Thúc đẩy đổi mới sáng tạo và chuyển giao công nghệ nội sinh, khắc phục tình trạng nghiên cứu 'treo'

Tờ trình do Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ (KHCN) Nguyễn Mạnh Hùng trình bày cho biết, việc sửa đổi, bổ sung Luật Chuyển giao công nghệ nhằm thể chế hóa chủ trương, đường lối của Đảng và triển khai Nghị quyết của Quốc hội trong các văn bản gần đây như Nghị quyết số 57 của Bộ Chính trị về đột phá phát triển KHCN, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số; Nghị quyết số 68 của Bộ Chính trị về phát triển kinh tế tư nhân; Nghị quyết số 66 của Bộ Chính trị về đổi mới công tác xây dựng và thi hành pháp luật đáp ứng yêu cầu phát triển đất nước trong kỷ nguyên mới.

Bộ trưởng Bộ KHCN Nguyễn Mạnh Hùng trình bày tờ trình.

Luật Chuyển giao công nghệ năm 2017 đã tạo hành lang pháp lý cho hoạt động này, tuy nhiên sau gần một thập kỷ thi hành đã bộc lộ hạn chế, bất cập. Trong khi đó, các xu thế của chuyển giao công nghệ trên thế giới đặt ra nhiều vấn đề đòi hỏi phải sửa đổi, bổ sung để theo kịp thực tiễn và hội nhập quốc tế...

Qua thẩm tra, Thường trực Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường (KH,CN&MT) thống nhất quan điểm, mục tiêu, phạm vi sửa đổi của dự thảo luật, phù hợp với chủ trương, đường lối đổi mới của Đảng; kịp thời tháo gỡ khó khăn, bất cập trong công tác quản lý nhà nước, đáp ứng yêu thực tiễn. Đối với hoạt động chuyển giao công nghệ, Phó Chủ nhiệm Ủy ban KH,CN&MT Nguyễn Phương Tuấn đề nghị cơ quan chủ trì soạn thảo rà soát, nghiên cứu bổ sung cơ chế khuyến khích đủ mạnh và thực chất để thực hiện hiệu quả chính sách "chú trọng lan tỏa công nghệ... từ doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài (FDI) sang doanh nghiệp trong nước"; đồng thời, nghiên cứu nội dung bổ sung đối tượng doanh nghiệp vừa và nhỏ.

Phó Chủ nhiệm Ủy ban KHCN&MT Nguyễn Phương Tuấn trình bày báo cáo thẩm tra.

Thảo luận tại phiên họp, Chủ nhiệm Ủy ban công tác đại biểu Nguyễn Thanh Hải lưu ý vấn đề chuyển giao công nghệ của các nhà đầu tư FDI vào Việt Nam, hiện nay có tình trạng người ta không lựa chọn công nghệ tiên tiến, hàng đầu; mà có những công nghệ đã thanh lý, lạc hậu, hết khấu hao rồi vẫn đưa mình dùng, dẫn tới sản xuất không cạnh tranh, ảnh hưởng môi trường... Đồng thời, việc thẩm định công nghệ ở địa phương chủ yếu là phần ngọn, chú trọng đến giá cả mà chưa quan tâm phần công nghệ, máy móc, các dự án thường không có bộ phận chuyên môn, chuyên nghiệp để xem xét... nên nhiều dự án có thiết bị lạc hậu.

Phó Tổng Thư ký Liên đoàn Thương mại và công nghiệp Việt Nam (VCCI) Đậu Anh Tuấn cho rằng, việc chú trọng vấn đề thẩm định công nghệ là đúng, chúng ta không thể tự biến mình thành "bãi rác công nghệ dễ dãi" được. Tuy nhiên, ông cũng bày tỏ lo ngại về việc trùng lặp về thủ tục đầu tư và môi trường trong giai đoạn chấp thuận chủ trương đầu tư thuộc dự thảo Luật Đầu tư; liệu có cơ chế nào lồng ghép, liên thông thủ tục để doanh nghiệp nhà đầu tư thấy thuận lợi và đầu tư mạnh hơn hay không...

Các đại biểu thảo luận tại phiên họp.

Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế - Tài chính (KTTC) Phan Văn Mãi thống nhất việc mở rộng phạm vi chuyển giao công nghệ, tuy nhiên phải làm rõ tiêu chuẩn, phương pháp tổ chức đánh giá công nghệ. Đối với những công nghệ đã được tổ chức quốc tế công bố thì nên có cách bắc cầu công nhận mà không cần thẩm định. Về hợp tác chuyển giao công nghệ, ông đề nghị nghiên cứu thêm, xác định quyền sở hữu và phân chia lợi nhuận trong nghiên cứu khoa học. "Nếu làm được thì rất tốt và là tiếp tục thể chế hóa Nghị quyết số 57. Chúng ta nên nghiên cứu và có thêm nhiều chính sách phát triển thị trường công nghệ - là môi trường để chuyển giao công nghệ nhanh chóng, lúc đó thị trường sẽ điều tiết hiệu quả hơn", Chủ nhiệm Ủy ban KTTC góp ý.

Cho ý kiến tại phiên thảo luận, Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn đề nghị, sửa đổi Luật Chuyển giao công nghệ phải làm sao thúc đẩy đổi mới sáng tạo và chuyển giao công nghệ nội sinh, khơi luồng công nghệ giữa các doanh nghiệp, tổ chức, cá nhân trong nước và giữa các cơ sở giáo dục đại học, cơ sở nghiên cứu và doanh nghiệp, tổ chức, cá nhân. "Khắc phục tình trạng nghiên cứu rồi để trong ngăn tủ, nghiên cứu "treo". Điều này sẽ hỗ trợ cho khởi nghiệp, góp phần nâng cao năng suất lao động, kinh tế số...", Chủ tịch Quốc hội nhấn mạnh.

Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn phát biểu tại phiên họp.

Bên cạnh đó, phải tích hợp ưu đãi mạnh mẽ về thuế, hỗ trợ vốn qua các quỹ đổi mới, yêu cầu cam kết chuyển giao từ nhà đầu tư quốc tế, tạo động lực cho doanh nghiệp nước ngoài, làm sao người ta vào đây đầu tư, thúc đẩy dòng vốn FDI mang lại công nghệ cao.

"Minh bạch, chuyên nghiệp hóa thị trường, nhất là quy định về sàn giao dịch trung tâm, công bố công nghệ, giúp thị trường khoa học công nghệ hoạt động hiệu quả hơn, giảm rủi ro, tăng kết nối cung - cầu. Phối hợp Bộ Tài chính, các địa phương trong thẩm định giá công nghệ, rút ngắn thời gian cấp phép thủ tục đầu tư - giúp cho doanh nghiệp có động lực tham gia", Chủ tịch Quốc hội chỉ rõ.

Chủ tịch Quốc hội cho rằng, chúng ta thiếu cơ chế đo lường hiệu quả, mặc dù tăng cường thống kê, phải làm sao luật quy định rõ tỷ lệ thương mại hóa với kết quả nghiên cứu để đánh giá tác động, dẫn đến giám sát hiệu quả. Ưu đãi hấp dẫn với bên chuyển giao; phải phân cấp, phân quyền mạnh ở địa phương; mở rộng hỗ trợ vùng khó khăn và công nghệ chiến lược...

Quỳnh Vinh