Xây dựng 'hải quan số'

Hệ thống thông quan tự động (VNACCS/VCIS) là một trong những hệ thống quan trọng nhất của ngành Hải quan. Tuy nhiên, thời gian gần đây đã xuất hiện dấu hiệu rủi ro, ảnh hưởng sự hoạt động ổn định cũng như mức độ an ninh, an toàn trong công tác quản lý.

Ðại diện Cục Công nghệ thông tin và Thống kê hải quan (Tổng cục Hải quan) cho biết, nguyên nhân là do một số trang thiết bị phần cứng của hệ thống sẽ hết hạn bảo hành, không bán trên thị trường sau năm 2022, nhiều cấu phần cũng đạt ngưỡng giới hạn về dung lượng. Hơn nữa, mức độ tích hợp giữa các hệ thống công nghệ thông tin của ngành còn hạn chế, không hỗ trợ hoặc hỗ trợ yếu việc ứng dụng các kỹ thuật về phân tích Big data, AI, IoT...

Ðiều này làm hạn chế khả năng hỗ trợ quản lý nghiệp vụ của hệ thống. Cùng với đó, một số lĩnh vực quản lý nhà nước về hải quan vẫn chưa được tin học hóa và tự động hóa một cách đầy đủ như: Thanh tra; kiểm tra, miễn, giảm, hoàn thuế… Yêu cầu đặt ra là phải hướng tới "hải quan số", có khả năng tích hợp, kết nối, chia sẻ thông tin với các bộ, ngành, doanh nghiệp thông qua Cơ chế một cửa quốc gia và sẵn sàng trao đổi dữ liệu hải quan với các nước trên thế giới, đáp ứng các yêu cầu về an toàn thông tin.

Ðể triển khai yêu cầu nêu trên, ngành Hải quan tiến tới áp dụng các công nghệ mới về trí tuệ nhân tạo, phân tích thông minh, kho tri thức để phân tích tìm các điểm bất thường trong hoạt động xuất, nhập khẩu của doanh nghiệp, đưa ra các cảnh báo hỗ trợ cán bộ thực thi công vụ, từ đó thay đổi về cách thức xử lý nghiệp vụ. Các mô hình phân tích dữ liệu cũng được ứng dụng nhằm phân tích dự báo về kim ngạch, số thu, xu hướng xuất, nhập khẩu, làm căn cứ đề xuất các quy định phục vụ điều hành, điều tiết kinh tế của Nhà nước...

Qua đó, giúp cơ quan hải quan có đầy đủ thông tin về đối tượng; quản lý xuyên suốt hàng hóa nhập khẩu, tạm nhập - tái xuất, hàng chuyển tiêu thụ nội địa, quản lý hàng gia công, sản xuất xuất khẩu cũng như hàng hóa mua bán, trao đổi của cư dân biên giới từ khi có thông tin dự kiến vào lãnh thổ Việt Nam cho tới khi được thông quan đưa vào nội địa; hàng hóa xuất khẩu từ khi có dự kiến xuất khẩu đến khi thông quan và thực xuất khỏi Việt Nam. Ðồng thời, quản lý phương tiện vận tải nhập cảnh từ khi có thông tin dự kiến vào lãnh thổ đến khi phương tiện vận tải thật sự nhập cảnh, các hàng hóa được phương tiện nhập cảnh chuyên chở và các thông tin khác liên quan phương tiện vận tải nhập cảnh. Các thông tin hàng hóa chuyên chở trên phương tiện vận tải phải được kết nối với thông tin hàng hóa khi thực hiện thủ tục hải quan để thực hiện kiểm tra, kiểm soát và xác định chính xác hàng hóa chưa thực hiện thủ tục hải quan...

Ðáng chú ý, hệ thống mới cho phép cung cấp thông tin về nhân thân chủ doanh nghiệp, quá trình hình thành và phát triển, lịch sử xuất, nhập khẩu hàng hóa, các mặt hàng thường xuyên xuất, nhập khẩu, lịch sử tuân thủ pháp luật… và tự động phân tích thông tin hàng hóa trên tờ khai hải quan để cảnh báo những bất thường cho công chức hải quan, từ đó đưa ra quyết định chính xác đối với từng lô hàng cụ thể.

Trên cơ sở phân tích thông tin từ dữ liệu hiện có, hệ thống quyết định mức độ kiểm tra, kiểm tra tự động một số thông tin và tự động ra quyết định. Với những nội dung không thể tự động kiểm tra, hệ thống sẽ tự động phân tích và cảnh báo công chức những nội dung cần kiểm tra trên một giao diện duy nhất.

VĨNH KHANG