là người ra quyết định cuối cùng, họ cần phải được trang bị đủ thông tin nhằm thuyết phục ban giám đốc tại trụ sở chính. Do vậy, những doanh nghiệp cung cấp càng nhiều thông tin rõ ràng sẽ được ưu tiên.

Khảo sát của Grant Thornton Việt Nam cũng chỉ ra, các doanh nghiệp tư nhân Việt Nam hiện còn nhiều hạn chế trong việc chuẩn bị những yếu tố cần thiết để bước vào cuộc gọi vốn. Chẳng hạn, thiếu minh bạch sổ sách, không đảm bảo tuân thủ pháp luật thuế trong quá khứ có thể dẫn đến việc gia tăng các công nợ tiềm tàng, qua đó làm giảm giá trị doanh nghiệp.

“Lấy ví dụ về câu chuyện hai hệ thống sổ sách kế toán, thực trạng đang tồn tại ở hầu hết doanh nghiệp Việt Nam. Các nhà đầu tư đến từ các quốc gia đang phát triển là tuyệt đối không chấp nhận. Các nhà đầu tư gần với Việt Nam hơn thì họ đồng ý cho thời gian để chuyển đổi. Tuy nhiên, việc đó không quan trọng bằng việc tình trạng hai sổ ảnh hưởng đến giá thương thảo hai bên. Đó là lý do giá trị giao dịch luôn bất ngờ đến phút cuối”, bà Hà chia sẻ.

Do vậy, theo bà Hà, doanh nghiệp tư nhân cần phải ý thức rằng, giá trị doanh nghiệp mà hai bên có thể thống nhất được phụ thuộc rất nhiều vào chất lượng các thông tin, cũng như kế hoạch, dự báo kinh doanh đưa ra trong thời gian tới. Các ràng buộc về kết quả hoạt động mà nhà đầu tư đưa ra cũng dựa vào những chính những thông tin này.

Minh Tâm