Cách nào để có thương mại điện tử xanh?

Bộ Công Thương đang lấy ý kiến về dự thảo Luật thương mại điện tử(TMĐT), trong đó có bàn thảo về phát triển TMĐT xanh và bền vững.

Cấp thiết xây dựng thương mại điện tử xanh

Theo Bộ Công Thương, với quy mô đạt 25 tỉ USD năm 2024, chiếm gần 10% tổng doanh thu bán lẻ hàng hóa và dịch vụ tiêu dùng cả nước, TMĐT Việt Nam đang tăng trưởng nhanh và ngày càng đóng vai trò quan trọng trong nền kinh tế.

Tuy nhiên, đằng sau sự tăng trưởng đó là những thách thức lớn về môi trường, đặc biệt là lượng rác thải bao bì và khí thải phát sinh từ hoạt động giao nhận.

Kinh nghiệm quốc tế cho thấy, rác thải từ TMĐT tại Hàn Quốc cao gấp gần 5 lần so với thương mại truyền thống; tại Hoa Kỳ, lượng giấy các-ton tiêu thụ trong mua sắm trực tuyến cao gấp 7 lần; Trung Quốc từng ghi nhận gần 2 triệu tấn rác thải nhựa phát sinh từ hoạt động giao hàng TMĐT.

Điều này chỉ ra nếu không có chính sách kiểm soát phù hợp, phát triển TMĐT sẽ kéo theo hệ lụy về môi trường.

Trong khi các chính sách hiện hành chủ yếu tập trung thúc đẩy tăng trưởng nhanh, việc phát triển TMĐT theo hướng xanh và bền vững trở thành yêu cầu cấp thiết, nhất là trong bối cảnh Việt Nam đã cam kết mạnh mẽ về bảo vệ môi trường và phát triển bền vững.

Trọng tâm của hướng đi này là khuyến khích doanh nghiệp TMĐT, đơn vị logistics và người tiêu dùng cùng hành động: Giảm thiểu bao bì không phân hủy, tối ưu hóa chuỗi cung ứng xanh, áp dụng các hình thức giao hàng thân thiện với môi trường.

TMĐT xanh không chỉ góp phần bảo vệ môi trường mà còn nâng cao năng lực cạnh tranh dài hạn, đáp ứng xu thế tiêu dùng mới và góp phần xây dựng nền kinh tế hiện đại, trách nhiệm và bền vững.

Đề xuất cơ chế cho thương mại điện tử xanh, bền vững

Đối với TMĐT xanh - bền vững, Công ty TNHH Shopee đánh giá đây là xu thế tất yếu trong bối cảnh chuyển đổi số và biến đổi khí hậu ngày càng rõ nét.

Tại Việt Nam, Bộ Công Thương đã phê duyệt Kế hoạch tổng thể phát triển TMĐT quốc gia giai đoạn 2026 - 2030, trong đó nhấn mạnh việc phát triển theo hướng xanh, tuần hoàn và bền vững.

“Tuy nhiên, liên quan đến phát triển TMĐT xanh và bền vững, chúng tôi cũng muốn nhấn mạnh rào cản lớn nhất là chi phí cho quá trình chuyển đổi này và việc đo lường chính xác hiện trạng và tương lai của TMĐT theo Mô hình trực tiếp và xuyên biên giới.

Trong trường hợp không có chính sách khuyến khích rõ ràng được quy định trong dự thảo luật, việc phát triển TMĐT xanh và bền vững sẽ gặp nhiều khó khăn và rào cản trong quá trình thực thi”- Shopee nêu.

Bộ Tư Pháp cũng bày tỏ quan điểm: Về phát triển TMĐT xanh và bền vững, khoản 3 Điều 43 dự thảo Luật quy định “các tổ chức, cá nhân tham gia TMĐT có trách nhiệm đảm bảo việc sử dụng, ứng dụng, kinh doanh TMĐT đáp ứng Bộ hướng dẫn về TMĐT xanh và bền vững”, đề nghị chỉnh lý quy định này theo hướng khuyến khích các tổ chức, cá nhân tham gia TMĐT đảm bảo việc sử dụng, ứng dụng, kinh doanh TMĐT đáp ứng Bộ hướng dẫn về TMĐT xanh và bền vững.

Từ năm 2017, một sàn thương mại điện tử đã ứng dụng xe điện trong giao hàng để giảm phát thải ra môi trường. Ảnh: Hạ Quyên

Nguyên nhân là do bộ hướng dẫn này không phải là văn bản quy phạm pháp luật theo quy định tại Điều 4 LBHVBQPPL năm 2025.

Bộ Nông nghiệp và Môi trường cũng đề nghị Bộ Công Thương nghiên cứu, bổ sung tại dự thảo luật theo hướng khuyến khích các nền tảng TMĐT sử dụng vật liệu tái chế phát thải thấp.

Trong khi đó, Sở Công Thương Điện Biên lại đề nghị đơn vị soạn thảo nghiên cứu đưa ra khái niệm thương mại điện tử xanh và bền vững để đảm bảo tính logic của văn bản.

Đại diện Hiệp hội VECOM bày tỏ, trong khi các cơ quan quản lý nhà nước của Việt Nam chưa có bất cứ thống kê, đánh giá định lượng về tác động của TMĐT tới môi trường thì thông tin từ các tổ chức môi trường quốc tế có uy tín là nguồn tham khảo quý, bao gồm Tổ chức Bảo tồn thiên nhiên thế giới (WWF) và Mạng lưới giám sát buôn bán động thực vật hoang dã (TRAFFIC).

Đơn vị này đề nghị cơ quan soạn thảo nên bổ sung thông tin liên quan về quy mô rác thải từ TMĐT và thông tin về việc buôn bán động thực vật hoang dã trong tình trạng nguy cấp trên môi trường trực tuyến ở nước ta vào tờ trình gửi Quốc hội.

HẠ QUYÊN