Sau bão số 11, nhiều HTX đang đứng trước phép thử sinh tồn

Ngay sau khi nước lũ rút đi ở một số địa phương, điều mà những người nông dân – thành viên cần nhất không chỉ là sự sẻ chia, mà là những giải pháp hỗ trợ kịp thời, thiết thực để vực dậy sinh kế đã bị vùi lấp.

Tàn phá cơ sở hạ tầng và chuỗi sản xuất

Theo báo cáo nhanh, mưa lớn sau bão số 11 đã làm thiệt hại gần 22.600 ha cây trồng, gần 17.000 ngôi nhà bị ngập tính đến chiều 8/10/2025. Những con số cụ thể hơn còn cho thấy một bức tranh thiệt hại trực diện lên chuỗi cung ứng nông sản của HTX: 14.621 ha lúa, hoa màu bị ngập úng, thiệt hại hoàn toàn, đây là diện tích sản xuất tập trung, nguồn thu chủ yếu của hàng trăm HTX nông nghiệp. Thêm vào đó, khoảng 97.016 con gia súc, gia cầm bị chết hoặc cuốn trôi.

Sự mất mát này không chỉ là tài sản mà còn là nguồn vốn sinh lời, tái đầu tư của các thành viên. Những con số này không chỉ là thống kê khô khan mà là tổng hòa của công sức, vốn liếng và hy vọng của hàng trăm, thậm chí hàng nghìn thành viên HTX, đặt ra câu hỏi lớn về khả năng phục hồi của kinh tế nông thôn trong ngắn hạn.

Thiệt hại do bão lũ không chỉ giới hạn ở cây trồng và vật nuôi mà còn tàn phá cả cơ sở hạ tầng, vốn là tài sản lớn và là đòn bẩy phát triển của các HTX. Điển hình là trường hợp của xưởng miến thuộc HTX Việt Cường tại Thái Nguyên. Do lũ trên sông Cầu vượt mức lịch sử, xưởng này đã bị ngập gần như toàn bộ, gây thiệt hại nặng nề về máy móc, nguyên liệu và thành phẩm. Giám đốc HTX Miến Việt Cường nghẹn ngào chia sẻ: "Hiện tại nước đã rút hết và tất cả còn lại sau khi nước đi là ngổn ngang các thùng hàng, bao bì, tất cả miến do HTX đang sản xuất và đóng gói đều bị ẩm và ướt. Hàng hóa biến thành đống rác. Còn người thì vẫn bình an”.

Khu vực sản xuất của HTX miến Việt Cường bị ảnh hưởng bởi hoàn lưu bão 11.

Câu nói đơn giản nhưng chứa đựng sự tuyệt vọng về mặt kinh tế, bởi sự cố này không chỉ làm gián đoạn sản xuất mà còn đẩy HTX vào tình trạng kiệt quệ về tài chính để tái đầu tư, do toàn bộ nguyên liệu, thành phẩm miến và máy móc đều đã hư hỏng, nhiễm bẩn. Trong lúc khó khăn nhất, Giám đốc HTX chỉ biết mong chỗ miến bị ẩm, người dân có nhu cầu có thể lấy về cho vật nuôi ăn. Điều này cho thấy nỗ lực cuối cùng của một người đứng đầu HTX, "của đau con xót" với sản phẩm mình và các thành viên đã tâm huyết làm ra.

Cùng chung hoàn cảnh, HTX nông nghiệp dược liệu Thiên Phúc (Thái Nguyên), lại đối mặt với thảm họa sạt lở đồi khiến nước tràn vào trại chăn nuôi, buộc HTX phải di dời khẩn cấp 3.000 con gà H'mông đạt chứng nhận VietGap sang trại mới.

Tuy nhiên, do tập tính của gà H'mông là bay nhảy tự do, khi qua chuồng mới bị chật và không có chỗ thả. Để tránh thiệt hại lớn hơn và cứu vãn tình hình, HTX buộc phải bán lỗ thu hồi vốn giống cho bà con, với giá gà sống Vietgap thông thường 200.000 đồng/kg, nay giảm còn 130.000 đồng/kg, và giá gà thịt sạch hút chân không thông thường 280.000 – 300.000 đồng/kg, nay chỉ còn 170.000 đồng/kg. Việc phải bán tài sản với giá thấp hơn giá thành là bằng chứng rõ ràng nhất cho sự khó khăn của HTX.

Mong muốn ngay sau lũ rút

Hiện nay, ở một số địa phương khi nước lũ rút đi để lại một 'bãi chiến trường', các HTX không còn đủ sức tự mình gượng dậy. Những nhu cầu cấp thiết nhất của họ không nằm ở các gói cứu trợ chung chung, mà là những hỗ trợ kỹ thuật và nguồn lực cụ thể để tái khởi động. Nhu cầu đầu tiên và quan trọng nhất là khôi phục cơ sở vật chất bị hư hỏng, đặc biệt là điện và máy móc. Như tại HTX Miến Việt Cường, điều cần thiết lúc này là thợ điện, thợ cơ khí. Bởi nước lũ ngâm đã làm hỏng hệ thống điện, motor và dây chuyền sản xuất, khiến việc tái khởi động sản xuất là bất khả thi nếu không có thợ chuyên môn.

Sự tàn phá của bão số 11 gây thiệt hại lớn cho HTX.

Tương tự, sự chậm trễ của điện lưới và sóng điện thoại đang làm đình trệ toàn bộ quá trình tiêu thụ sản phẩm của nhiều HTX, trong đó có HTX Dược liệu Thiên Phúc, nơi cần điện để vận hành khâu giết mổ và hút chân không sản phẩm thịt gà.

Thậm chí, một nhu cầu hết sức cơ bản nhưng lại thiếu thốn trầm trọng trong những ngày đầu sau lũ là nước sạch sinh hoạt. Nhiều HTX hiện đang rơi vào cảnh không có nước sạch, không có điện để vận hành hệ thống nước càng làm tăng nguy cơ dịch bệnh, đòi hỏi sự can thiệp khẩn cấp về y tế và ngành cấp phát nước sạch.

Rõ ràng, trong tình cảnh này, tâm lý của những người đứng đầu HTX và không ít thành viên đều không thoát khỏi sự lo lắng, thậm chí là tuyệt vọng về tài sản.

Tuy nhiên, theo bà Nguyễn Thị Thu Thoan, Giám đốc HTX gà vi sinh Thu Thoan (Hà Nội), bão chồng bão, lũ chồng lũ là điều không ai muốn. Nhưng bà đã xác định sẵn một tâm lý là chủ động đón bão đến và tiễn bão đi chứ không có khái niệm chống lại bão vì nông nghiệp vốn là một ngành chịu nhiều tác động từ thiên tai. Người làm nông nghiệp cần cái nhìn tích cực thì mới gắn bó được lâu dài.

Lời chia sẻ này phản ánh thực tế khắc nghiệt của người làm nông nghiệp Việt Nam, nơi rủi ro thiên tai là một phần không thể tránh khỏi, buộc các thành viên HTX phải có một "độ lì", "độ liều" và "bản lĩnh" phi thường để không bỏ cuộc.

Tuy nhiên, sự "bình thản" và "làm lại" cũng là tiếng chuông cảnh báo về sự thiếu vắng các giải pháp bảo hiểm rủi ro và chính sách hỗ trợ đủ mạnh để giúp HTX phục hồi nhanh chóng và bền vững hơn. Nếu mỗi cơn bão, mỗi trận lũ đều buộc người nông dân, thành viên HTX phải tự lực "làm lại từ đầu" thì nguồn lực xã hội sẽ không ngừng bị bào mòn, và mục tiêu phát triển kinh tế tập thể, HTX sẽ gặp muôn vàn trở ngại.

Sự tàn phá của bão số 11 là một cú đấm mạnh vào khu vực kinh tế tập thể. Khó khăn của các HTX hiện tại không chỉ là bài toán của từng thành viên, mà là thách thức chung của cả nền kinh tế nông nghiệp.

Việc tái thiết kinh tế nông nghiệp thì không thể chờ đợi. Ngay lúc này, cần có sự vào cuộc đồng bộ và khẩn trương từ Chính phủ, Ngân hàng Chính sách xã hội, các tổ chức tín dụng, và cộng đồng doanh nghiệp. Trong đó, các ưu tiên hàng đầu đối với HTX lúc này là: cấp tốc khắc phục lưới điện và cung cấp hỗ trợ kỹ thuật (thợ điện nước, thợ cơ khí) để các HTX có thể khởi động lại máy móc, vận hành lại chuỗi giá trị.

Đi liền với đó, các cơ quản quản lý cần tích cực, gấp rút hỗ trợ HTX kết nối, tiêu thụ các sản phẩm bị ảnh hưởng nhưng vẫn có thể sử dụng được, giúp HTX thu hồi một phần vốn giống và giải quyết đầu ra cho nông sản, hàng hóa.

Huyền Trang