Năm thành viên Ủy ban Nobel nghĩ gì về ông Trump?

Ba người đoạt giải Nobel Hòa bình 2024 chụp ảnh cùng các thành viên của Ủy ban Nobel. (Ảnh: Reuters)

Hằng năm, Ủy ban Nobel - gồm các thành viên được Quốc hội Na Uy bầu chọn, trao giải thưởng được thành lập theo di chúc của nhà khoa học Alfred Nobel cho "cá nhân hoặc tổ chức đã làm nhiều nhất hoặc tốt nhất có thể cho tình hữu nghị giữa các quốc gia, bãi bỏ hoặc giảm quân đội thường trực, tổ chức và thúc đẩy các hội nghị hòa bình".

Đề cử cho giải thưởng năm nay đã kết thúc vào ngày 31/1 và quá trình lựa chọn người chiến thắng được giữ bí mật. Kết quả sẽ được công bố vào cuối giờ chiều nay (giờ Việt Nam), tại Viện Nobel Na Uy ở Oslo.

Kể từ khi trở lại Nhà Trắng vào tháng 1, Tổng thống Trump khẳng định ông có công chấm dứt 8 cuộc chiến tranh và xung đột trên khắp thế giới. Ông nhiều lần cho rằng ông xứng đáng giành giải thưởng Nobel Hòa bình năm nay, nếu không sẽ là "sự xúc phạm lớn" đối với nước Mỹ.

Vậy 5 thành viên của Ủy ban Nobel có quyền đưa ra quyết định quan trọng của năm nay gồm những ai?

Ủy ban Nobel được Quốc hội Na Uy thành lập từ năm 1897, với nhiệm vụ chọn ra những người đoạt giải Nobel Hòa bình.

Các thành viên của ủy ban được bầu với nhiệm kỳ 6 năm và có thể tái đắc cử.

Theo quy định của giải Nobel Hòa bình, các thành viên của ủy ban đại diện cho sức mạnh của các đảng phái chính trị khác nhau trong Quốc hội Na Uy, nhưng không phải là thành viên đương nhiệm của quốc hội. Sau khi được bầu, ủy ban sẽ tự bầu ra chủ tịch và phó chủ tịch, và giám đốc của Viện Nobel Na Uy sẽ giữ chức thư ký của ủy ban.

Các thành viên của Ủy ban Nobel năm nay gồm:

Jorgen Watne Frydnes

Ở tuổi 41, ông Frydnes là chủ tịch trẻ nhất từ trước đến nay của ủy ban. Ông được bổ nhiệm từ năm 2021 và sẽ tiếp tục công việc này cho đến năm 2026.

Ông Frydnes vốn là một nhà vận động nhân quyền. Ông cũng từng là tổng thư ký của PEN Na Uy, một tổ chức hoạt động để thúc đẩy tự do ngôn luận.

Ông từng làm việc với tổ chức phi chính phủ Bác sĩ không biên giới và là thành viên của Ủy ban Helsinki Na Uy, một tổ chức phi chính phủ về nhân quyền.

Asle Toje

Ông Toje, 51 tuổi, là phó chủ tịch Ủy ban Nobel. Ông làm việc trong ủy ban này từ năm 2018 và được tái bổ nhiệm cho giai đoạn 2024-2029.

Ông được nhận xét là người bảo thủ và từng là giám đốc nghiên cứu của Viện Nobel Na Uy trước khi gia nhập Ủy ban Nobel. Ông từng xuất bản một cuốn sách về Liên minh châu Âu giai đoạn hậu Chiến tranh Lạnh.

Anne Enger

Bà Enger, 75 tuổi, là thành viên của ủy ban từ năm 2018 và được tái bổ nhiệm cho giai đoạn 2021 - 2026.

Bà học ngành y tá và bắt đầu sự nghiệp bằng nghề dạy học, sau đó chuyển sang hoạt động chính trị.

Bà là bộ trưởng văn hóa và phó thủ tướng Na Uy trong giai đoạn 1997 – 1999, quyền thủ tướng vào năm 1998 và trở thành bộ trưởng năng lượng năm 1999.

Bà Enger còn đứng đầu ủy ban Phong trào nhân dân chống phá thai tự do ở Na Uy.

Kristin Clemet

Bà Clemet, 68 tuổi, được bổ nhiệm vào ủy ban từ năm 2021 và sẽ tiếp tục làm việc ở vị trí này cho đến năm 2026. Bà vốn là một nhà kinh tế học, là thành viên của đảng bảo thủ Na Uy và từng hai lần giữ chức cố vấn của cố Thủ tướng Na Uy Kare Willoch; là bộ trưởng giáo dục từ năm 2001 - 2005.

Gry Larsen

Bà Larsen, 49 tuổi, từng làm việc trong Bộ Ngoại giao Na Uy và đứng đầu tổ chức nhân đạo phi chính phủ CARE, chuyên hoạt động vì quyền phụ nữ. Bà từng chỉ trích việc ông Trump cắt giảm viện trợ nước ngoài. Bà được bổ nhiệm vào ủy ban cho giai đoạn 2024-2029.

Quan điểm về ông Trump

Theo quy định, Ủy ban Nobel tiếp nhận đề cử từ các thành viên chính phủ từ khắp thế giới, từ Tòa án Công lý quốc tế ở La Hay, từ các giáo sư lịch sử, khoa học xã hội, luật, triết học, tôn giáo...và những nguồn khác. Thời hạn đề cử là cuối tháng 1 của mỗi năm, nhưng tên người chiến thắng được giữ kín đến tháng 10. Cứ mỗi tháng 3, ủy ban chuẩn bị một danh sách rút gọn các ứng viên và đến tháng 10 mới công bố người chiến thắng.

Quá trình bầu chọn diễn ra bí mật. Thông tin về cách các thành viên bỏ phiếu cũng không được tiết lộ.

Ông Trump rất khao khát giành giải Nobel Hòa bình kể từ khi Tổng thống Mỹ Barack Obama được trao giải thưởng cao quý này năm 2009.

Ngoài việc nhiều lần khẳng định ông xứng đáng nhận giải năm nay, nhà lãnh đạo Mỹ còn gọi điện cho các nhà ngoại giao Na Uy, bao gồm cựu Tổng thư ký Tổ chức Hiệp ước Bắc Đại Tây Dương (NATO) Jens Stoltenberg, người hiện là Bộ trưởng Tài chính Na Uy, để vận động cho giải thưởng này.

Tuy nhiên, ông Frydnes khẳng định ủy ban không bao giờ chịu tác động từ những áp lực như vậy, và các quyết định luôn được đưa ra độc lập.

“Hằng năm, chúng tôi nhận hàng nghìn lá thư, email, đề nghị, mọi người nói ‘đây là người anh/chị nên chọn’ – nên việc gây áp lực… thật ra không phải điều gì mới”, ông nói với BBC.

Ông Frydnes không nhắc tên ông Trump trong cuộc phỏng vấn, nhưng trước đó ông từng chỉ trích nhà lãnh đạo Mỹ “đàn áp các quốc gia dân chủ”.

Bà Enger vẫn hoàn toàn im lặng về lựa chọn của mình, còn bà Larsen từng chỉ trích ông Trump vì cắt giảm ngân sách hoạt động của USAID cũng như cách ông nói về phụ nữ và nhân quyền.

Bà Clemet cũng là người hoài nghi ông Trump. “Chỉ sau hơn 100 ngày làm tổng thống, (ông Trump) đã bắt đầu tháo dỡ nền dân chủ Mỹ, và ông ta đang làm mọi thứ có thể để phá bỏ trật tự thế giới tự do và dựa trên luật lệ”, bà viết hồi tháng 5.

Ngược lại, ông Toje tham dự lễ nhậm chức tổng thống của ông Trump đầu năm nay và gọi đó là “một bữa tiệc tuyệt vời”. Ông cũng cho rằng giới tự do phương Tây nên có cách nhìn “sắc thái hơn” về ông Trump và phong trào MAGA.

Tuy nhiên, không có dấu hiệu nào cho thấy ông Toje sẽ ủng hộ ông Trump cho giải thưởng năm nay, đồng thời gạt bỏ mọi hình thức vận động hành lang.

“Những kiểu chiến dịch ảnh hưởng thường gây tác động tiêu cực hơn là tích cực, bởi vì chúng tôi sẽ thảo luận về điều đó trong Ủy ban. Có những ứng viên thúc đẩy quá mạnh, và chúng tôi không thích điều đó. Chúng tôi đã quen làm việc trong phòng kín, không để bị tác động”, ông nói với báo The National.

Trong cuộc phỏng vấn với Bloomberg ngày 3/10, Ngoại trưởng Na Uy Espen Barth Eide khẳng định chính phủ nước này không tham gia vào các quyết định liên quan đến giải Nobel Hòa bình.

Bình Giang