Camera phạt nguội và bài toán ý thức của người tham gia giao thông

Trường hợp vi phạm được phát hiện qua camera AI. Ảnh Cục CSGT

Camera vạch trần hàng nghìn lỗi vi phạm

Từ khi Hà Nội thí điểm lắp đặt camera giám sát giao thông ứng dụng trí tuệ nhân tạo, chỉ trong 12 giờ hoạt động, hệ thống này đã ghi nhận hơn 1.400 trường hợp vượt đèn đỏ, gần 350 người điều khiển xe máy không đội mũ bảo hiểm cùng hàng chục vi phạm khác. Điều đáng chú ý là những vi phạm này xảy ra ở một khu vực không thường xuyên có cảnh sát giao thông làm nhiệm vụ trực tiếp, cho thấy rằng khi thiếu đi sự giám sát, nhiều người dễ dàng bỏ qua luật lệ.

Công an TP Hà Nội khẳng định, khi hệ thống camera AI được triển khai đầy đủ, lực lượng cảnh sát giao thông có thể “rút khỏi đường phố” để tập trung vào các nhiệm vụ khác. Bởi công nghệ không chỉ thay thế con người trong việc giám sát mà còn tạo ra áp lực thường trực đối với người điều khiển phương tiện. Mỗi lần vượt đèn đỏ hay không đội mũ bảo hiểm đều để lại bằng chứng rõ ràng, không thể chối cãi.

Cùng với hệ thống camera của cơ quan chức năng, sự tham gia chủ động của người dân cũng đang trở thành yếu tố quan trọng trong cuộc chiến chống vi phạm giao thông. Vụ việc xảy ra sáng 24/9 trên Đại lộ Thăng Long là minh chứng rõ rệt. Một thanh niên điều khiển xe máy tự chế, chở tấm tôn dài không hề che chắn, phóng bạt mạng giữa dòng xe cộ. Chỉ cần một cú va chạm nhỏ, hậu quả có thể khôn lường. Rất may, hình ảnh nguy hiểm ấy đã được người dân ghi lại và gửi tới Cục Cảnh sát giao thông. Ngay sau đó, tổ công tác thuộc Đội CSGT số 6 đã lập tức dừng phương tiện, xử lý hàng loạt lỗi vi phạm và buộc hạ tải ngay tại chỗ.

Không dừng lại ở một trường hợp, thống kê cho thấy trong năm 2024, nhờ tin báo từ người dân, lực lượng chức năng Hà Nội đã xử lý hơn 2.600 vụ vi phạm, thu nộp ngân sách trên 2,7 tỷ đồng.

Nhiều người dân bất bình trước những hành vi vi phạm đã sử dụng điện thoại, máy ảnh để ghi hình các trường hợp vượt đèn đỏ, đi ngược chiều, không đội mũ bảo hiểm… và gửi qua các kênh tiếp nhận chính thức. Sự phối hợp này không chỉ giúp phát hiện kịp thời các vi phạm mà còn tạo ra sức ép xã hội, khiến người điều khiển phương tiện hiểu rằng mọi hành động thiếu ý thức đều có thể bị cộng đồng lên án và xử lý.

Ý thức còn hạn chế, nguy cơ còn tiềm ẩn

Nhìn vào số lượng vi phạm được camera AI phát hiện trên tuyến Phạm Văn Bạch hay những hình ảnh do người dân cung cấp, dễ nhận thấy rằng ý thức chấp hành luật giao thông của một bộ phận người dân vẫn còn rất thấp. Không ít người coi thường quy định, sẵn sàng vượt đèn đỏ để tiết kiệm vài giây, bỏ qua việc đội mũ bảo hiểm chỉ vì “đi quãng ngắn” hoặc bất chấp nguy hiểm khi chở hàng cồng kềnh, sắc nhọn trên đường phố đông đúc.

Những hành vi vi phạm giao thông không chỉ là chuyện cá nhân mà kéo theo hệ lụy lớn cho xã hội. Một cú va quệt từ xe chở tôn không che chắn có thể cướp đi sinh mạng của người đi đường. Một lần vượt đèn đỏ có thể gây ra tai nạn dây chuyền. Và thói quen coi thường luật lệ, nếu không được uốn nắn, sẽ tiếp tục gieo rắc nguy hiểm mỗi ngày trên các tuyến phố.

Trước thực trạng đó, Chính phủ đã ban hành chủ trương mới nhằm khuyến khích người dân tham gia giám sát. Nghị định 176/2024/NĐ-CP, có hiệu lực từ đầu năm 2025, quy định việc hỗ trợ tài chính cho cá nhân, tổ chức cung cấp hình ảnh, video vi phạm giao thông. Theo đó, người cung cấp thông tin có thể được thưởng tới 10% số tiền phạt, nhưng không quá 5 triệu đồng cho mỗi vụ việc. Đây là bước tiến quan trọng, vừa thể hiện sự ghi nhận công sức của người dân, vừa tạo động lực để phong trào toàn dân tham gia bảo đảm trật tự an toàn giao thông lan tỏa mạnh mẽ hơn.

Để việc triển khai thuận lợi, Cục CSGT và Công an TP Hà Nội đã công khai nhiều kênh tiếp nhận thông tin như số điện thoại trực ban, địa chỉ email, fanpage, ứng dụng VNeTraffic hay iHanoi. Thậm chí, một số đơn vị đã lập nhóm Zalo chuyên tiếp nhận phản ánh, giúp người dân dễ dàng gửi clip, ảnh vi phạm ngay tại chỗ. Sự cởi mở này không chỉ tăng cường tính minh bạch trong xử lý mà còn giúp người dân cảm nhận rõ ràng rằng tiếng nói của mình được lắng nghe và trân trọng.

Tuy vậy, công nghệ và chính sách mới chỉ là phần ngọn. Cốt lõi vẫn là ý thức tự giác của mỗi người tham gia giao thông. Không một hệ thống camera nào có thể thay thế sự chấp hành tự nguyện và cũng không có đủ người dân giám sát để kiểm soát tất cả hành vi vi phạm. Do đó, cùng với việc mở rộng mạng lưới camera phạt nguội, cần đẩy mạnh công tác tuyên truyền, giáo dục ý thức ngay từ trong nhà trường, khu dân cư, tổ dân phố.

Mỗi tấm biển báo, mỗi chiến dịch truyền thông đều cần được thiết kế gần gũi, dễ hiểu để khắc sâu vào nhận thức cộng đồng. Việc nêu gương những cá nhân, tập thể chấp hành tốt luật giao thông, đồng thời công khai xử lý nghiêm các trường hợp vi phạm, cũng là cách để xây dựng văn hóa giao thông văn minh, an toàn.

Hà Nội đang bước vào giai đoạn bùng nổ phương tiện cá nhân, trong khi hạ tầng giao thông chưa theo kịp. Ùn tắc, va chạm, tai nạn là hệ quả tất yếu nếu ý thức người tham gia không được cải thiện. Camera AI, điện thoại thông minh của người dân hay các chính sách thưởng phạt chỉ là công cụ hỗ trợ. Quan trọng nhất vẫn là sự đồng lòng của cả cộng đồng trong việc xây dựng một môi trường giao thông an toàn.

Mỗi người dân khi ngồi sau tay lái cần hiểu rằng tuân thủ luật không chỉ để tránh bị phạt, mà trước hết là để bảo vệ chính mình và người xung quanh. Mỗi hành động nhỏ như dừng lại đúng vạch, đội mũ bảo hiểm khi ra đường hay từ chối chở hàng cồng kềnh đều góp phần tạo nên văn hóa giao thông tốt đẹp.

Theo Cục CSGT cho biết, từ đầu năm 2026, mọi hành vi vi phạm giao thông (đường bộ, đường sắt, đường thủy) nếu không được phát hiện trực tiếp bằng thiết bị kỹ thuật nghiệp vụ hay camera, thì trước khi xử lý bắt buộc phải có dữ liệu hình ảnh hoặc chứng cứ điện tử làm căn cứ ra quyết định xử phạt.

Minh Nhật