Trò chơi độc đáo của người Tày, Nùng

Là một tay lày cỏ có tiếng ở thôn Nà Chang, xã Trương Lương (Hòa An, Cao Bằng), anh Nông Văn Nghiệp tự hào khoe với chúng tôi về trò chơi dân gian độc đáo này. Theo anh Nghiệp, lày cỏ có nét giống như trò oẳn tù tì dưới xuôi, nhưng độ khó cao hơn vì phải phán đoán đối thủ và nhanh tay, nhanh mắt. Lày cỏ có thể được tổ chức giữa một người với một người, hoặc lập đội mỗi bên từ hai người trở lên.

Thi đấu lày cỏ tại Ngày hội văn hóa các dân tộc huyện Hòa An lần thứ II năm 2024.

Quá trình phán đoán kết quả được hô bằng ngôn ngữ Hán Nôm, như: Nhất là số 1, nhị là số 2, slam là số 3, lục là số 6, pát là số 8... Khẩu ngữ lày cỏ thường quy định khi hô phải có đuôi, gọi là “lày mì thang”. Cụ thể, số 3 hô là "slam tỉm slam", số 4 là "slế hồng slế", số 6 là "loọc woáy loọc", số 8 là "pát mả pát"... Các tiếng hô lên tựa như một bản nhạc hay mà người Tày, Nùng tự sáng tác, rất dân dã và gần gũi, tạo niềm vui cho chính họ và những người xung quanh.

Anh Nông Văn Nghiệp cho biết: "Cách hô và ra ngón tay phải đều nhau, không ra ngón tay sớm hoặc muộn hơn, nếu người chơi không đồng bộ giữa xòe ngón tay và hô sẽ bị phạt. Hai bên nói kết quả đúng và trùng nhau thì hòa, gọi là "thồng sỉnh mạ". Có những trận lày cỏ thu hút cả nghìn người xem, tạo ra cuộc chơi giằng co kéo dài 15-20 phút mà bất phân thắng bại".

Trong những năm qua, trò lày cỏ thường được tổ chức tại các ngày hội văn hóa hay dịp lễ, Tết ở các địa phương của người Tày, Nùng. Đồng bào dân tộc Tày, Nùng nơi đây xem lày cỏ là trò chơi để giải trí sau những giờ lao động hăng say và cũng là cách để giữ nét đẹp văn hóa của dân tộc mình. Cách nói lày cỏ được gọi theo tiếng Hán chính là lai quá (qua lại). Người đối qua, người đáp lại, lày cỏ tạo không khí sôi nổi, hào hứng giữa những người chơi.

Đối với những thế hệ cha chú thì lày cỏ như món ăn tinh thần không thể thiếu trong ngày vui, ngày trọng đại và nó trở thành sợi dây gắn kết mọi người từ xa lạ trở nên thân quen. Ngay cả những người dưới xuôi nếu nắm bắt tốt kỹ thuật và hiểu luật thì cũng có thể tham gia chơi lày cỏ.

Nhà nghiên cứu văn hóa dân gian Hoàng Thị Nhuận cho biết: “Trò chơi lày cỏ là nét văn hóa truyền thống độc đáo của đồng bào Tày, Nùng từ xa xưa. Trong các ngày lễ hội, ngày vui của bản làng thường tổ chức các cuộc thi lày cỏ nhằm mang lại không khí sôi nổi cho người đi chơi lễ hội. Đây là nét văn hóa truyền thống mang bản sắc riêng của đồng bào dân tộc thiểu số Tày, Nùng vẫn được gìn giữ trong đời sống xã hội hiện đại. Đặc biệt, các giải lày cỏ ngày càng được tổ chức nhiều hơn, vừa tạo sự phấn khởi cho người dân, vừa là cách bảo tồn nét văn hóa độc đáo của người Tày, Nùng".

Bài và ảnh: HOA LƯ