Một trải nghiệm mới trong những ngày Tết

Bạn trẻ đọc sách tại đường sách Tết 2025. Ảnh: Quỳnh Danh.

Trong nhịp sống hối hả, dịp Tết mang lại không gian thư thái để mỗi người tìm đến những giá trị sâu lắng qua việc đọc sách. Qua từng trang, mỗi độc giả lại tìm thấy cho mình những câu chuyện mới để suy ngẫm, chiêm nghiệm. Từ góc nhìn của ông Trần Anh Đức - Trưởng ban biên tập Công ty Xuất bản và Giáo dục Quảng Văn - để biến việc đọc trở thành một phần trong các hoạt động của dịp Tết cổ truyền, mỗi người cần nhìn nhận đúng về giá trị của sách.

Một hoạt động thú vị trong ngày Tết

- Tết là thời điểm hiếm hoi trong một năm các thành viên trong gia đình có thể sum họp, ngồi lại bên nhau cùng nhìn lại năm cũ. Lựa chọn đọc sách lúc này giúp mỗi thành viên trong gia đình có cơ hội “làm mới” đời sống tinh thần của mình. Sau thời gian dài làm việc vất vả với bao lo lắng, muộn phiền, người ta có thể đặt xuống mọi thứ, cầm một cuốn sách lên và chìm đắm vào thế giới của hình ảnh, âm thanh, màu sắc, ngôn từ, thế giới tâm tư của những nhân vật điển hình, thế giới của những tri nhận mới mẻ và sâu sắc.

Trong không gian của những thời khắc chuyển giao, của tâm trạng hứng khởi, của cả những suy tư cho tương lai, bầu không khí tốt lành mang lại cho mỗi chúng ta một nền cảnh không gì tuyệt vời hơn để đọc.

Đọc sách như một cách để trải nghiệm, một cuộc trải nghiệm của tri thức và tâm hồn. Nó tồn tại cùng những trải nghiệm khác như vui chơi, trò chuyện, thăm hỏi người thân, du lịch hay ăn uống ngày Tết.

- Để đọc sách trở thành một thực hành văn hóa thông thường và dần biến thành một truyền thống trong ngày Tết là điều rất khó, rất gian nan. Chúng ta chỉ có thể bắt đầu từ những điều giản dị nhất: không tôn thờ sách vở như phương tiện duy nhất để học tập và truy tìm mục đích trong cuộc sống, hãy nhìn nhận sách trong vai trò một kênh tham khảo, một hướng dẫn sử dụng, hay cẩm nang chỉ dẫn mỗi khi ta có nhu cầu khám phá thế giới xung quanh.

Đừng đặt ra KPIs với việc đọc sách, mất bao lâu để đọc một cuốn sách hay mỗi ngày dành được bao nhiêu thời gian cho việc đọc, cũng đừng ra sức đọc để thu lượm tri thức mà không có sự sàng lọc hoặc tự phê phán.

Việc đọc nên diễn ra một cách tự nhiên, khi chính độc giả cần giải quyết vấn đề thực tế và buộc phải tham khảo thông tin từ sách. Như vậy họ sẽ nhận được lợi ích trực tiếp và cảm thấy việc đọc không còn “đáng sợ, đáng ngại”. Khiên cưỡng buộc ai đó đọc sách hay hô hào khẩu hiệu nâng cao ý thức đọc trong ngày Tết chắc chắn sẽ phản tác dụng. Hãy biến nó thành một lựa chọn trong vô vàn lựa chọn thay vì công việc phải làm bằng được.

Ông Trần Anh Đức - Trưởng ban biên tập CTCP Xuất bản và Giáo dục Quảng Văn. Ảnh: NVCC.

- Cá nhân tôi không cho rằng một thói quen mới, thực hành văn hóa mới có thể dễ dàng, nhanh chóng “đánh bại” tập quán truyền thống. Mỗi yếu tố văn hóa thường mang ý nghĩa biểu trưng riêng, gắn liền với cộng đồng người ở một khu vực địa lý nhất định. Và điều quan trọng hơn cả là nó thường ổn định, ăn sâu bám rễ. Lì xì với một phong bao màu đỏ chứa tiền lẻ bên trong là một nghi thức văn hóa cầu may, bản thân nó mang ý nghĩa tốt lành đối với cộng đồng. Theo thời gian, lì xì trở thành một hình thức… phát quà với đầy đủ hình thức cũng như vô vàn câu chuyện buồn vui phía sau. Sách có thể xem như một món quà, lì xì kiểu mới.

Tuy nhiên, kiểu lì xì này có được lan tỏa rộng rãi trong xã hội, ngay cả khi có nhiều người nổi tiếng đang thúc đẩy nó, hay không, còn phụ thuộc nhiều yếu tố. Nguyên nhân chủ yếu đến từ việc “định giá” món quà. Sách vẫn khiến người lì xì phải bỏ ra một số tiền khá lớn khi bủa vây họ là nỗi lo sách giá rẻ thì không hay, không chất lượng. Họ cũng sẽ ngại ngần lì xì sách cho nhiều người khác, nhất là con trẻ vì thể loại sách mỗi người đọc lại khác nhau. Lựa chọn lì xì một hai cuốn sách không phù hợp với gu đọc của người nhận lì xì đồng nghĩa với việc không đem lại chút niềm vui nào.

Văn hóa đọc trong gia đình được xây dựng dựa trên sự tôn trọng

- Trong gia đình tôi, việc đọc sách bắt đầu từ người lớn. Người lớn thực hành đọc rồi đọc cùng với con trẻ, hướng dẫn con trẻ đọc, chỉ dẫn thể loại sách phù hợp cho các cháu đọc. Nếu người lớn không làm gương về việc đọc, không rèn luyện thói quen đó thì rất khó có thể lan tỏa ý nghĩa của điều này. Cá nhân tôi đầu tư lập một tủ sách lớn, đa phần là dạng sách chuyên môn, lịch sử, địa lý, văn hóa, triết học… nhằm tạo ra một nguồn tham khảo sẵn có, tại chỗ, thuận tiện mỗi khi có nhu cầu tra cứu.

Tôi cũng thường nhân lên tình cảm với sách vở bằng cách chia sẻ công khai những gì tôi thu hoạch từ việc đọc và suy ngẫm, cả trực tiếp lẫn trực tuyến, mỗi khi tôi có thể. Xã hội chúng ta thiếu những người sẵn sàng cho đi tri thức, tôi muốn góp phần khỏa lấp khoảng trống đó một cách bền bỉ nhất.

Từ đọc sách, tôi nói chuyện về những chủ đề thời sự mà tri thức trong sách giúp lý giải. Tôi cũng bắt đầu tham gia các dự án dịch thuật sách chuyên môn, kết nối và mở rộng mạng lưới những cá nhân có cùng nhu cầu khám phá cái mới. Ngay cả trong không gian gia đình tôi cũng cố gắng làm đi làm lại như vậy.

- Yếu tố cốt lõi của xây dựng văn hóa đọc trong gia đình có lẽ là tôn trọng. Như tôi đã phân tích ở trên, chúng ta không thể bắt buộc mọi người đọc sách giống chúng ta, đam mê sách vở như ăn cơm uống nước, chơi game hay tán gẫu. Hãy tôn trọng lựa chọn cá nhân, kể cả việc đọc. Khi có nhu cầu, tất nhiên cả khi đã nhận được chỉ dẫn tốt, người ta sẽ tự động tìm tới sách vở.

Suốt 5,000 năm lịch sử văn minh, con người chúng ta đã luôn hành động như vậy và sản phẩm là thế giới ngày hôm nay. Hãy cứ để việc đọc sách đó diễn ra bình thường, tự nhiên. Càng hô hào sẽ càng sáo rỗng! Thế giới mở của hiện tại luôn tạo ra những biến số kích thích con người phải đọc, phải tìm hiểu.

- Tôi nghĩ không cần thiết phải đặt ra vấn đề sách giấy có cạnh tranh được với thiết bị công nghệ trong dịp Tết hay không. Sách giấy sẽ luôn tồn tại ngay cả khi các thiết bị công nghệ tràn lan, xâm chiếm các ngày lễ tết. Đó là một dạng thức lưu trữ thông tin, tri thức của con người, cũng chính là nền tảng cho sự hoạt động của trí tuệ nhân tạo, tất nhiên nó sẽ còn mãi.

Tuy nhiên, vấn đề ở đây là sự lựa chọn. Dường như chúng ta đang ngày càng có ít lựa chọn hơn trong bối cảnh công nghệ chiếm ưu thế. Không lựa chọn nào hoàn toàn xấu, và đọc sách hay chơi game cũng giống nhau ở chỗ đem lại niềm vui cho con người. Lợi ích, tác hại của mỗi lựa chọn đó là bài học đã được nhắc đi nhắc lại nhiều lần. Có chăng chúng ta muốn dành thời gian ít ỏi này cho cái gì thôi.

Đức Huy