Biến thách thức từ chính quyền hai cấp thành cơ hội phục vụ người dân với 'hạ tầng mềm'

Công nghệ trở thành "hạ tầng mềm" thiết yếu khi vận hành chính quyền 2 cấp,

Sự thay đổi vai trò của công nghệ trong chính quyền 2 cấp

Nếu như trước đây người dân phải lên huyện, xuống xã để giải quyết thủ tục hành chính, thì nay mọi thứ đã thay đổi khi Việt Nam thực hiện cuộc cải cách bộ máy chưa từng có khi chuyển từ mô hình ba cấp (tỉnh-huyện-xã) sang hai cấp (tỉnh-xã/phường).

Sự thay đổi này tạo ra một thực tế mới: quy mô và khối lượng công việc tại cấp xã, phường được mở rộng gấp nhiều lần. Theo ông Dương Công Đức - Giám đốc Trung tâm Đô thị thông minh (IOC) Viettel Solutions, khoảng 85% các nhiệm vụ cung cấp dịch vụ hành chính công của quận huyện trước đây được chuyển xuống xã phường.

Đơn cử tại Hà Nội, cùng một quy mô dân số hơn 8,8 triệu người nhưng sau sáp nhập chính quyền thành phố chỉ còn quản lý trực tiếp gần 126 xã, phường thay vì 526 đơn vị cấp xã như trước. Điều này khiến mỗi xã/phường hiện nay gánh khối lượng công việc lớn gấp nhiều lần, đồng nghĩa mỗi ngày hệ thống phải tiếp nhận và xử lý số lượng giao dịch, hồ sơ và yêu cầu dịch vụ công từ người dân tăng vọt so với trước đó.

“Cũng vì thế, nếu vẫn giữ cách làm thủ công như trước, thì bốn chức năng cốt lõi của chính quyền là phục vụ người dân và doanh nghiệp, quản trị điều hành, thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội và hoạch định tương lai sẽ trở nên bất khả thi”, ông Đức nhận xét.

Chính trong thách thức này, vai trò của công nghệ được khẳng định mạnh mẽ khi không còn là công cụ hỗ trợ rời rạc, mà trở thành "hạ tầng mềm" thiết yếu, là nền tảng sống còn để bộ máy vận hành. "Trước đây, chuyển đổi số giúp hỗ trợ một phần, nhưng bây giờ công nghệ thể hiện sức mạnh tuyệt đối trong việc hỗ trợ hoạt động của bộ máy chính quyền”, chuyên gia này cho biết.

Sức mạnh ấy thể hiện trước hết ở khả năng chuẩn hóa và tự động hóa toàn bộ quy trình nghiệp vụ giữa tỉnh và xã/phường. Nhờ đó, những thủ tục rườm rà được biến thành các luồng công việc số mượt mà. Dữ liệu được kết nối và chia sẻ liên thông thông qua 12 cơ sở dữ liệu quốc gia và 330 cơ sở dữ liệu ngành, xóa bỏ các “ốc đảo” thông tin.

Điều này giúp rút ngắn tối đa thời gian xử lý hồ sơ và phục vụ người dân ngay tại chỗ. Đồng thời, hệ thống cho phép giám sát, điều hành tập trung từ Trung tâm Điều hành Thông minh (IOC) ở từng tỉnh, thành phố nhưng vẫn có thể cá thể hóa dịch vụ theo đặc thù từng địa bàn.

Câu chuyện ứng dụng công nghệ số của Đà Nẵng

Trong số những địa phương ứng dụng công nghệ số thành công khi chuyển đổi sang chính quyền 2 cấp, Đà Nẵng là một ví dụ điển hình. Thành phố này không chỉ áp dụng công nghệ mà còn biến nó thành trợ thủ đắc lực trong quản lý và điều hành, tạo nên những kết quả ấn tượng mà trước đây khó có thể đạt được.

Thực tế, trước khi chuyển đổi sang chính quyền 2 cấp, Đà Nẵng cũng là một địa phương triển khai thành công mô hình Trung tâm điều hành thông minh (IOC) cấp thành phố và đã có 7 OC quận/huyện vận hành tốt trước đó. Bên cạnh đó, Đà Nẵng đã xây dựng được cơ sở dữ liệu tổng hợp, liên thông, đi kèm với sự sẵn sàng tối ưu các quy trình số phù hợp…

Đà Nẵng triển khai thành công mô hình Trung tâm điều hành thông minh (IOC).

Tại thành phố này, Sở Khoa học và Công nghệ đã tham mưu cho lãnh đạo thành phố sử dụng IOC để giám sát, điều hành tỷ lệ giải quyết dịch vụ công ở địa phương. Theo đó, IOC giúp thiết kế các KPI (tổng số thủ tục, tỷ lệ đúng hạn, tỷ lệ chậm, vấn đề phát sinh) và theo dõi thi đua thông qua hệ thống.

Nhờ đó, lãnh đạo Đà Nẵng theo dõi được diễn biến hàng ngày ở từng trung tâm (đông hay không, tỷ lệ tồn cao hay thấp) để kịp thời điều phối nhân sự cũng như đưa ra các giải pháp phù hợp, nhanh chóng… Trước đó, tỷ lệ giải quyết dịch vụ công đúng hạn chưa cao và thông tin không được cập nhật kịp thời. Kể từ khi sử dụng IOC, tỷ lệ giải quyết dịch vụ công đúng hạn ở Đà Nẵng đã tăng lên rõ rệt: nhiều nơi đạt trên 90%, có nơi gần 100%.

Đột phá lớn nhất chính là mô hình hành chính công chủ động tại Đà Nẵng (mới), được triển khai thử nghiệm tại tỉnh Quảng Nam (trước khi sáp nhập hơn 2 tháng). Theo đó, hành chính công chủ động là một khái niệm hoàn toàn mới, nơi hệ thống tự động nhận biết nhu cầu của người dân và chủ động cung cấp dịch vụ.

Địa phương này đang triển khai 8 dịch vụ hành chính công chủ động tại 16 xã, phường. Các dịch vụ này gồm: Đăng ký khai sinh chủ động; Nhập học và làm hồ sơ nhập học chủ động; Gia hạn giấy phép hành nghề y tế; Gia hạn/cấp đổi thẻ hướng dẫn viên du lịch; Hỗ trợ hộ nghèo, cận nghèo; Gia hạn chứng chỉ hành nghề thú y, buôn bán thuốc thú y; Gia hạn/đổi phù hiệu kinh doanh vận tải; Hỗ trợ tổng hợp hồ sơ xây nhà và các dịch vụ liên quan.

Sự khác biệt về hành chính công chủ động có thể khiến rất nhiều người ở địa phương khác ngạc nhiên. Lấy ví dụ về dịch vụ đăng ký khai sinh chủ động, bắt đầu thí điểm tại Bệnh viện đa khoa tỉnh Quảng Nam. Nếu như trước đây, người dân khi sinh con phải mang giấy chứng sinh lên phường để làm giấy khai sinh. Giờ đây, sau khi bệnh viện cấp giấy chứng sinh, cha mẹ chỉ việc khai mỗi căn cước công dân (số định danh).

Sau đó, hệ thống của bệnh viện sẽ tự động kết nối đến cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư và gửi tin nhắn đến số điện thoại của người bố hỏi về dự kiến đặt tên con. Sau khi đặt tên con và xác nhận bằng tin nhắn, hệ thống sẽ tự chuyển sang bên tư pháp hộ tịch để làm giấy khai sinh. Vài ngày sau, giấy khai sinh sẽ được gửi về tận nhà cho người dân.

Hiện tại, Đà Nẵng đang thí điểm triển khai 27 dịch vụ hành chính công chủ động. Sự mở rộng này không chỉ là con số mà còn khẳng định tầm nhìn khi công nghệ được tích hợp sâu và đồng bộ để phục vụ người dân, doanh nghiệp. Từ đó, chính quyền hai cấp có thể phục vụ người dân chủ động thay vì bị động, biến thủ tục hành chính thành trải nghiệm số thực thụ.

NGUYÊN BẢO