Siêu bão nhiệt đới nối tiếp, phá vỡ kỷ lục về cường độ, 'nóng' hồi chuông cảnh tỉnh về biến đổi khí hậu

Sóng đánh vào bờ tại bến cảng Heng Fa Chuen khi siêu bão Ragasa đổ bộ vào Hong Kong (Trung Quốc) hôm 24/9. (Nguồn: SCMP)

Gần đây nhất, siêu bão Ragasa - cơn bão nhiệt đới mạnh nhất đổ bộ vào Trung Quốc đã gây ra những thiệt hại nghiêm trọng tại đảo Đài Loan, đặc khu hành chính Hong Kong và tỉnh Quảng Đông. Hàng trăm người thiệt mạng, cơ sở hạ tầng bị phá hủy và hàng chục nghìn người phải sơ tán trong cơn bão với mưa to, gió giật mạnh.

Dữ dội, kéo dài và tàn phá nặng nề hơn

Mặc dù Ragasa sau đó hạ cấp từ siêu bão xuống bão với cường độ mạnh vào ngày 24/9, nhưng sức tàn phá vẫn vô cùng ghê gớm sau khi càn quét qua Biển Đông và nhiều thiệt hại cho khu vực Đông Á.

“Biến đổi khí hậu có thể dẫn đến những cơn bão dữ dội, kéo dài và có khả năng tàn phá nặng nề hơn ở khu vực Đông Nam Á. Các nghiên cứu khoa học cho thấy xu hướng gia tăng tần suất các cơn bão nhiệt đới mạnh và lượng mưa tăng do hiện tượng nóng lên toàn cầu”, Anjal Prakash, Giám đốc nghiên cứu tại Viện Chính sách công Bharti thuộc Trường Kinh doanh Ấn Độ cho hay.

Theo nhóm nghiên cứu độc lập về thời tiết Climate Central, hiện tượng thời tiết cực đoan sẽ tiếp tục xuất hiện ngày càng nhiều, gia tăng về số lượng và cường độ do tác động từ biến đổi khí hậu.

“Nhiệt độ mặt nước biển ấm bất thường dọc theo đường đi ở Biển Đông đã làm sức mạnh lên trong vòng hơn 24 giờ và trở thành cơn bão mạnh nhất hành tinh trong năm nay, với sức gió lên tới hơn 200 km/h. Ước tính, nhiệt độ mặt nước biển ở Tây Thái Bình Dương cao hơn mức trung bình từ 0,7 đến 1,1 độ C khi Ragasa tăng cường”, Daniel Gilford, nhà khí tượng học tại Climate Central phân tích.

Giám đốc điều hành Trung tâm Năng lượng, Sinh thái và Phát triển có trụ sở tại Philippines, ông Gerry Arrances cho biết, thông qua Thỏa thuận khí hậu Paris cách đây một thập kỷ, các chuyên gia khí tượng học từng đề cập hậu quả khôn lường sẽ xảy ra nếu để nhiệt độ toàn cầu vượt ngưỡng 1,5 độ C.

“Trên thực tế, chúng ta rất khó để đạt được mục tiêu này và khu vực châu Á - Thái Bình Dương chắc chắn sẽ còn phải đối mặt với những hiện tượng thời tiết cực đoan với mức độ tàn phá còn trầm trọng hơn nữa. Ragasa và nhiều cơn bão với cường độ khủng khiếp khác có thể tiếp tục bị phá kỷ lục trong tương lai nếu con người duy trì tình trạng nhưu hiện nay”, ông Gerry Arrances chỉ rõ.

Báo cáo Khoảng cách sản xuất năm 2025 do Viện Môi trường Stockholm (Thụy Điển) biên soạn công bố hôm 22/9 cho thấy, đến năm 2030, các chính phủ trên thế giới đã lên kế hoạch sản xuất thêm hơn 120% nhiên liệu hóa thạch và ưu tiên mục tiêu này hơn cam kết cùng chung tay hạn chế sự nóng lên toàn cầu.

Trong số 20 quốc gia sản xuất nhiên liệu hóa thạch chủ yếu, Indonesia “tiếp tục coi sản xuất than là quan trọng đối với khả năng tự cung tự cấp năng lượng và phát triển kinh tế”, báo cáo cho biết. Nguồn điện năng từ nhiên liệu hóa thạch cũng đang đáp ứng 87% nhu cầu điện năng của “xứ sở vạn đảo”.

Mưa lớn tại thủ đô Manila (Philippines) hôm 22/9 do ảnh hưởng của siêu bão Ragasa. (Nguồn: EPA)

Tháng 7, Tổng thống Prabowo Subianto từng tuyên bố, Indonesia có thể đạt được 100% sản lượng điện từ năng lượng tái tạo vào năm 2035, sớm hơn 5 năm so với mục tiêu năm 2040. Dù vậy, báo cáo lưu ý mốc thời gian này “dễ bị ảnh hưởng hơn đáng kể so với các cam kết và tài liệu quy hoạch hiện có” khi kế hoạch về nguồn cung cấp điện trong 10 năm được Jakarta công bố mới đây dự kiến chỉ có 21% năng lượng tái tạo được sử dụng trong sản xuất điện vào năm 2030.

Còn theo Báo cáo của Viện Môi trường Stockholm, Australia, quốc gia xuất khẩu than lớn thứ hai thế giới sau Indonesia, đã lên kế hoạch sản lượng than năm 2030 sẽ cao hơn 6% so với năm 2023, sau đó giảm dần.

Bên cạnh lời kêu gọi giảm sản lượng than, chuyên gia khuyến nghị các chính phủ châu Á cần thiết lập hệ thống cảnh báo sớm và cơ chế dự báo thời tiết phù hợp, song song với việc tăng cường cơ sở hạ tầng để chống chịu với thời tiết khắc nghiệt.

“Chúng ta cần tăng cường khả năng phục hồi của cộng đồng và hệ sinh thái để giảm thiểu những tác động tồi tệ hơn của biến đổi khí hậu, cả hai đều đang bị đe dọa bởi sự suy thoái sinh thái và ô nhiễm từ nhiên liệu hóa thạch và các ngành công nghiệp gây ô nhiễm khác”, chuyên gia Gerry Arrances nói.

Tác động ngày càng sâu rộng

Các hình thái khí hậu khó lường không chỉ đe dọa nông nghiệp và an ninh lương thực mà còn ngày càng gây tổn hại đến cơ sở hạ tầng thông qua quá trình phong hóa – hiện tượng phân hủy và biến đổi của đá, khoáng vật dưới tác động của các yếu tố tự nhiên như nhiệt độ, nước, sinh vật, tạo ra các sản phẩm như đất, cát, bùn.

Một hố sụt với độ sâu 50 mét bất ngờ xuất hiện trước cửa một bệnh viện ở thủ đô Bangkok (Thái Lan) ngày 24/9, “nuốt chửng” nhiều ô tô và cột điện. Đầu tháng 3/2025, một người đi xe máy đã thiệt mạng khi gặp một hố sụt bất ngờ tại thủ đô Seoul (Hàn Quốc).

Các nhà khoa học cảnh báo, những hố sụt lún như vậy sẽ trở nên phổ biến trong thời gian tới ở một số đô thị khi gặp lượng mưa mưa lớn, cơ sở hạ tầng xuống cấp.

Hố sụt tử thần với độ sâu 50 mét tại thủ đô Bangkok, Thái Lan xuất hiện sau một trận mưa lớn. (Nguồn: EPA)

“Tác động ngày càng gia tăng của biến đổi khí hậu đang làm suy yếu sự ổn định của nền đất, từ mực nước ngầm thấp hơn đến tình trạng bão hòa nước cao do mưa lớn và lũ lụt, làm tăng nguy cơ sụt lún”, chuyên gia Gerry Arrances khuyến cáo.

Sự kết hợp của nhiều yếu tố góp phần làm trầm trọng hơn tình trạng biến đổi khí hậu như rừng và lưu vực sông bị suy thoái, quá trình đô thị hóa quá mức, việc xây dựng tràn lan các tòa nhà khiến nguy cơ sụt lún đất ngày càng tăng. “Mưa lớn và lũ lụt do bão có thể đẩy nhanh quá trình xáo trộn trong lớp đất, khiến các hố sụt thường xuất hiện ở những khu vực dễ bị tổn thương”, theo ông Anjal Prakash.

Một báo cáo khác của Viện Môi trường Stockholm công bố hồi tháng 11/2024 với tựa đề Cuộc khủng hoảng thầm lặng của các thành phố đang chìm dần ở châu Á-Thái Bình Dương cũng cho thấy, nhiều thành phố đang phát triển trong khu vực đang phải đối mặt với những rủi ro ngày càng gia tăng liên quan khí hậu.

Báo cáo cho rằng, cả các thành phố ven biển và trong lục địa đều đang bị chìm dần do thiếu tính toán trong quy hoạch đô thị và quản lý tài nguyên thiên nhiên, trong khi các khu vực ven biển cũng có nguy cơ đối mặt với mực nước biển dâng cao và thường xuyên xảy ra thảm họa do biến đổi khí hậu. “Hậu quả đặt hàng triệu cư dân và hàng nghìn tỷ USD cơ sở vật chất, các công trình văn hóa rơi vào tình trạng cực kỳ nguy hiểm”, báo cáo cho hay.

Nhà khoa học Ben Clarke, Cộng tác viên nghiên cứu về các hiện tượng thời tiết cực đoan và biến đổi khí hậu tại Trung tâm Chính sách Môi trường thuộc Đại học Hoàng gia London (Anh) dự báo: “Nếu chúng ta không đánh giá và thích ứng với những rủi ro trong bối cảnh khí hậu mới, tác động của những sự kiện như vậy sẽ tiếp tục gia tăng”.

Tổ chức Khí tượng thế giới (VMO) cho biết, châu Á-Thái Bình Dương tiếp tục là khu vực hứng chịu nhiều thiên tai nhất trên thế giới do các mối nguy hiểm thời tiết, khí hậu và nước. Nếu các chính phủ không chung tay, kịp thời hành động, hậu quả sẽ vô cùng khốc liệt.

(theo SCMP)

Ngọc Trần