'Áp lực thi cử nên dạy Toán luyện đề, giải mẫu nhiều hơn khuyến khích sáng tạo'
Đó là một trong những thực tế đang diễn ra trong việc dạy học Toán ứng dụng tại các nhà trường phổ thông, theo chia sẻ từ một vị hiệu trưởng đến từ một trường chất lượng cao ở Hà Nội.
Tại hội thảo “Dạy học Toán ứng dụng trong trường phổ thông: Thực tiễn và giải pháp” do Viện Nghiên cứu ứng dụng STEM và đào tạo nhân lực phối hợp với Công ty CP Công nghệ giáo dục Edufly tổ chức, ông Nguyễn Anh Tuấn, Hiệu trưởng Trường THCS Chu Văn An (phường Việt Hưng, Hà Nội) cho rằng một trong những điều quan trọng nhiều thầy cô quên trước khi dạy Toán là làm cho học sinh, phụ huynh nhận thức đúng về vai trò môn học.
“Khi tôi còn là một giáo viên dạy Toán, bao giờ trước khi vào dạy, câu hỏi đầu tiên của tôi với học sinh là học Toán để làm gì. Các em đưa ra nhiều câu trả lời như để tính toán, để đo đạc, cả để đếm tiền... Từ đó, các em dần xác định trọng tâm và có định hướng lớn hơn với môn học. Các em hiểu rằng học được Toán để học được những lĩnh vực khác”, ông Tuấn nói.
Theo ông Tuấn, có thể lồng ghép Toán với Khoa học tự nhiên, Tin học, Kinh tế, Nghệ thuật… hay đưa vào các chủ đề ứng dụng như tài chính cá nhân, môi trường, thể thao, xây dựng cơ bản, khoa học dữ liệu, AI... “Nhận thức đó sẽ giúp học sinh đến với Toán với tâm thế chủ động, thích thú”, ông Tuấn nói. Theo ông, việc dạy học thông qua hoạt động thực tiễn rất quan trọng và khiến cho những tiết Toán không bị nhàm chán.
Ông Nguyễn Anh Tuấn, Hiệu trưởng Trường THCS Chu Văn An (phường Việt Hưng, Hà Nội) phát biểu tại hội thảo. Ảnh: Thanh Hùng
Tuy nhiên, theo ông, thầy cô gặp rất nhiều thách thức trong quá trình triển khai dạy Toán ứng dụng tại nhà trường. Áp lực thi cử dẫn đến việc dạy “luyện đề”, “giải mẫu” vẫn được tập trung nhiều hơn việc khuyến khích sáng tạo. “Đây là thực tế. Bởi cuối cùng, giáo viên vẫn phải trả lời phụ huynh về việc con có đạt điểm cao hay không”, ông Tuấn nói.
Cùng với đó, theo ông Tuấn, việc cân bằng mục tiêu trong xây dựng đề kiểm tra cũng là một khó khăn. “Bài tập, câu hỏi kiểm tra về ứng dụng thực tế đôi khi mang tính 'gượng ép', nhiều tình huống chưa sát với thực tế. Việc đổi mới trong kiểm tra đánh giá nói chung còn chậm, chưa đồng bộ với đổi mới chương trình”, ông Tuấn nêu.
Bên cạnh đó, nhiều thầy cô vẫn có cách dạy cũ, hàn lâm, khiến môn Toán khô khan, ít gắn với đời sống. “Cũng do cách dạy và ít động viên, khuyến khích nên một số học sinh có tâm lý sợ môn Toán, thiên về học thuộc công thức thay vì hiểu bản chất”, ông Tuấn nói.
Theo ông Tuấn, nhiều học sinh cũng thiếu trải nghiệm với các tình huống thực tế. “Học sinh thường tập trung vào dạng bài toán vận dụng lý thuyết, ngại đối diện với các bài toán “lạ” có yếu tố ứng dụng. Kể cả thầy cô khi dạy cũng vậy, bởi dạy như thế thì rất sẵn, nhanh; trong khi tìm được ví dụ toán ứng dụng thực tế mới lạ thì thường khó”, ông Tuấn nói.
Theo vị hiệu trưởng, giải pháp quan trọng để dạy học Toán ứng dụng trong các nhà trường hiệu quả hơn là công tác đào tạo, bồi dưỡng, tập huấn để nâng cao năng lực của giáo viên. Đặc biệt, cũng cần đổi mới trong kiểm tra đánh giá.
GS.TSKH Trần Văn Tấn, Trưởng bộ môn Hình học, Khoa Toán - Tin, Trường ĐH Sư phạm Hà Nội phát biểu tại hội thảo. Ảnh: Thanh Hùng
GS.TSKH Trần Văn Tấn (Trưởng bộ môn Hình học, Khoa Toán - Tin, Trường ĐH Sư phạm Hà Nội; chủ biên bộ sách giáo khoa Toán cấp THPT) cho hay, dạy về ứng dụng của toán học thể hiện qua các nội dung gồm: Dẫn dắt từ thực tiễn để nảy sinh vấn đề toán học; Từ thực tiễn đến khái niệm và định lý; Ví dụ vận dụng thực tiễn để củng cố khái niệm và định lý; Hoạt động trải nghiệm nhằm củng cố kiến thức đơn vị và kiến thức tổng hợp.
Tuy nhiên, GS Tấn cũng lưu ý, trong các bài toán hay đề thi, việc xây dựng tình huống “gắn với thực tế” cần hết sức thận trọng. “Phải tôn trọng những quy luật đã được khoa học xác lập, hạn chế việc tùy tiện ‘sáng tạo’ ra các quy luật không có cơ sở”, ông Tấn nói.
Theo ông Tấn, một bài học hay một đề thi cũng không nhất thiết phải chứa thật nhiều câu hỏi “gắn mác thực tế”. “Việc này đang theo trào lưu. Khi sự mô phỏng hiện thực chỉ dừng lại ở lớp vỏ ngôn ngữ mà thiếu sự chính xác và hợp lý về mặt khoa học, dễ gây hiểu nhầm, làm sai lệch cách học sinh cảm nhận về thế giới. Trong giáo dục, việc áp đặt tùy tiện một quy luật toán học lên một hiện tượng xã hội hay tự nhiên có thể khiến học sinh hình thành nhận thức lệch lạc về bản chất và cách thức vận hành của khoa học”, ông Tấn lưu ý.
