Bên trong dự án 30 tỷ USD 'tái sinh' sân bay bỏ hoang thành khu đô thị bền vững

Sân bay Downsview của Toronto đã đóng cửa vào năm 2024 và sẽ trở thành một khu phát triển đô thị có tên "YZD" - một cách chơi chữ gợi nhớ đến mã hiệu của sân bay. Ảnh: CNN.

Sân bay Downsview ở tây bắc Toronto đã trải qua nhiều lần “thay hình đổi dạng” trong lịch sử của mình. Khoảng 100 năm trước, đường băng đầu tiên được xây dựng: một đường băng ngắn và một tòa nhà công nghiệp giữa những cánh đồng của nông dân. Đây là nơi đặt nhà máy De Havilland Canada, một công ty hàng không tiên phong trên thế giới.

Nơi này trở thành trung tâm sản xuất máy bay chiến đấu trong Thế chiến II, và vào đầu thập niên 1990, sân bay được Tập đoàn Bombardier – nhà sản xuất hàng không vũ trụ Canada – mua lại. Đến năm 2024, sân bay bị đóng cửa khi công ty chuyển địa điểm.

Nhưng vào đầu năm 2026, khu vực này sẽ bước vào cuộc “tiến hóa” lớn nhất từ trước đến nay. Vùng đất rộng 370 mẫu Anh sẽ được phát triển thành một quận đô thị mới, nơi sinh sống của hơn 50.000 cư dân và 75 mẫu diện tích dành cho cây xanh và không gian mở. Khu vực này sẽ mang tên “YZD” – gợi nhớ mã hiệu sân bay cũ – một dự án kéo dài 30 năm, trị giá 30 tỷ USD và là một trong những kế hoạch đô thị lớn nhất tại Bắc Mỹ.

Khu vực rộng 370 mẫu Anh này đang được chuyển đổi thành một khu đô thị với hơn 50.000 cư dân sinh sống và 75 mẫu Anh không gian xanh và không gian mở, như được thể hiện trong hình ảnh phối cảnh này. Ảnh: CNN.

Đường băng dài 2 km – biểu tượng trung tâm của khu vực – sẽ trở thành một công viên đi bộ nối liền 7 khu dân cư. Mỗi khu sẽ có đặc điểm riêng, với nhà ở, thư viện, cửa hàng, trường học và trung tâm cộng đồng của mình, nhưng đường băng sẽ đóng vai trò “mạch kết nối” – liên kết mọi thứ lại với nhau đồng thời “tôn vinh và gìn giữ di sản hàng không của địa điểm”, ông Derek Goring, Giám đốc điều hành Northcrest Developments – đơn vị dẫn dắt dự án – cho biết.

Ông nói rằng việc giữ lại lịch sử của khu vực là phần quan trọng trong tầm nhìn của Northcrest – và cũng là lợi thế lớn. “Một trong những thách thức lớn nhất của các dự án tái phát triển đô thị quy mô lớn là nếu bạn không có thứ gì để bắt đầu, mọi thứ có thể trở nên vô hồn”, ông nói. “Chúng tôi muốn khai thác những gì đang có và tận dụng tối đa. Điều đó mang lại tính cách, sự thú vị và sự độc đáo”.

Công ty Northcrest Developments là đơn vị dẫn đầu dự án. Tầm nhìn của họ là mang không gian xanh vào thành phố, như được thể hiện trong hình ảnh phối cảnh này. Ảnh: CNN.

Tương lai xanh hơn

Việc bảo tồn lịch sử của khu vực không chỉ mang tính hoài niệm, mà còn mang ý nghĩa thiết thực về môi trường.

“Có rất nhiều carbon được ‘nhúng’ trong các tòa nhà hiện hữu, và thay vì phá bỏ rồi xây mới hoàn toàn, việc giữ lại chúng mang lại lợi ích lớn về khí thải carbon”, ông Goring nói.

Những nhà chứa máy bay công nghiệp khổng lồ – được xây dựng từ những năm 1950 đến 1990 – sẽ được giữ lại và tái sử dụng thành các tòa nhà thương mại, phục vụ sản xuất phim, chế tạo và công nghệ sạch. Mái của chúng sẽ được phủ cây xanh, giúp hấp thụ nước mưa, giảm nguy cơ ngập lụt và tăng khả năng đa dạng sinh học trong khu đô thị.

Dù đường băng sẽ không được giữ nguyên như hiện tại, bê tông và nhựa đường của nó có thể được tái sử dụng làm vật liệu cho đường sá hoặc vỉa hè, ông Goring nói. Một số sân bay và căn cứ quân sự ở Canada đã bị phát hiện chứa các “hóa chất vĩnh cửu” có nguy cơ gây ô nhiễm nước ngầm.

Nhà phát triển cho biết dù một phần nhỏ của khu vực YZD “phản ánh lịch sử công nghiệp và quân sự”, họ đã thuê các chuyên gia môi trường để “giúp đánh giá và xử lý các ảnh hưởng tồn dư”, đồng thời tiếp tục làm việc cùng chính quyền địa phương.

Dự án cũng muốn bảo tồn lịch sử hàng không trước đây của khu vực, và tái sử dụng các tòa nhà và vật liệu hiện có, chẳng hạn như các nhà chứa máy bay khổng lồ trong hình. Ảnh: CNN.

Công ty kiến trúc cảnh quan Michael van Valkenburgh Associates (MVVA) được giao thiết kế ý tưởng cho đường băng sau khi chiến thắng cuộc thi quốc tế vào tháng 10. Mục tiêu của họ là đưa thiên nhiên trở lại khu vực.

Bà Emily Mueller De Celis, đối tác của MVVA, nhắc lại lịch sử nơi đây trước khi nó thành sân bay hay đất nông nghiệp – khi khu vực từng là một phần của rừng Carolinian ở miền Nam Ontario. Họ muốn tái tạo các hệ sinh thái bản địa và đưa động vật hoang dã quay lại.

“Thiên nhiên trong khu vực vốn phải bị kiềm chế để bảo đảm an toàn cho hoạt động hàng không,” bà giải thích, nghĩa là phải ngăn chim làm tổ dù nơi đây nằm trên đường bay di cư Atlantic Flyway.

Việc “tái tự nhiên hóa” khu vực sẽ mang lại lợi ích lớn về quản lý nước, bà nói. YZD nằm trên điểm cao của Toronto, giữa các lưu vực sông lớn. MVVA muốn thiết kế theo hướng hấp thụ tối đa nước mưa để giảm nguy cơ ngập lụt hạ lưu, thông qua trồng cây chiến lược và các rãnh sinh học (bioswales) lọc nước.

Ảnh đồ họa họa này cho thấy các nhà chứa máy bay có thể được cải tạo thành các tòa nhà thương mại, sử dụng cho sản xuất phim, công nghiệp nhẹ hoặc công nghệ sạch. Mái nhà sẽ được phủ cỏ để giúp hấp thụ nước mưa và giảm nguy cơ ngập lụt. Ảnh: CNN.

Phát triển bền vững là một phần trong tầm nhìn lớn hơn của Northcrest. Với thời gian xây dựng kéo dài ba thập kỷ, dự án cần đi trước thời đại và chuẩn bị cho thời tiết cực đoan và tác động của biến đổi khí hậu, ông Goring nói.

Ông cho biết Northcrest đã hợp tác với công ty thiết kế cảnh quan Đan Mạch SLA – nổi tiếng với nhà máy xử lý rác thành dốc trượt tuyết ở Copenhagen – về khái niệm “City Nature”, hướng đến tạo ra thật nhiều không gian xanh trong đô thị để nâng cao chất lượng sống.

Khu vực YZD vốn đã được kết nối bởi mạng lưới tàu điện và tàu điện ngầm, vì vậy thiết kế sẽ tận dụng hệ thống này, đồng thời khuyến khích đi bộ và các lựa chọn không dùng ô tô. Sẽ có làn xe đạp rộng và một hệ thống xe buýt “last-mile”.

“Không có nghĩa là sẽ không có xe hơi – đường băng gần như là khu vực duy nhất không có xe”, ông Goring nói. “Nhưng chúng tôi muốn làm cho việc đi bộ và đạp xe trở thành cách dễ dàng, an toàn và tiện lợi nhất”.

Đường băng dài 2 km sẽ trở thành một công viên dành cho người đi bộ, kết nối 7 khu dân cư riêng biệt, như thể hiện trong bản vẽ đồ họa này. Ảnh: CNN.

Di sản

Việc tái phát triển sân bay bỏ hoang thành công viên xanh và khu dân cư bền vững đã trở thành xu hướng toàn cầu, với các ví dụ như Tempelhofer Feld ở Berlin (Đức) hay Ellinikon Metropolitan Park ở Athens (Hy Lạp).

Nhưng YZD thì khác, theo ông Goring. “Việc khu vực của chúng tôi nằm ở trung tâm địa lý của vùng đô thị lớn nhất Canada, với hạ tầng giao thông công cộng sẵn có, nghĩa là nó mang tính xây dựng thành phố hơn là chỉ là một công viên”, ông nói.

Việc xây dựng khu dân cư đầu tiên – “Khu nhà chứa máy bay” (Hangar District) rộng 100 mẫu, gồm 3.000 căn hộ – sẽ bắt đầu vào đầu năm tới, dự kiến hoàn thành năm 2031. Đây là giai đoạn đầu tiên của quá trình chuyển đổi kéo dài 30 năm, với các khu tiếp theo được xây dựng lần lượt và đường băng dần được “tiến hóa” theo thời gian.

Thách thức lớn nhất của dự án chính là quy mô khổng lồ và thời gian hoàn thành. Ông Goring cho biết họ không có ngay 30 tỷ USD, vì vậy phải xây dựng theo từng giai đoạn – đầu tư, thu hồi vốn, rồi tái đầu tư.

Trong khoảng thời gian dài như vậy, ông kỳ vọng ý tưởng và thiết kế sẽ tiếp tục thay đổi. Mục tiêu không phải áp đặt mọi thứ ngay từ đầu: “Thế giới sẽ thay đổi rất nhiều… (chúng tôi không) cố quyết định vào năm 2025 rằng 20 hoặc 30 năm nữa mọi thứ phải như thế nào”, ông nói.

“Cuối cùng, mục tiêu là mang lại chất lượng sống thật sự cao”, ông nói thêm, và hòa nhập trọn vẹn vào thành phố hiện hữu. “Chúng tôi muốn nơi này trở thành một phần của Toronto”.

Theo CNN

Huyền Chi