Sự trỗi dậy của các đế chế AI và cơn lốc hàng trăm tỉ USD

Các Big Tech đã xây dựng những đế chế riêng của mình

Chỉ trong vòng chưa đầy hai năm, thị trường toàn cầu đã chứng kiến một “cơn lốc” tài sản trị giá hàng trăm tỉ USD hình thành quanh trí tuệ nhân tạo (AI), cuốn các đế chế công nghệ Mỹ lên những đỉnh cao chưa từng có. Từ Elon Musk, Mark Zuckerberg, Jensen Huang cho đến Jeff Bezos, một trật tự giàu có mới đang được thiết lập, nơi AI không còn đơn thuần là một công nghệ đột phá, mà đã trở thành hạ tầng cốt lõi của quyền lực kinh tế toàn cầu. Sự dịch chuyển này không chỉ thay đổi bảng xếp hạng người giàu, mà còn định hình lại dòng chảy vốn và triết lý đầu tư của thế kỷ 21.

Khi AI trở thành “máy in tiền” của giới Big Tech

Năm 2025 được báo chí kinh tế quốc tế và các tổ chức định chế tài chính mô tả như thời điểm "điểm bùng phát", nơi tài sản của các tỷ phú Big Tech tăng trưởng với tốc độ “phi logic” nếu so với các chuẩn mực định giá truyền thống. Theo tổng hợp từ dữ liệu thời gian thực của Forbes, Bloomberg và các báo cáo từ TechGig, phần lớn mức tăng tài sản của nhóm tỷ phú Mỹ giàu nhất thế giới trong giai đoạn này không đến từ việc mở rộng thị phần theo cách truyền thống (bán thêm sản phẩm, mở rộng thị trường), mà đến từ sự tái định giá mang tính cấu trúc của toàn bộ ngành công nghệ xoay quanh trục AI.

Elon Musk tiếp tục củng cố vị trí người giàu nhất hành tinh, nhưng cơ cấu tài sản của ông đã có sự chuyển dịch đáng kể. Nếu như trước đây, sự giàu có của Musk gắn liền với doanh số xe điện Tesla, thì trong giai đoạn 2024 - 2025, định giá của Tesla được phố Wall nhìn nhận như một công ty AI và robotics hơn là một hãng sản xuất ô tô. Bên cạnh đó, sự trỗi dậy của xAI với các mô hình ngôn ngữ lớn cạnh tranh trực tiếp với OpenAI, cùng hạ tầng tính toán khổng lồ của nó, đã trở thành động cơ thứ hai đẩy tài sản của Musk lên những con số kỷ lục. Thị trường không trả tiền cho số lượng xe bán ra hôm nay, mà trả tiền cho viễn cảnh thống trị xe tự lái và trí tuệ nhân tạo tổng quát (AGI) ngày mai.

Tương tự, Mark Zuckerberg đã có cú lội ngược dòng ngoạn mục nhất thung lũng Silicon. Từ đáy sâu của cuộc khủng hoảng niềm tin và sự hoài nghi về Metaverse những năm trước đó, Zuckerberg đã chèo lái Meta chuyển trục chiến lược sang “AI-first” (ưu tiên trí tuệ nhân tạo). Bằng cách biến kho dữ liệu khổng lồ từ hàng tỷ người dùng Facebook, Instagram và WhatsApp thành tài nguyên đầu vào cho các mô hình Llama, và tích hợp AI vào kinh doanh quảng cáo, Meta đã chứng minh được khả năng kiếm tiền từ AI nhanh hơn bất kỳ đối thủ nào. Giá cổ phiếu tăng vọt kéo theo tài sản ròng của Zuckerberg trở lại top đầu thế giới, khẳng định vị thế của một ông trùm nắm giữ "mỏ vàng dữ liệu".

Tuy nhiên, biểu tượng rõ ràng nhất của kỷ nguyên này chính là Jensen Huang, CEO của Nvidia. Trong năm 2025, truyền thông tài chính không ngần ngại mô tả Nvidia là “xương sống phần cứng của AI toàn cầu”. Khi mọi công ty, từ startup cho đến chính phủ các nước, đều lao vào cuộc đua xây dựng các trung tâm dữ liệu AI, chip của Nvidia trở thành thứ hàng hóa quý hơn vàng. Tài sản cá nhân của Jensen Huang tăng vọt cùng chiều với vốn hóa công ty, đưa ông từ một tỷ phú công nghệ tầm trung trở thành một trong những người quyền lực nhất thế giới về mặt tài chính.

Điểm chung của những cú tăng tài sản ngoạn mục này là yếu tố “đòn bẩy định giá”. AI không chỉ giúp các công ty này tạo ra doanh thu tăng trưởng hai con số, mà quan trọng hơn, nó khiến thị trường sẵn sàng trả P/E (hệ số giá trên thu nhập) cao ngất ngưởng cho tương lai. Theo dữ liệu từ Forbes và Benzinga, chỉ riêng năm 2025, làn sóng AI đã góp phần tạo ra hơn 50 tỷ phú mới trên toàn cầu, phần lớn đến từ Mỹ. Tài sản của họ tăng không theo tốc độ lợi nhuận hiện tại mà theo kỳ vọng thống trị công nghệ trong nhiều thập kỷ tới.

Dòng vốn toàn cầu đổi hướng chảy về AI

Sự bùng nổ tài sản của giới tỷ phú Big Tech không phải là một hiện tượng cô lập, mà là phần nổi của tảng băng chìm: sự dịch chuyển kiến tạo của dòng vốn toàn cầu về phía AI. Theo các số liệu được trích dẫn từ các báo cáo đầu tư năm 2025 của Forbes và Benzinga, năm 2025 ghi nhận hơn 200 tỉ USD vốn đầu tư mạo hiểm và vốn cổ phần tư nhân đổ vào các công ty và startup liên quan đến AI. Con số này chiếm xấp xỉ một nửa tổng vốn đầu tư mạo hiểm toàn cầu.

Điều đáng chú ý là bản chất của dòng vốn này không phân tán rải rác mà tập trung mạnh mẽ vào phần cứng và hạ tầng cốt lõi. Dòng tiền ồ ạt chảy vào các nhà sản xuất chip bán dẫn, các dự án xây dựng trung tâm dữ liệu khổng lồ, các nền tảng mô hình ngôn ngữ lớn (LLMs), và các công cụ xử lý dữ liệu. Các quỹ đầu tư mạo hiểm sừng sỏ như Andreessen Horowitz, Sequoia hay Tiger Global đã huy động và giải ngân những quỹ chuyên biệt trị giá hàng chục tỉ USD dành riêng cho AI, gửi đi tín hiệu rằng đây không còn là một làn sóng đầu cơ ngắn hạn, mà là một cuộc đặt cược dài hạn vào cấu trúc kinh tế tương lai.

Báo chí tài chính cũng chỉ ra một xu hướng dịch chuyển dòng tiền vĩ mô: AI đang hút vốn từ các ngành công nghiệp truyền thống. Trong bối cảnh lãi suất toàn cầu biến động, dòng tiền thông minh đã và đang âm thầm rời bỏ các kênh trú ẩn cũ như bất động sản thương mại (vốn đang gặp khó khăn), bán lẻ truyền thống, và thậm chí thoái vốn một phần khỏi năng lượng hóa thạch để tìm đến các tài sản gắn liền với tăng trưởng AI. Sự dịch chuyển này mạnh mẽ đến mức thị trường liên tục xuất hiện những cảnh báo về “bong bóng AI”. Tuy nhiên, bất chấp những lo ngại về định giá quá cao, mức độ giải ngân vẫn không hề giảm nhiệt, cho thấy niềm tin tuyệt đối của giới đầu tư vào vai trò dài hạn của công nghệ này.

Ở cấp độ vĩ mô, các nhà kinh tế học bắt đầu nhìn nhận AI như một “Công nghệ Đa dụng, tương tự như động cơ hơi nước, điện, hay internet trong các thế kỷ trước. Lịch sử đã chứng minh, khi một công nghệ GPT xuất hiện, nó sẽ thay đổi toàn bộ năng suất lao động xã hội và tạo ra những thị trường mới hoàn toàn. Khi dòng vốn toàn cầu đã chấp nhận luận điểm đó, việc hàng trăm tỉ USD được tái phân bổ từ nền kinh tế cũ sang nền kinh tế AI là hệ quả tất yếu. Và khi dòng sông tiền tệ khổng lồ này di chuyển, tài sản của những người đứng ở điểm trung tâm của dòng chảy ấy, các tỷ phú công nghệ - cũng phình to một cách tương ứng.

Đến Bill Gates cũng “nghèo đi” tương đối

Trong bối cảnh bức tranh tài sản toàn cầu đang được vẽ lại bởi sắc xanh của các mã cổ phiếu AI, Bill Gates, nhà sáng lập Microsoft và từng là người giàu nhất thế giới trong nhiều thập kỷ… nổi lên như một nghịch lý thú vị. Dù tài sản tuyệt đối của ông vẫn tăng và nằm trong nhóm những người giàu nhất hành tinh, nhưng khoảng cách giữa ông và nhóm dẫn đầu (như Musk, Bezos, Zuckerberg) ngày càng bị nới rộng. Báo chí quốc tế và các nhà phân tích tài sản gọi đây là hiện tượng “nghèo đi tương đối” của Bill Gates trước làn sóng công nghệ mới.

Nguyên nhân cốt lõi của hiện tượng này không nằm ở sai lầm trong đầu tư hay quản lý tài chính kém, mà nằm ở sự lựa chọn chiến lược mang tính cá nhân và thời đại. Bill Gates đã rời vị trí điều hành trực tiếp Microsoft từ năm 2000 và dần dần bán hoặc pha loãng cổ phần của mình trong hơn hai thập kỷ qua để tài trợ cho quỹ từ thiện Bill & Melinda Gates Foundation. Đến giữa thập niên 2020, ông được cho là chỉ còn nắm giữ khoảng hơn 1% cổ phần của Microsoft. Điều này có nghĩa là, dù Microsoft đang là một trong những người chiến thắng lớn nhất trong cuộc đua AI nhờ khoản đầu tư sớm vào OpenAI và sự thống trị của nền tảng đám mây Azure, Bill Gates chỉ được hưởng một phần rất nhỏ từ “cú nổ” tài sản đó.

Sự tương phản này càng rõ nét khi so sánh với các tỷ phú đương thời. Elon Musk vẫn nắm giữ lượng cổ phần khổng lồ tại Tesla và các công ty riêng; Mark Zuckerberg vẫn kiểm soát tuyệt đối Meta; Jensen Huang vẫn là linh hồn và cổ đông lớn của Nvidia. Khi các công ty này được thị trường tái định giá theo cấp số nhân nhờ kỳ vọng AI, tài sản cá nhân của những người đứng đầu lập tức tăng theo cùng biên độ. Họ đang ngồi trên con tàu tên lửa, trong khi Bill Gates đã chọn xuống tàu từ lâu.

Danh mục đầu tư hiện tại của Gates, được quản lý thông qua Cascade Investment, được mô tả như một cấu trúc phòng thủ điển hình và đa dạng hóa cực độ. Ông sở hữu đất nông nghiệp (là một trong những chủ đất lớn nhất nước Mỹ), cổ phần trong đường sắt (Canadian National Railway), các công ty quản lý chất thải, năng lượng sạch, khách sạn (Four Seasons) và trái phiếu. Đây là những tài sản "thực", bền vững, sinh lời ổn định và an toàn trước lạm phát, nhưng chúng thiếu yếu tố then chốt của kỷ nguyên kinh tế số: khả năng mở rộng quy mô vô hạn và hiệu ứng “winner takes all” (người thắng ăn tất).

Nói cách khác, Bill Gates đã chủ động rời khỏi cuộc chơi nơi tài sản có thể tăng hàng chục tỉ USD chỉ trong một đêm nhờ sự hưng phấn của thị trường. Ông chọn sự ổn định, an toàn để phục vụ mục tiêu từ thiện toàn cầu, trong khi thế hệ tỷ phú mới tiếp tục đặt cược toàn bộ gia sản vào những biến động cực lớn nhưng đầy hứa hẹn của biên giới công nghệ.

Cuộc đối đầu giữa đầu tư truyền thống và canh bạc AI

Sự khác biệt về quỹ đạo tài sản giữa Bill Gates và nhóm tỷ phú AI mới nổi không chỉ là câu chuyện của các cá nhân, mà nó phản ánh cuộc xung đột giữa hai triết lý đầu tư đối lập trong kỷ nguyên mới: Đầu tư giá trị và Đầu tư tăng trưởng tập trung.

Triết lý đầu tư giá trị truyền thống, vốn được Gates và người bạn thân Warren Buffett áp dụng, dựa trên các nguyên tắc kinh điển: đa dạng hóa danh mục để giảm thiểu rủi ro, tập trung vào các doanh nghiệp có dòng tiền ổn định, định giá hợp lý và có rào cản cạnh tranh bền vững trong các ngành thiết yếu. Mô hình này đã thống trị giới siêu giàu trong thế kỷ 20 và vẫn được xem là chuẩn mực của sự thịnh vượng bền vững. Nó tạo ra sự giàu có chậm rãi nhưng chắc chắn, ít bị tổn thương bởi các bong bóng công nghệ.

Ngược lại, việc đặt cược vào hạ tầng AI là một chiến lược tập trung cao độ, thậm chí có phần mạo hiểm. Theo các phân tích từ Forbes và TechGig, những người giàu nhanh nhất trong giai đoạn 2024 - 2025 đều có điểm chung là nắm giữ các “điểm nghẽn” (chokepoints) của chuỗi giá trị AI: Chip xử lý, dữ liệu độc quyền, nền tảng đám mây hoặc các mô hình nền tảng (Foundation Models). Khi AI được xác định là hạ tầng của nền kinh tế mới, người kiểm soát các điểm nghẽn này nắm trong tay quyền định đoạt giá trị của cả chuỗi cung ứng.

Chiến lược này mang lại phần thưởng khổng lồ là những khối tài sản trăm tỉ USD nhưng cũng chứa đựng rủi ro cực lớn. Báo chí tài chính đã nhiều lần cảnh báo về khả năng điều chỉnh mạnh của cổ phiếu công nghệ khi kỳ vọng vượt quá thực tế, hoặc khi các quy định pháp lý siết chặt lại.

Nếu bong bóng AI vỡ, hoặc nếu công nghệ không đem lại lợi nhuận như kỳ vọng, những khối tài sản này có thể bốc hơi nhanh như cách chúng được tạo ra.

Bùi Tú