Morocco đối mặt với cuộc biểu tình của GenZ đòi cải thiện y tế, giáo dục

Hàng trăm người biểu tình trẻ đã xuống đường trên khắp Morocco trong cuộc biểu tình được mô tả là lớn nhất đất nước trong nhiều năm qua, nhằm yêu cầu chính phủ cung cấp các dịch vụ tốt hơn cũng như chấm dứt nạn tham nhũng. Những người biểu tình yêu cầu đầu tư khẩn cấp vào y tế công cộng và giáo dục, đồng thời lên án những gì họ coi là ưu tiên quốc gia không đúng chỗ.

Cuộc biểu tình của GenZ

Các cuộc biểu tình được tổ chức trực tuyến bởi một nhóm thanh niên ẩn danh, tự gọi là “GenZ 212”, sử dụng các nền tảng như TikTok, Instagram và ứng dụng Discord.

Những người biểu tình thuộc thế hệ GenZ ở Morocco đòi cải cách y tế. Ảnh: NBC News

Tối 29/9, hàng chục người bị bắt khi nhà chức trách ngăn chặn nhóm tổ chức biểu tình tại các thành phố như Rabat, Casablanca, Agadir, Tangier và Oujda.

Một nhóm biểu tình ở trung tâm Rabat đã hô vang “tự do, nhân phẩm và công bằng xã hội”, khẩu hiệu gợi nhớ các cuộc biểu tình năm 2011 từng dẫn tới cải cách hiến pháp, qua đó chuyển giao thêm quyền lực từ hoàng gia Morocco sang chính phủ được bầu.

“Chúng tôi muốn một hệ thống y tế tốt hơn và có trách nhiệm giải trình”, Brahim, 25 tuổi, nói trước khi bỏ chạy khi cảnh sát tìm cách ngăn chặn người dân tham gia biểu tình.

Trước đó, vào tối 28/9 tại Casablanca, người biểu tình đã chặn tạm thời một tuyến đường cao tốc lớn, trong khi tại Agadir, các video lan truyền trên mạng xã hội cho thấy cảnh sát giải tán sinh viên gần khuôn viên đại học.

Sự tức giận về các dịch vụ công cộng

Làn sóng giận dữ mới nhất của thanh niên bùng phát từ các cuộc biểu tình trước đó tại Agadir về tình trạng bệnh viện xuống cấp, nhanh chóng lan sang các thành phố khác.

Các nhà phân tích cho rằng, các cuộc biểu tình này là phản ứng trước tình trạng nhiều năm "bỏ bê" dịch vụ công và những cải cách cấp bách trong lĩnh vực giáo dục và y tế. Đầu tháng này, cái chết của 8 phụ nữ mang thai tại một bệnh viện công đã châm ngòi cho một làn sóng công phẫn rộng rãi.

“Hôm nay chúng tôi lên tiếng để bảo vệ và đòi quyền lợi cho con gái tôi”, một người biểu tình, không được tiết lộ tên, đã phát biểu trong một video trên mạng xã hội được chia sẻ trực tuyến.

“Thời của chúng ta đã trôi qua mà không có bất kỳ sự cải thiện nào. Như các bạn thấy đấy, cảnh sát đang ở đây hôm nay để đàn áp và bắt giữ người biểu tình”, ông nói.

Nhiều người biểu tình cũng chỉ trích khoản đầu tư hàng tỷ USD của Chính phủ vào cơ sở hạ tầng bóng đá khi Morocco chuẩn bị đăng cai Cúp bóng đá châu Phi vào năm tới và đồng đăng cai Giải vô địch bóng đá thế giới FIFA 2030.

Những người biểu tình cho biết điều này trái ngược hoàn toàn với những gì họ mô tả là cuộc khủng hoảng trong các dịch vụ công.

Theo Tổ chức Y tế thế giới, Morocco có chưa đến 8 bác sĩ trên 10.000 người, một thấp hơn nhiều so với mức khuyến nghị là 25.

Tỷ lệ thất nghiệp ở Morocco hiện là 12,8%, trong đó thất nghiệp thanh niên lên tới 35,8% và 19% trong số này là cử nhân, theo số liệu của cơ quan thống kê quốc gia.

Không có người lãnh đạo và tập hợp trực tuyến

Không giống như các cuộc biểu tình trước đây do các công đoàn hoặc đảng phái chính trị thúc đẩy, những cuộc biểu tình này phần lớn do các thanh niên thuộc thế hệ GenZ kêu gọi, phổ biến trong giới game thủ và thanh thiếu niên.

Phong trào GenZ 212 chỉ mới xuất hiện cách đây hai tuần nhưng đã nhanh chóng thu hút được sự chú ý. Phong trào này hoạt động mà không cần lãnh đạo hoặc có mối quan hệ chính thức với các đảng phái chính trị hay công đoàn, thay vào đó dựa vào các nền tảng như TikTok, Instagram, Facebook và Discord để huy động những người ủng hộ.

Trên trang Facebook của mình, hai nhóm là “GenZ 212” và “Tiếng nói thanh niên Morocco” kêu gọi “biểu tình hòa bình, văn minh” và "tranh luận có trách nhiệm" để bày tỏ những yêu cầu của người dân liên quan đến y tế, giáo dục và công lý xã hội”, ngay cả khi nhiều người ủng hộ họ lên tiếng yêu cầu mạnh mẽ hơn.

Youssef, một kỹ sư 27 tuổi đang biểu tình ở Casablanca nói: "Tôi không chỉ muốn cải cách y tế và giáo dục, mà còn muốn cải cách toàn bộ hệ thống". “Tôi muốn mức lương tốt hơn, công việc tốt hơn, giá cả thấp hơn và cuộc sống tốt đẹp hơn”, anh nói thêm và yêu cầu giấu tên.

Mohammed Masbah, giám đốc Viện Phân tích Chính sách Morocco, cho biết: "Đây là một tổ chức phi tập trung, không có người lãnh đạo và linh hoạt, hay có thể nói là một mạng lưới". “Họ không có lãnh đạo và không liên kết với bất kỳ đảng phái hay công đoàn chính trị nào. Điều này khiến chính quyền khó đàm phán hoặc thu nạp họ vì họ không biết họ là ai”.

Quỳnh Vũ