198 tỉ USD - kỳ tích trong nhà và 'ao nhỏ' giữa đại dương

Những con số rực rỡ và niềm tự hào nội tại

Không thể phủ nhận, năm 2025 là một năm thắng lợi của ngành công nghệ số Việt Nam. Con số trên được đưa ra tại Hội nghị tổng kết công tác năm 2025 của Khối Tham mưu; Công nghiệp công nghệ số; Thông tin, tuyên truyền, Bộ Khoa học và Công nghệ (KH&CN) vừa diễn ra. Doanh thu toàn ngành ước đạt 198 tỉ USD, tăng trưởng 26% so với năm 2024. Với một quốc gia đang trong giai đoạn chuyển đổi mạnh mẽ, mức tăng trưởng hai con số này là bằng chứng cho sự đúng hướng của các chiến lược vĩ mô.

Con số này không chỉ vượt 16% kế hoạch năm mà còn mang một thông điệp mạnh mẽ về sức sống nội tại của cộng đồng doanh nghiệp Việt.

Sức sống từ 80.052 doanh nghiệp công nghệ đang hoạt động - tăng 10% so với năm 2024 - là một lực lượng hùng hậu - Ảnh minh họa

Tuy nhiên, nếu chỉ nhìn vào con số tổng quát, chúng ta dễ dàng bỏ qua "phần chìm" mang tính quyết định của tảng băng. Trong tổng doanh thu ấy, kim ngạch xuất khẩu phần cứng và điện tử đóng góp tới 178 tỉ USD, tăng trưởng mạnh mẽ 35%. Điều này đồng nghĩa với việc các sản phẩm công nghệ "Made in Viet Nam" đang chiếm lĩnh những vị trí trọng yếu trong chuỗi cung ứng toàn cầu.

Quan trọng hơn, đóng góp vào GDP quốc gia từ ngành này đạt ngưỡng 1.075.120 tỉ đồng, tăng 10% so với năm 2024. Khi giá trị gia tăng nội địa bắt đầu tỷ lệ thuận với doanh thu xuất khẩu, đó là lúc chúng ta có quyền tin vào một nền kinh tế tri thức bền vững, nơi trí tuệ Việt không còn là "làm thuê" mà đã bắt đầu "làm chủ".

Lợi nhuận vượt ngưỡng 371.000 tỉ đồng cho thấy ngành công nghệ đã không còn là "con cưng" trên giấy tờ mà đã trở thành "trụ cột" thực thụ nuôi dưỡng nền kinh tế.

Sức sống từ 80.052 doanh nghiệp công nghệ đang hoạt động - tăng 10% so với năm 2024 - là một lực lượng hùng hậu. Cùng với việc triển khai bài bản Chiến lược bán dẫn đến năm 2030 và vận hành Trung tâm quốc gia hỗ trợ sản xuất thử chip, Việt Nam đang tiến những bước đầu tiên vào "thánh đường" của công nghệ thượng nguồn.

Lăng kính nhìn ra thế giới: Miếng bánh nhỏ giữa đại dương

Tuy nhiên, cần nhìn nhận một sự thật khách quan: 198 tỉ USD vẫn còn là một con số khiêm tốn trên bản đồ công nghệ thế giới. Để dễ hình dung, tổng doanh thu của toàn ngành công nghệ Việt Nam hiện vẫn chưa thể bằng doanh thu một nhãn hàng là iPhone của Apple hay Microsoft.

Khi thị trường công nghệ số toàn cầu đã chạm ngưỡng hàng chục nghìn tỉ USD, "kỳ tích" 198 tỉ USD của chúng ta thực chất chỉ là một góc nhỏ trong bức tranh tổng thể. Nhìn vào kim ngạch xuất khẩu 178 tỉ USD, lăng kính phân tích buộc chúng ta phải đối diện với một hạn chế kinh niên: Giá trị gia tăng thực tế.

Phần lớn trong con số 178 tỉ USD xuất khẩu đó vẫn thuộc về khối các doanh nghiệp FDI. Việt Nam đang hưởng lợi từ việc cho thuê đất đai, nhân công và hạ tầng, nhưng phần "tinh túy" nhất - tức là bản quyền trí tuệ, thiết kế cốt lõi và thương hiệu toàn cầu - vẫn nằm trong tay các tập đoàn đa quốc gia. Chúng ta đang cầm trong tay hàng trăm tỉ USD doanh thu, nhưng thực tế phần giữ lại trong túi người Việt (hàm lượng nội địa) vẫn còn là một thách thức lớn. Nếu không tỉnh táo, chúng ta sẽ rơi vào cái bẫy "doanh thu lớn nhưng giá trị thấp".

Phần lớn trong con số 178 tỉ USD xuất khẩu đó vẫn thuộc về khối các doanh nghiệp FDI.

Hạn chế lớn nhất nhìn thấy qua kết quả năm 2025 chính là sự phụ thuộc. Ngành công nghiệp bán dẫn dù đã có bước khởi đầu với Trung tâm hỗ trợ sản xuất thử chip, nhưng chúng ta vẫn đang ở giai đoạn "hỗ trợ" và "thử nghiệm". Trong khi thế giới đã tiến tới những quy trình 2nm, 3nm với sự thống trị tuyệt đối của các quốc gia, vùng lãnh thổ như: Đài Loan (Trung Quốc), Mỹ hay Hàn Quốc. Việt Nam vẫn đang nỗ lực tìm chỗ đứng ở các công đoạn hạ nguồn như đóng gói, kiểm thử.

Con số ngân sách 95.000 tỉ đồng dành cho toàn ngành vào năm 2026 là một nỗ lực lớn của Quốc hội, nhưng so với khoản đầu tư hàng trăm tỉ USD vào R&D (nghiên cứu và phát triển) của các tập đoàn công nghệ hàng đầu thế giới, nguồn lực của chúng ta vẫn còn rất phân tán.

Bài toán vị thế: Từ "làm thuê" sang "làm chủ"

Lăng kính của sự thật cho thấy, 198 tỉ USD là một điểm tựa, nhưng không nên là một cái đích. Chúng ta không thể mãi tự hào với tư cách là một "công xưởng gia công" lớn. Để thực sự "phá kén", ngành công nghệ số Việt Nam cần chuyển dịch mạnh mẽ từ doanh thu xuất khẩu của khối FDI sang doanh thu từ trí tuệ và sản phẩm "Make in Viet Nam".

Việc công bố "Danh mục các bài toán lớn về khoa học, công nghệ" là một bước đi đúng đắn để nuôi dưỡng nội lực. Tuy nhiên, những bài toán này cần phải mang tầm vóc quốc tế hơn là chỉ quẩn quanh trong những nhu cầu nội địa hẹp. Chúng ta cần những doanh nghiệp công nghệ số không chỉ phục vụ 100 triệu dân mà phải có khả năng cạnh tranh sòng phẳng trên thị trường 8 tỉ người.

Năm 2025 kết thúc với khối lượng công việc khổng lồ, như Thứ trưởng Bùi Hoàng Phương đã nhấn mạnh là "nhiều nhiệm vụ chưa từng có tiền lệ". Sự quyết liệt trong việc sửa đổi 10 luật trong 10 tháng qua là một phản ứng chính sách tích cực, nhưng nó cũng cho thấy hành lang pháp lý của chúng ta vẫn đang trong quá trình "vừa chạy vừa xếp hàng".

198 tỉ USD là một con số rực rỡ, nhưng nó chỉ thực sự có ý nghĩa nếu chúng ta dùng nó làm bàn đạp để thay đổi về chất. Đừng để con số này trở thành một "vòng nguyệt quế" khiến chúng ta ngủ quên trong ao làng.

Thế giới công nghệ là một đại dương đầy sóng dữ và thay đổi từng giờ. Nếu Việt Nam không đẩy nhanh hàm lượng nội địa hóa, không thực sự làm chủ những khâu then chốt trong ngành bán dẫn và AI, chúng ta vẫn sẽ mãi là người đứng bên lề của những cuộc cách mạng lớn nhất nhân loại.

Hãy nhìn 198 tỉ USD như một lời nhắc nhở: Chúng ta đã lớn, nhưng thế giới còn lớn hơn rất nhiều. Năm 2026 không chỉ là năm tiêu hết 95.000 tỉ đồng ngân sách, mà phải là năm mà trí tuệ Việt tạo ra những giá trị gia tăng thực sự, để mỗi USD doanh thu mang về đều thấm đẫm hàm lượng sáng tạo của người Việt Nam.

Nam Phong