Thủ tướng yêu cầu kiểm soát đường nhập lậu, hỗ trợ ngành mía đường vượt khó

Thực tế, thời gian qua giá đường trong nước đã giảm mạnh rơi xuống mức thấp nhất khu vực trong quý 2/2025 do áp lực từ dư cung và đường nhập lậu.

Báo cáo của Hiệp hội Mía đường Việt Nam cho thấy trong tháng 7, giá đường kính trắng dao động 17.400–18.200 đồng/kg, đường tinh luyện khoảng 19.500 đồng/kg, thấp hơn 2.000 đồng/kg so với cùng kỳ 2024.

Mức giá này có thời điểm còn thấp hơn giá thành sản xuất. Trong khi đó, giá mía nguyên liệu tăng lên 1,2–1,3 triệu đồng/tấn, cao nhất trong 5 năm. Với tỷ trọng mía chiếm khoảng 70% chi phí, điểm hòa vốn của sản xuất đường ở mức 18.000–19.000 đồng/kg. Điều này đồng nghĩa nhiều doanh nghiệp buộc phải bán dưới giá vốn.

Niên vụ 2024–2025, sản lượng đường đạt khoảng 1,2 triệu tấn – cao nhất trong 5 vụ gần đây. Tuy nhiên, lượng đường nhập lậu tiếp tục tràn vào khiến tiêu thụ đình trệ, tồn kho hiện vượt 700.000 tấn, tương đương 60% sản lượng niên vụ chưa được bán ra.

Thủ tướng yêu cầu Bộ Nông nghiệp và Môi trường nghiên cứu, chủ trì, phối hợp với cơ quan liên quan khẩn trương kiểm tra, đánh giá tình hình sản xuất, tiêu thụ, hỗ trợ doanh nghiệp ngành mía đường duy trì sản xuất bền vững.

Hệ quả là nhiều nhà máy chậm thanh toán tiền mua mía, nông dân đối mặt nguy cơ mất vốn. Ông Nguyễn Văn Lộc – Chủ tịch Hiệp hội Mía đường Việt Nam – cho biết: “Tồn kho đường ở mức kỷ lục, trên 700.000 tấn, tức khoảng 60% sản lượng chưa thể tiêu thụ. Vụ ép mía đã qua ba tháng nhưng nhiều doanh nghiệp vẫn nợ tiền nông dân. Nguy cơ chuỗi liên kết mía đường bị bẻ gãy đang hiện hữu”.

Theo ông Lộc, một nguyên nhân lớn là hoạt động kiểm soát đường nhập lậu năm 2025 giảm mạnh so với năm 2024. Số liệu cho thấy 6 tháng đầu năm nay chỉ ghi nhận 6 vụ bắt giữ, bằng 25% cùng kỳ năm trước; khối lượng thu giữ giảm từ 765,8 tấn xuống 115 tấn, chỉ bằng 15%. Đặc biệt trong tháng 7, dù đường lậu và đường giả nhãn hiệu nội địa xuất hiện tràn lan, không có vụ việc nào được xử lý.

Các loại đường nhập lậu chủ yếu có nguồn gốc từ Thái Lan, thường được sang chiết, đóng gói nhỏ lẻ hoặc giả mạo bao bì của doanh nghiệp trong nước. Do giá đường thế giới thấp, lợi nhuận từ nhập lậu vẫn hấp dẫn, khiến nguồn hàng này liên tục tràn vào thị trường, làm suy yếu khả năng cạnh tranh của sản phẩm nội địa.

Nhìn về triển vọng, Hiệp hội Mía đường nhận định ngành sẽ tiếp tục đối mặt khó khăn khi nhu cầu tiêu thụ chậm, trong khi nguồn cung dồi dào từ niên vụ mới cộng thêm áp lực từ đường nhập khẩu trong khối ASEAN.

Một số chuyên gia và doanh nghiệp thì cho rằng, chừng nào đường nhập lậu chưa được kiểm soát hiệu quả, nguồn cung giá rẻ không chính ngạch sẽ tiếp tục tràn vào thị trường. Điều này khiến giá đường nội địa khó phục hồi một cách bền vững. Vì vậy, trong thời gian tới, việc kiểm soát đường lậu được xem là điều kiện tiên quyết để ngành ổn định. Về phía các doanh nghiệp, để duy trì hoạt động, giải pháp tình thế là tiếp tục tối ưu hóa chi phí sản xuất, kiểm soát chặt chẽ lượng hàng tồn kho và tìm kiếm các kênh tiêu thụ mới.

Ông Nguyễn Văn Lộc cảnh báo: “Nếu giá đường không sớm được cải thiện, vòng lặp ‘giá mía giảm – nông dân bỏ mía – nhà máy thiếu nguyên liệu’ có thể tái diễn, đe dọa sự phát triển bền vững của ngành”.

Trước thực trạng trên, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính giao Bộ Nông nghiệp và Môi trường nghiên cứu, chủ trì, phối hợp với cơ quan liên quan khẩn trương kiểm tra, đánh giá tình hình sản xuất, tiêu thụ, tồn kho đường trong nước, tác động của đường nhập lậu, đề xuất các giải pháp kiểm soát hiệu quả tình trạng đường nhập lậu, ổn định thị trường, hỗ trợ doanh nghiệp ngành mía đường duy trì sản xuất bền vững; báo cáo Thủ tướng Chính phủ kết quả xử lý trước ngày 10/9.

Hồng Hương.