Những người 'kể chuyện' lịch sử

Chị Nguyễn Thị Hồng Phượng (bìa phải) đang giới thiệu cho khách tham quan. Ảnh: THỦY TIÊN

“Để lịch sử chạm tới trái tim người nghe…”

Giữa dòng khách tham quan đủ mọi lứa tuổi tại Bảo tàng An Giang cơ sở 1, không ít người bị cuốn hút bởi giọng nói trầm ấm và ánh mắt đầy cảm xúc của chị Nguyễn Thị Hồng Phượng, 36 tuổi. Sau khi tốt nghiệp đại học, chị từng làm hướng dẫn viên tại Hà Tiên, đến năm 2018 chuyển về công tác tại bảo tàng và gắn bó với nghề thuyết minh suốt 7 năm qua.

Với chị Phượng, thuyết minh là nghệ thuật kết nối giữa hiện vật và con người, giữa quá khứ và hiện tại. “Mỗi lứa tuổi có một cách tiếp cận khác nhau. Tôi luôn cố gắng để câu chuyện trở nên dễ hiểu, nhưng vẫn giữ được chiều sâu, làm sao để lịch sử chạm đến trái tim người nghe”, chị Phượng nói, ánh mắt vẫn dõi theo từng hiện vật trong bảo tàng. Đối với trẻ nhỏ, chị chọn cách kể chuyện ngắn gọn, sinh động. Khi thuyết minh cho sinh viên và nhà nghiên cứu, chị dẫn dắt vào những tư liệu văn hóa Óc Eo, Anh hùng dân tộc Nguyễn Trung Trực, Mạc Cửu - người mở đất Hà Tiên… Với các gia đình, chị nhẹ nhàng giới thiệu về kiến trúc cổ, từng bức ảnh, từng hiện vật trưng bày.

Công việc tưởng chừng lặp đi lặp lại, nhưng với chị Phượng, mỗi buổi thuyết minh là một trải nghiệm mới. Không chỉ thuộc lòng tư liệu, chị còn “thổi hồn” vào từng câu chuyện. Có những lúc, khi kể về vị Anh hùng dân tộc Nguyễn Trung Trực hay những trận đánh của quân - dân An Giang qua 2 cuộc kháng chiến chống Pháp và Mỹ, giọng chị bỗng chùng xuống, ánh mắt ngân ngấn. Du khách cũng lặng người, có người rưng rưng khóc. “Thành công lớn nhất của người thuyết minh viên là lấy được giọt nước mắt của người nghe”, chị Phượng nói nhẹ nhàng nhưng ánh mắt không giấu được niềm tự hào.

Giữ nghề bằng đam mê và học hỏi

Thuyết minh không chỉ là kể chuyện. Đó là công việc đòi hỏi sự linh hoạt, kỹ năng giao tiếp, khả năng nắm bắt tâm lý, quan trọng nhất là vốn kiến thức về lịch sử - văn hóa. Đặc biệt, người thuyết minh phải có giọng kể truyền cảm, biết “thổi hồn” vào câu chuyện. Hiểu rõ điều đó, chị Trịnh Ngọc Thảo, 26 tuổi, một trong những thuyết minh viên trẻ của Bảo tàng An Giang luôn nỗ lực không ngừng.

Những ngày đầu, chị gặp không ít khó khăn, từ luyện giọng, cách đứng, cách tương tác đến việc nắm tâm lý du khách. Để làm tốt nhiệm vụ, chị không ngừng học hỏi từ đồng nghiệp, thường xuyên xem các thước phim tư liệu, đọc thêm tài liệu để mở rộng kiến thức và luyện tập kỹ năng thuyết trình. “Tôi thường đi theo đồng nghiệp, đặt mình vào vị trí người nghe để học cách họ diễn giải, quan sát cảm xúc, lối kể chuyện… Rồi tôi tập luyện mỗi ngày để tìm ra phong cách riêng”, chị Thảo kể. Giờ đây, chị Thảo đã có chất riêng, mạch lạc, nhẹ nhàng nhưng chắc chắn, gần gũi nhưng vẫn đầy cảm xúc. Chị muốn người nghe không chỉ hiểu, mà như được sống lại cùng lịch sử. Khi cảm xúc được truyền tải, lịch sử sẽ không còn xa vời.

Người phụ nữ kể chuyện bằng trái tim

Về Hòn Đất - nơi biển và đất liền giao hòa, khu Di tích lịch sử - thắng cảnh quốc gia Ba Hòn như một chứng nhân lặng lẽ của thời chiến. Nơi đây từng diễn ra những trận đánh khốc liệt, nữ Anh hùng Lực lượng vũ trang nhân dân Phan Thị Ràng (chị Sứ) đã hy sinh anh dũng. Đón khách tại khu di tích là chị Nguyễn Thanh Bình - thuyết minh viên gắn bó nhiều năm. Trong bộ đồ bà ba giản dị, dáng vẻ mộc mạc cùng giọng nói mượt mà, chị kể lại từng trận đánh, từng chi tiết lịch sử bằng cả tấm lòng. “Được sống trong không gian này, được kể lại câu chuyện oanh liệt của quê hương, tôi thấy mình rất tự hào”, chị Bình xúc động nói.

Chị Bình thuộc lòng từng câu chuyện, từng trận đánh, từng hiện vật, từng chi tiết dù là nhỏ nhất. “Khác với hướng dẫn viên được đi nhiều nơi, thuyết minh viên như tôi làm việc cố định một chỗ. Mỗi câu chuyện có thể phải kể hàng trăm lần, nhưng không vì thế mà được phép kể khô khan, nhàm chán. Người thuyết minh viên phải luôn “thổi hồn” vào hiện vật, di tích, truyền nhiệt huyết từ quá khứ sang hiện tại”, chị Bình nói.

Một nguyên tắc chị luôn giữ là lịch sử phải chính xác. Tuy nhiên, cách truyền đạt cần linh hoạt. Tùy đối tượng như học sinh, cựu chiến binh, du khách quốc tế chị sẽ chọn ngôn ngữ và cách tiếp cận phù hợp. Có những lần, chị kể đến quên cả thời gian, vì “mỗi lần kể là mỗi lần sống lại”.

Trên vùng đất An Giang giàu truyền thống cách mạng, những thuyết minh viên như chị Phượng, chị Thảo, chị Bình… là cầu nối giữa hiện vật và ký ức, giữa lịch sử và thế hệ hôm nay. Mỗi người một giọng kể, một phong cách riêng, nhưng họ đều có điểm chung là kể bằng trái tim, truyền đạt bằng cảm xúc. Họ không chỉ giúp du khách hiểu hơn về lịch sử, mà còn khơi dậy niềm tự hào, tình yêu quê hương, đất nước. Trong thời đại công nghệ số, những buổi thuyết minh như thế càng trở nên đáng quý, là “tiết học ngoài lớp” sinh động và gần gũi. Đó là nơi lịch sử bước ra khỏi sách vở, sống động qua từng giọng kể, ánh mắt và trái tim của người kể chuyện.

THỦY TIÊN - TÚ LY