Quảng Ninh: Du lịch biển cần phát triển đúng tầm

Tàu du lịch trên vịnh Hạ Long.

Bên cạnh đó “người anh em sinh đôi” vịnh Bái Tử Long với hàng trăm đảo đá và đất rộng rãi, thơ mộng trên nền nước xanh biếc. Vườn quốc gia Bái Tử Long được chọn là một trong những khu vực đại diện về bảo tồn biển của Việt Nam.

Nếu như vịnh Hạ Long có các hang động nổi tiếng như: Sửng Sốt, Tam Cung, Lâu Đài, Thiên Cung, Đầu Gỗ, Thiên Long, Trinh Nữ, Bồ Nâu, Tiên Ông, Hang Trống… thì vịnh Bái Tử Long đặc sắc bởi các đảo và cụm đảo như: Cặp Kỳ Nhảy, Cặp Kỳ Giã, Thẻ Vàng, cụm đảo Hòn Chồng, Hòn Vân Đồn, Hòn Ỏn, Hòn Ba Sao, núi Chân Nghĩa... cũng là những điểm hấp dẫn cho khám phá. Ngoài ra, trên vịnh Bái Tử Long có nhiều đảo đất nên có nhiều dân cư sinh sống, chăn nuôi, trồng trọt như: Quan Lạn, Minh Châu, Ngọc Vừng, Đông Chén, Thẻ Vàng…

Chèo đò đưa khách du lịch tham quan tại Ba Hang trên vịnh Hạ Long.

Đặc biệt có đảo Khỉ (đảo Rều) nằm cách TP Cẩm Phả không xa, nơi đây có nuôi rất nhiều giống khỉ vàng Macaca mulatta.

Vịnh Hạ Long và vịnh Bái Tử Long vừa là nơi kỳ thú thiên nhiên tuyệt đẹp vừa là nơi dự trữ sinh quyển phong phú, nhưng do có nhiều đảo đất, rừng ngập mặn và các bãi cát nên vịnh Bái Tử Long còn nổi tiếng hơn bởi nơi cư trú của một số loài thủy sản rất ngon và quý hiếm như: Sá sùng, tu hài, bào ngư…

Về lịch sử, văn hóa: Các nhà nghiên cứu khảo cố đã xác định vịnh Hạ Long là nơi cư trú của người Việt cổ với 3 nền văn hóa nối tiếp nhau có niên đại từ 18.000 năm đến 3.500 năm. Đó là nền văn hóa Soi Nhụ, văn hóa Cái Bèo và văn hóa Hạ Long.

Trên vịnh Hạ Long còn có những làng chài cổ xưa như: Ba Hang, Cửa Vạn, Vung Viêng, Cống Tàu… Nay do sự phát triển của xã hội nên dân cư các làng chài đã di chuyển lên bờ để lại những vùng nước yên tĩnh được bao bọc bởi núi đá có thể quy hoạch thành vùng nuôi trồng thủy sản kết hợp du lịch rất hấp dẫn.

Đảo Gội nằm trong quần thể vịnh Bái Tử Long có rừng cây nguyên sinh và bãi cát trắng mịn màng trắng như pha lê.

Vịnh Bái Tử Long cũng gắn liền với những trang sử của dân tộc Việt Nam với những địa danh nổi tiếng như: Vân Đồn -nơi cửa biển sầm uất thời Lý cách đây gần 900 năm, một vùng trên bến dưới thuyền, bộn bề hàng hóa, tấp nập thương nhân từ Xiêm La, Trung Quốc, lại thêm những chuyến tàu bè cập cảng của Ấn Độ, Nhật Bản, từ vùng Trung Cận Đông. Vịnh Bái Tử Long cũng là nơi tưởng nhớ chiến công oai hùng của Trần Khánh Dư cùng 3 anh em họ Phạm, người xã Quan Lạn đánh tan đoàn thuyền lương của tướng giặc Nguyên Mông Trương Văn Hổ (1288). Ngoài ra, tại vùng đệm vịnh Bái Tử Long có các đền thờ nổi tiếng như: Đền Cửa Ông một trong những ngôi đền đẹp nhất Việt Nam thờ Hưng Nhượng Vương Trần Quốc Tảng; chùa Cái Bầu – Vân Đồn; đền thờ Đức ông Trần Quốc Nghiễn cạnh núi Bài Thơ – vùng đệm vịnh Hạ Long; đền Bà Men trên vịnh Hạ Long… tạo ra quần thể du lịch tâm linh độc đáo.

Không biết từ khi nào tự chia tách vịnh Hạ Long ra thêm vịnh Bái Tử Long chứ cứ theo bản Công nhận Di tích Lịch sử Văn hóa đền Cửa Ông do Bộ Văn hóa- Thông tin - Thể thao và Du lịch ngày 11/5/1991 ghi rõ “đền Cửa Ông thuộc khu danh lam thắng cảnh vịnh Hạ Long” theo Quyết định 313/VHQĐ ngày 28/4/1962.

Hiện nay, vịnh Hạ Long đang tăng lượng du khách trong và ngoài nước tới tham quan. Nếu như năm 2013 Hạ Long mới đón gần 2,6 triệu lượt khách tham quan trong nước và quốc tế, thì năm 2018 tổng lượng khách du lịch tới vịnh Hạ Long đã đạt gần 4,2 triệu lượt khách hiện tại con số này chưa xứng tầm với tiềm năng du lịch to lớn của vịnh Hạ Long. Nhưng chắc chắn trong những năm tới du khách sẽ tăng lên rất nhiều khi các dự án hàng trăm ngàn tỷ đồng đang được đầu tư và các khu du lịch, nghỉ dưỡng tại thành phố này.

Đảo Rều thuộc vịnh Bái Tử Long – nơi sinh sống của hàng ngàn cá thể khỉ lông vàng phục vụ y học.

Hiện nay với tổng số tàu chở khách tham quan trên vịnh Hạ Long khoảng 500 tàu vỏ gỗ và vỏ sắt thuộc trên 200 doanh nghiệp và hộ cá thể. Mặc dù tỉnh Quảng Ninh chưa có quy hoạch cụ thể mật độ tàu trên Vịnh nhưng việc cấp phép đóng mới tàu đang trở nên dè dặt hơn… Điều đó sẽ mâu thuẫn với việc cấp phép xây dựng các dự án cảng tàu bởi lẽ cảng Tàu khách Du lịch Quốc tế Tuần Châu với công suất neo đậu tới 2.000 tàu du lịch cùng lúc. Cảng Tàu Du lịch Quốc tế Hồng Gai đang được xây dựng, rồi Cảng Tàu du lịch Bãi Cháy… Như vậy nếu không có tầm nhìn, quy hoạch, kế hoạch của Nhà nước về vấn đề công suất các cảng tàu và mật độ tàu sẽ dẫn tới lãng phí tiền và ảnh hưởng rất lớn tới định hướng phát triển của các chủ doanh nghiệp trong lĩnh vực kinh doanh dịch vụ cảng tàu và dịch vụ chở khách tham quan.

Một thực tế hiện nay là các cơ quan chức năng của tỉnh Quảng Ninh rất lo ngại cho việc cấp phép đóng mới tàu lưu trú (tàu chở khách tham quan ngủ đêm trên Vịnh). Việc cấp phép mới hoạt động cho các tàu là rất hãn hữu hoặc có thể nói không thể. Điều đó sẽ là ngược với quyền tự do kinh doanh những loại hình Nhà nước không cấm, nhưng có thể thuận với công tác quản lý nhằm đảm bảo an toàn cho con người và tài sản bởi sự rủi ro về thời tiết.

Từ khi vịnh Hạ Long được công nhận là Di sản Thiên nhiên Chính phủ, các Bộ, ngành và địa phương đã quan tâm và rất tích cực tìm ra các giải pháp nhằm bảo tồn và phát huy di sản, tạo ra bước đột phá cho ngành du lịch phát triển. Tuy nhiên vẫn còn rất nhiều bất cập, thiếu đồng bộ, thiếu kịp thời, chưa hiệu quả trong quản lý Nhà nước bởi các chính sách, pháp luật Trung ương và địa phương không nhất quán. Công tác bảo tồn di sản hiện nay mới chỉ tập trung mạnh ở vùng lõi. Áp lực phát triển kinh tế - xã hội ngày càng gia tăng đã làm thay đổi diện mạo, môi sinh, địa chất và môi trường vùng Vịnh, nhất là các vùng phụ cận.

Thực tế việc khai thác, phát huy giá trị di sản vịnh Hạ Long, vịnh Bái Tử Long hiện nay vẫn còn rất khiêm tốn. Các chính sách Trung ương và địa phương thiếu đồng bộ cùng với tầm nhìn quản lý và quy hoạch còn hạn chế nên du lịch biển Hạ Long hiện nay phát triển chưa xứng tầm, mất cân đối.

Nhiều chuyên gia cho rằng vấn đề du lịch trên các vịnh của Quảng Ninh hiện nay đang phát huy rất tốt, rất mạnh mẽ. Nhưng các cơ quan Nhà nước cũng rất lo lắng bởi ba nhiệm vụ trọng tâm: Bảo tồn di sản - Phát huy giá trị di sản – Đảm bảo an toàn tính mạng và tài sản. Như vậy để ba vấn đề này liên kết hữu cơ không mâu thuẫn nhau là một bài toán cần được giải bởi một tầm nhìn rất lớn như sau:

Một là, cần có quy hoạch tổng thể cho sự phát triển du lịch và bảo tồn di sản vịnh Hạ Long và vịnh Bái Tử Long kết nối với khu du lịch Cát Bà – Hải Phòng (về diện tích, địa lý và đặc điểm thì ba khu vực này chỉ là một). Tạo ra sức mạnh chung trong vùng (quảng bá, bảo tồn, phát huy, quản lý) bởi TP Hạ Long hiện nay đã được nối tuyến cao tốc tới thành phố Hải Phòng và tuyến phà Tuần Châu (Hạ Long) – Gia Luận (Cát Bà) rất thuận tiện.

Hai là, khẩn trương quy hoạch cảng tàu tại TP Cẩm Phả và chuyển cấp phép các tàu du lịch đóng mới sang tuyến vịnh Bái Tử Long. Các tàu ngủ đêm neo đậu tuyến này có thể rất an toàn bởi gần các đảo đất dễ đổ bộ lên trú ẩn bởi các khách sạn, khu du lịch khi có thời tiết bất thường.

Ba là, cần xây dựng đề án quản lý Nhà nước hợp lý để trình Chính phủ cho phép quản lý đặc thù bởi vịnh Hạ Long và vịnh Bái Tử Long vừa là di sản, vừa là khu bảo tồn (vườn Quốc gia Bái Tử Long được công nhận là Vườn Di sản ASEAN). Trong khi chờ đợi sự cho phép của Chính phủ thì địa phương nên tuân thủ sự quản lý Nhà nước cho các hoạt động trên các vùng này đúng Hiến pháp và pháp luật hiện hành nhằm tạo niềm tin và sự định hướng đúng đắn cho doanh nghiệp. Ngăn ngừa nguy cơ lạm dụng chức quyền để nhũng nhiễu doanh nghiệp hoặc cơ hội hình thành những “nhóm lợi ích”.

Bốn là, hiện nay một số công trình gây ô nhiễm và cảnh quan như: Nhà máy Xi măng Cẩm Phả, nhà máy Nhiệt điện – TKV tại Cửa Ông chính quyền nên chỉ đạo giám sát chặt chẽ về môi trường. Cần thiết thỏa thuận bồi thường để đóng cửa các nhà máy trước thời hạn (có thông tin Cẩm Phả đề xuất đóng cửa hai nhà máy trên trước năm 2030). Thực trạng một số đảo nhỏ tại vịnh Bái Tử Long thuộc TP Cẩm Phả và huyện Vân Đồn đã mọc lên các công trình trái phép nhằm kinh doanh du lịch. Nên chăng áp dụng chính sách phạt và cho thuê đất giá cao kết hợp điều chỉnh quy hoạch. Như vậy Nhà nước thu được tiền mà đỡ lãng phí tài sản người dân.

Năm là, cần xây dựng một quy hoạch chiến lược để phát triển hai TP Hạ Long và Cẩm Phả và huyện Vân Đồn theo định hướng: Công nghiệp – Du lịch – Thương mại cân đối, hài hòa, thân thiện môi trường. Và đặc biệt nên quy hoạch các khu đô thị, khu du lịch và thương mại vùng đệm phải tuyệt đối đảm bảo gắn liền với bảo vệ rừng vùng đệm.

Quảng Ninh là một tỉnh được thiên nhiên ban tặng cho sự giàu đẹp phong phú bởi “rừng vàng, biển bạc”. Với trữ lượng than đá rất nhiều nhưng có hạn và càng khai thác xuống sâu giá thành càng rất lớn, do vậy “mỏ vàng” không bao giờ cạn kiệt và ngày càng phát triển đó là vịnh Hạ Long – Bái Tử Long. Thực tế cho thấy rằng ở những nước chậm phát triển thì phát triển du lịch là con đường ngắn nhất, sạch nhất và hiệu quả nhất. Do vậy, nên chăng cần có một định hướng, quy hoạch đúng tầm quốc gia trong công tác: Bảo tồn, phát huy những “mỏ vàng” vô cùng quý giá này.

Văn Nguyễn

Theo