Làn điệu dân ca, dân vũ ngân vang trên rẻo cao

Đội văn nghệ bản Chang (xã Lê Lợi) luyện tập múa đàn tính tẩu

Nhịp sống hiện đại đang len lỏi, hiện hữu trong cuộc sống của người dân trên địa bàn tỉnh, vì vậy những làn điệu dân ca, dân vũ cũng vì thế có nguy cơ mai một. Những năm qua, tỉnh có nhiều cách làm thiết thực đưa dân ca, dân vũ vào chương trình văn nghệ quần chúng, hội diễn, lễ hội truyền thống. Các địa phương trong tỉnh thành lập và duy trì hàng trăm đội văn nghệ; khuyến khích thế hệ trẻ tham gia học tập, biểu diễn và sáng tạo trên nền tảng âm nhạc dân gian.
Đến thăm bản Noong Quang (xã Khoen On), chúng tôi bị thu hút bởi tiếng nhạc, tiếng hát các làn điệu dân ca dân tộc Mông ngân vang trong nhà văn hóa. Bất ngờ là các thành viên đều rất trẻ và do em Mùa Thị Kia (19 tuổi) làm “nhạc trưởng”. Đồng hành với Kia còn có Trưởng bản Vừ A Chơ. Ông Chơ là nhân tố đặc biệt quan trọng của bản trong gìn giữ, phát huy các làn điệu dân ca, dân vũ của dân tộc Mông. Bởi vậy, trong lời hát của nhóm luôn có tiếng kèn lá réo rắt, ngân vang của ông.
Ông Chơ tâm sự: Dân ca dân tộc Mông có nhiều loại hình, hiện nay còn lưu giữ như: hát trong sinh hoạt (hát ru, hát vui chơi của trẻ em); hát mang tính nghi lễ (lên nhà mới, đám cưới, tiễn đưa hồn) và hát giao duyên. Từ khi sinh ra, trẻ em người Mông đã được đắm mình trong cái nôi văn hóa cộng đồng với những làn điệu dân ca nói về cuộc sống sinh hoạt. Những bài hát dân ca không chỉ thể hiện bằng lời mà có thể giãi bày thông qua những nhạc cụ như: sáo, khèn, kèn lá. Đây là cách để lưu giữ bản sắc văn hóa cũng như “làm giàu” thêm làn điệu dân ca dân tộc Mông.
Đến với bản người Thái ở các xã: Khổng Lào, Phong Thổ, Lê Lợi, Mường Mô… chúng tôi được đắm say trong những điệu dân ca, dân vũ về tập quán sản xuất, sinh hoạt đời thường. Người Thái trắng Lai Châu có lễ hội như: Then Kin Pang, Nàng Han, Kin Lẩu Khẩu Mẩu… trong nghi lễ thờ cúng, các điệu múa miêu tả động tác lao động sản xuất, mời thần linh, cầu mùa. Người Thái còn nổi tiếng với 36 điệu xòe được phát triển thành các điệu múa truyền thống của dân tộc phục vụ dịp lễ, tết, ngày hội. Nhiều điệu múa gắn với văn minh lúa nước, sinh hoạt đời thường, như: tắm suối, gội đầu.
Ở bản Chang (xã Lê Lợi), những điệu xòe, tiếng trống chiêng rộn rã của người Thái không chỉ gắn kết cộng đồng, còn nuôi dưỡng niềm tự hào dân tộc. Dịp lễ hội, ngày vui, các thành viên đội văn nghệ của bản lại lộng lẫy trong trang phục truyền thống, uyển chuyển với điệu múa xòe, múa quạt, múa nón. Chị Sầm Thị Ngoan (Đội văn nghệ bản Chang) cho biết: “Tôi tham gia đội văn nghệ của bản gần 10 năm. Đến nay, có thể tự hào là chúng tôi đã và đang gìn giữ, phát huy nét đẹp của các làn điệu dân ca, dân vũ của dân tộc Thái thông qua việc luyện tập thường xuyên; giao lưu, tham gia hội thi, hội diễn trong và ngoài tỉnh”.
Lai Châu còn lưu giữ những giá trị truyền thống đậm đà bản sắc, bao gồm di sản văn hóa vật thể và phi vật thể, như: múa xòe, múa nón, múa đàn tính tẩu, múa khăn, hát then của dân tộc Thái; múa khèn, múa xúng xính của dân tộc Mông; hát dân ca đối đáp của dân tộc Dao và dân tộc Si La... Các bài hát, điệu múa truyền thống được đồng bào các dân tộc gìn giữ, phát huy, sử dụng trong nhiều phương diện của đời sống: từ các nghi thức tín ngưỡng dân gian đến lễ, tết, ngày hội, sinh hoạt cộng đồng. Qua các làn điệu dân ca, dân vũ truyền thống, có thể cho người xem, người nghe những thông tin về lịch sử, địa lý, môi trường sinh thái tộc người.
Ông Trần Quang Kháng - Phó Giám đốc Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch cho biết: “Những năm qua, tỉnh chú trọng bảo tồn và phát huy bản sắc văn hóa các dân tộc, trong đó có dân ca, dân vũ truyền thống. Đặc biệt, lớp trẻ ngày càng tham gia đông đảo, trở thành lực lượng nòng cốt trong các đội văn nghệ. Đây là tín hiệu tích cực, bởi khi thế hệ trẻ yêu thích và gắn bó, di sản sẽ có sức sống bền lâu. Thời gian tới, ngành Văn hóa tỉnh tiếp tục phối hợp với các địa phương mở lớp truyền dạy, tổ chức hội diễn, liên hoan; gắn hoạt động văn nghệ truyền thống với phát triển du lịch cộng đồng, để di sản được lan tỏa mạnh mẽ và đi vào đời sống một cách thiết thực”.
Bảo tồn và phát huy dân ca, dân vũ các dân tộc ở Lai Châu, góp phần xây dựng đời sống văn hóa phong phú, bồi đắp tinh thần đoàn kết, quảng bá hình ảnh du lịch địa phương. Trong nhịp sống hiện nay, tiếng khèn, điệu xòe, câu hát giao duyên vẫn còn vang vọng, trở thành nhịp cầu kết nối quá khứ - hiện tại, để thế hệ trẻ thêm tự hào và trân quý.

Thanh Hiền - Hoàng Nam