4 nguyên tắc chuyển đổi hình phạt tù trong tiếp nhận người đang chấp hành án phạt tù

Sáng 25/11, với 429/430 đại biểu có mặt tán thành (bằng 90,51% tổng số đại biểu Quốc hội), Quốc hội đã thông qua Luật Chuyển giao người đang chấp hành án phạt tù. Luật gồm 4 chương, 48 điều, có hiệu lực thi hành từ ngày 1/7/2026.

Theo quy định của Luật, Bộ Công an là Cơ quan Trung ương của nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam về chuyển giao người đang chấp hành án phạt tù.

Chuyển giao người đang chấp hành án phạt tù được thực hiện trên cơ sở các nguyên tắc:

Tôn trọng độc lập, chủ quyền, toàn vẹn lãnh thổ, không can thiệp vào công việc nội bộ của nhau, bình đẳng và các bên cùng có lợi, phù hợp với Hiến pháp, pháp luật Việt Nam và điều ước quốc tế mà nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam là thành viên;

Trường hợp Việt Nam và nước ngoài không cùng là thành viên của điều ước quốc tế về chuyển giao người đang chấp hành án phạt tù thì việc chuyển giao người đang chấp hành án phạt tù được thực hiện theo nguyên tắc có đi có lại nhưng không trái pháp luật Việt Nam, phù hợp với pháp luật quốc tế và tập quán quốc tế;

Tôn trọng, bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp của người đang chấp hành án phạt tù.

Kết quả biểu quyết thông qua Luật Chuyển giao người đang chấp hành án phạt tù. (Ảnh: DUY LINH)

Về chuyển đổi hình phạt tù (Điều 25), Luật quy định rõ 4 nguyên tắc áp dụng, gồm:

Trường hợp hình phạt tù trong bản án, quyết định mà tòa án của nước chuyển giao đã tuyên đối với người đang chấp hành án phạt tù không phù hợp quy định của Bộ luật Hình sự và các quy định khác của pháp luật Việt Nam thì phải chuyển đổi cho phù hợp.

Việc chuyển đổi hình phạt tù phải căn cứ vào các tình tiết của vụ án được nêu trong bản án, quyết định đã được tòa án của nước chuyển giao tuyên.

Hình phạt tù chuyển đổi không được nghiêm khắc hơn hình phạt tù mà tòa án của nước chuyển giao đã tuyên về tính chất và thời hạn. Thời gian đã chấp hành án phạt tù ở nước chuyển giao được trừ vào thời hạn chấp hành hình phạt tù tại Việt Nam.

Người đang chấp hành án phạt tù được tiếp nhận về Việt Nam không bị kết án lần thứ hai về tội phạm đã được tuyên trong bản án, quyết định của tòa án nước chuyển giao.

Đồng thời, giao Bộ trưởng Công an chủ trì, phối hợp Chánh án Tòa án nhân dân tối cao và Viện trưởng Viện kiểm sát nhân dân tối cao quy định chi tiết.

Báo cáo một số nội dung lớn trong giải trình, tiếp thu, chỉnh lý dự thảo Luật trước khi Quốc hội biểu quyết thông qua, Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật và Tư pháp Hoàng Thanh Tùng cho biết, có ý kiến đề nghị cân nhắc quy định tại khoản 5 Điều 25 của dự thảo Luật vì việc giao quy định chi tiết Điều này chưa phù hợp và không cần thiết.

Chủ nhiệm Hoàng Thanh Tùng nêu rõ, chuyển đổi hình phạt tù là vấn đề phức tạp, ảnh hưởng trực tiếp đến quyền của người đang chấp hành án phạt tù, trong khi chính sách hình sự của Việt Nam với các nước có nhiều điểm khác biệt.

Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật và Tư pháp Hoàng Thanh Tùng. (Ảnh: DUY LINH)

Do đó, để bảo đảm quy định của dự thảo Luật khả thi, ổn định, thuận lợi khi áp dụng, phù hợp với yêu cầu đổi mới tư duy xây dựng pháp luật, khoản 5 Điều 25 giao "Bộ trưởng Công an chủ trì, phối hợp với Chánh án Tòa án nhân dân tối cao và Viện trưởng Viện kiểm sát nhân dân tối cao quy định chi tiết Điều này" để quy định cụ thể về các nội dung có liên quan như: việc chuyển đổi hình phạt tù trong trường hợp hình phạt tù mà nước chuyển giao đã áp dụng với người đang chấp hành án phạt tù có thời hạn trên 30 năm đối với nhiều tội, trên 20 năm đối với một tội; việc chuyển đổi hình phạt tù trong thời gian đã chấp hành được một phần bản án, quyết định của tòa án nước chuyển giao...

Trong quá trình triển khai thi hành Luật, nếu phát sinh vướng mắc, bất cập thì Hội đồng Thẩm phán Tòa án nhân dân tối cao căn cứ vào Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật, Luật Tổ chức Tòa án nhân dân để ban hành nghị quyết hướng dẫn áp dụng thống nhất pháp luật trong xét xử.

Về phiên họp phúc thẩm xem xét quyết định tiếp nhận hoặc quyết định từ chối tiếp nhận bị kháng cáo, kháng nghị; phiên họp phúc thẩm xem xét quyết định chuyển giao hoặc quyết định từ chối chuyển giao bị kháng cáo, kháng nghị (Điều 24, Điều 41), có ý kiến đề nghị bổ sung quy định về việc thông báo kháng cáo, kháng nghị để bảo đảm quyền được biết và quyền giám sát của các bên có liên quan. Có ý kiến đề nghị nghiên cứu, quy định trình tự tại phiên họp phúc thẩm cụ thể hơn.

Tiếp thu ý kiến đại biểu Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã bổ sung quy định về trách nhiệm, thời hạn mà Tòa án nhân dân, Viện kiểm sát nhân dân phải gửi thông báo về kháng cáo, kháng nghị như thể hiện tại khoản 1 Điều 24, khoản 1 Điều 41 của dự thảo Luật.

Đồng thời, chỉnh lý quy định về trình tự phiên họp phúc thẩm xem xét quyết định tiếp nhận hoặc quyết định từ chối tiếp nhận bị kháng cáo, kháng nghị, trình tự phiên họp phúc thẩm xem xét quyết định chuyển giao hoặc quyết định từ chối chuyển giao bị kháng cáo, kháng nghị cụ thể hơn như thể hiện tại điểm b, điểm c khoản 3 Điều 24, điểm b, điểm c khoản 3 Điều 41, bảo đảm thống nhất với trình tự quy định tại Bộ luật Tố tụng hình sự và Luật Dẫn độ.

VĂN TOẢN