Bỏ thuế khoán, hộ kinh doanh 'được' hay 'mất'?

Khi thương mại điện tử, kinh tế đa kênh và thanh toán số dần trở nên phổ biến, hình thức thuế khoán không còn phù hợp. Ảnh: Hoàng Anh

Vì sao có chủ trương bỏ thuế khoán?

Nhiều năm qua, đa số các hộ và cá nhân kinh doanh thực hiện nghĩa vụ thuế đối với Nhà nước thông qua hình thức thuế khoán, tức một mức thuế cố định bao gồm cả thuế thu nhập và thuế giá trị gia tăng, do cơ quan thuế ấn định. Hình thức này phổ biến trong bối cảnh điều kiện kinh tế - xã hội chưa phát triển, dữ liệu kinh doanh chưa rõ ràng.

Tuy nhiên, theo bà Nguyễn Thị Cúc, nguyên Tổng cục phó Tổng cục Thuế, Chủ tịch Hội Tư vấn thuế Việt Nam, khi thương mại điện tử, kinh tế đa kênh và thanh toán số dần trở nên phổ biến, hình thức thuế khoán không còn phù hợp, thậm chí tiềm ẩn nguy cơ gây ra bất bình đẳng và thiếu minh bạch.

Chính vì lý do này, Nghị quyết 68 của Bộ Chính trị về phát triển kinh tế tư nhân đã đề ra chủ trương xóa bỏ thuế khoán, chuyển sang hình thức kê khai thuế, áp dụng ngay từ đầu năm 2026.

Tuy nhiên, sự thay đổi có thể nói là tương đối đột ngột này khiến không ít hộ kinh doanh cảm thấy băn khoăn, lo lắng vì sợ tăng mức thuế phải đóng cũng như chi phí tuân thủ, trong khi chưa cảm nhận được chính sách thuế mới sẽ đem lại lợi ích gì cho hộ kinh doanh.

Bình luận về điều này, bà Cúc cho rằng, việc bỏ thuế khoán, chuyển qua hình thức thuế kê khai là bước đi nhằm đảm bảo tính công bằng, minh bạch, tạo nền tảng vững chắc cho phát triển kinh tế.

Các hộ kinh doanh cũng sẽ nhận được không ít lợi ích đến từ sự minh bạch này. Đầu tiên là việc kê khai thuế, sử dụng sổ sách kế toán rõ ràng giúp hộ kinh doanh biết rõ lãi, lỗ, kinh doanh có hiệu quả hay không để có phương án điều chỉnh phù hợp.

“Kê khai thuế giúp hộ kinh doanh tăng cường quản trị, từ dùng “sổ chợ” sang sổ kế toán, có thể đơn giản nhưng vẫn biết lãi, lỗ để điều chỉnh sản xuất kinh doanh”, bà Cúc nói tại tọa đàm về chính sách thuế đối với hộ kinh doanh trên VTV1.

Sự minh bạch trong hoạt động kinh doanh cũng giúp hộ kinh doanh tiếp cận dễ dàng hơn với vốn vay, tín dụng. Ngoài ra, xuất hóa đơn điện tử phục vụ kê khai thuế còn giúp hộ kinh doanh giao thương được với doanh nghiệp và tham gia sâu hơn vào chuỗi cung ứng của doanh nghiệp.

Bà Nguyễn Thị Cúc, nguyên Tổng cục phó Tổng cục Thuế, Chủ tịch Hội Tư vấn thuế Việt Nam

Tuy vậy, không ít hộ kinh doanh vẫn càm thấy lo lắng về việc bỏ thuế khoán dù phần nào hiểu được cơ hội đem lại từ chính sách này. Bởi trên thực tế, đại đa số hộ kinh doanh hoạt động chưa chuyên nghiệp, không có nhiều nhân sự, thậm chí nhiều trường hợp chỉ có mỗi một người, khó lòng thực hiện những yêu câu của kê khai thuế.

Về điều này, bà Nguyễn Thị Thu, Trưởng ban nghiệp vụ thuế, Cục Thuế, Bộ Tài chính, cho biết, ngành thuế đang bước vào giai đoạn cao điểm triển khai giải pháp hỗ trợ hộ kinh doanh kê khai thuế.

Trong đó, ngành thuế triển khai hai nhóm giải pháp, bao gồm tuyên truyền để hộ kinh doanh nắm được quy định mới và giúp hộ kinh doanh lựa chọn, ứng dụng giải pháp phù hợp.

Đáng chú ý, nhóm giải pháp sẽ được tùy chỉnh cho những nhóm đối tượng cụ thể. Ví dụ, với người trẻ, công tác tuyên truyền thực hiện trên mạng xã hội, phương tiện kỹ thuật số, còn nhóm người cao tuổi sẽ được hướng dẫn ngắn gọn, đơn giản, thậm chí hướng dẫn trực tiếp ngay tại địa điểm kinh doanh.

Bà Thu cho biết thêm, vừa qua, ngành thuế đã phối hợp với nhiều tổ chức, doanh nghiệp cung cấp giải pháp phần mềm kế toán và hóa đơn điện tử, qua đó tận dụng được nguồn lực xã hội để giúp đỡ hộ kinh doanh.

“Chúng tôi cố gắng và cũng tự tin dù hộ kinh doanh có thuê kế toán hay không thì vẫn làm chủ được các nội dung, quy định, công nghệ khi thực hiện hình thức kê khai thuế”, đại diện Cục Thuế nhấn mạnh.

Hộ kinh doanh cần làm gì?

Bà Thu cho biết, trong thời gian đầu bỏ thuế khoán và thực hiện kê khai thuế, cơ quan thuế không đặt nặng việc xử phạt, thay vào đó là hỗ trợ hộ kinh doanh thích ứng với chính sách mới.

Vì vậy, cơ quan thuế sẽ phối hợp với các đơn vị cung cấp giải pháp để nâng cấp phần mềm, bổ sung tính năng nhắc nhở hộ kinh doanh khi có khả năng kê khai sai hoặc thiếu để hộ kinh doanh chủ động tuân thủ.

Dù vậy, hành vi cố tình gian lận, trốn thuế vẫn sẽ bị xử phạt để đảm bảo công bằng giữa các hộ kinh doanh và giữa hộ kinh doanh với các thành phần kinh tế khác.

Trước chủ trương như vậy, bà Cúc cho rằng, hộ kinh doanh nên cố gắng kê khai đúng, đủ doanh thu. Theo Chủ tịch Hội Tư vấn Thuế Việt Nam, cơ quan thuế hiện đang có rất nhiều công cụ để quản lý, từ hóa đơn, chứng từ cho đến truy vết qua tổ chức tín dụng, thậm chí ứng dụng trí tuệ nhân tạo.

Vì vậy, những trường hợp buôn lậu, cố tình kê khai sai để trốn thuế sẽ khó lòng qua mặt được cơ quan thuế và sẽ bị xử lý theo quy định của pháp luật.

Phạm Sơn