Kinh tế tư nhân hiện thực hóa mô hình phát triển xanh, tuần hoàn và bền vững

Khu vực kinh tế tư nhân có ưu thế trong huy động vốn chuyển đổi xanh, chủ động hơn trong sáng kiến về tái chế, sản xuất sạch hơn.(Ảnh: DUY ĐÔNG)

Các chuyên gia cho rằng, các sáng kiến về tái chế, sản xuất sạch hơn, logistics ngược hay khu công nghiệp sinh thái phần lớn xuất phát từ chính nhu cầu tiết giảm chi phí, nâng cao hiệu quả và năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp. Sự năng động và linh hoạt giúp doanh nghiệp nhanh chóng áp dụng mô hình kinh doanh tuần hoàn, từ đó lan tỏa thói quen phát triển bền vững ra toàn nền kinh tế.

Đồng thời, khu vực tư nhân có ưu thế trong việc huy động đa dạng nguồn vốn cho chuyển đổi xanh. Ngoài tín dụng trong nước, họ còn tiếp cận được dòng vốn quốc tế từ Quỹ Khí hậu xanh (GCF), trái phiếu xanh, tín dụng ưu đãi, thậm chí thử nghiệm các hình thức sáng tạo như gọi vốn cộng đồng, quỹ đầu tư mạo hiểm cho đổi mới sáng tạo và khởi nghiệp công nghệ cao, định hướng xanh. Đây là những kênh mà khu vực công khó có thể khai thác hiệu quả bằng.

Trong hoạt động sản xuất-dịch vụ, doanh nghiệp tư nhân cũng là tác nhân then chốt giúp Việt Nam đáp ứng các tiêu chuẩn xanh của thị trường xuất khẩu. Với khả năng đổi mới nhanh, khu vực tư nhân có lợi thế hơn trong việc thích ứng, duy trì năng lực cạnh tranh và mở rộng thị trường quốc tế.

Mặc dù đa số doanh nghiệp tư nhân Việt Nam có quy mô vừa và nhỏ, nhưng chính đặc điểm này lại tạo sức lan tỏa rộng. Khi hàng trăm nghìn doanh nghiệp cùng áp dụng các giải pháp xanh cơ bản như tiết kiệm năng lượng, xử lý nước thải hay phân loại rác tại nguồn, tác động cộng hưởng sẽ rất đáng kể đối với mục tiêu phát triển bền vững.

Nhìn từ góc độ này, kinh tế tư nhân không chỉ là người thụ hưởng chính sách, mà còn trở thành lực lượng trực tiếp hiện thực hóa mô hình phát triển xanh, tuần hoàn và bền vững, góp phần nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia và thực hiện cam kết phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050.

Biểu đồ so sánh khái quát giữa kinh tế tuyến tính với kinh tế tuần hoàn. (Nguồn: Bộ Nông nghiệp và Môi trường)

Đặc biệt, vai trò của kinh tế tư nhân có thể được nhìn nhận rõ nét qua 6 trụ cột tăng trưởng xanh, phản ánh những lĩnh vực trọng tâm mà doanh nghiệp có thể tham gia và tạo ra tác động dài hạn gồm: Năng lượng tái tạo và giảm phát thải; Kinh tế tuần hoàn và giảm chất thải; Tài chính xanh và cơ chế hỗ trợ; Công nghệ và đổi mới sáng tạo-Ứng dụng vật liệu ít phát thải, nông nghiệp thông minh, mô hình sản xuất-tiêu dùng xanh và cơ chế sandbox cho công nghệ mới; Giao thông và hạ tầng xanh-phát triển xe điện, hạ tầng sạc điện, xử lý chất thải đô thị, hệ thống logistics phát thải thấp và năng lượng phân tán, (là các nguồn điện sạch quy mô nhỏ như điện mặt trời mái nhà, pin lưu trữ hay microgrid, được lắp đặt ngay tại khu dân cư, nhà máy để tiêu thụ tại chỗ, không phụ thuộc hoàn toàn vào lưới điện tập trung); Quản trị bền vững và tiêu chuẩn xanh-thúc đẩy áp dụng ESG trong doanh nghiệp, triển khai hệ thống MRV số hóa để minh bạch phát thải, đồng thời áp dụng các nhãn xanh và tiêu chuẩn quốc tế nhằm nâng cao năng lực cạnh tranh.

Có thể thấy, việc phát huy tối đa tiềm năng của khu vực kinh tế tư nhân trong tăng trưởng xanh không những mang lại lợi ích kinh tế, mà còn là bước tiến vững chắc hướng tới một xã hội công bằng, thịnh vượng và hài hòa với thiên nhiên.

Đây chính là giai đoạn thuận lợi để Việt Nam kết hợp sức mạnh của Nhà nước, doanh nghiệp tư nhân và cộng đồng nhằm xây dựng một nền kinh tế xanh-sạch-bền vững.

Nhìn nhận về vai trò, đóng góp của khu vực kinh tế tư nhân với sự phát triển của kinh tế, ông Đậu Anh Tuấn Phó Tổng thư ký kiêm Trưởng Ban pháp chế Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam nhìn nhận: trong tiến trình hội nhập, nhất là khi toàn xã hội và hệ thống chính trị cả nước đang nỗ lực, đồng lòng thúc đẩy đưa Việt Nam tiến xa hơn trong kỷ nguyên mới, Tổng Bí thư Tô Lâm đã khẳng định, kinh tế tư nhân không chỉ là "động lực quan trọng" mà còn cần được tạo điều kiện để tham gia vào những lĩnh vực chiến lược, đúng như tinh thần của Nghị quyết 10, Hội nghị Trung ương 5 về kinh tế tư nhân. Theo đó, khẳng định “Khuyến khích, tạo điều kiện thuận lợi để kinh tế tư nhân phát triển nhanh, bền vững, đa dạng với tốc độ tăng trưởng cao cả về số lượng, quy mô, chất lượng và tỉ trọng đóng góp trong GDP…; xóa bỏ mọi rào cản, định kiến, tạo mọi điều kiện thuận lợi để phát triển kinh tế tư nhân lành mạnh và đúng định hướng”.

Ứng dụng công nghệ hiện đại, thiết bị tiên tiến trong sản xuất góp phần nâng cao năng suất, gia tăng giá trị của doanh nghiệp, nhất là các doanh nghiệp tư nhân. (Ảnh: HNV)

Trao đổi với chúng tôi, Phó Giáo sư, Tiến sĩ Bùi Thị An, Viện trưởng Viện Tài nguyên Môi trường và Phát triển Cộng đồng, nhấn mạnh: “Tăng trưởng xanh không chỉ là xu thế tất yếu mà còn là chìa khóa để kinh tế tư nhân Việt Nam nâng cao năng lực cạnh tranh, đáp ứng các tiêu chuẩn quốc tế. Doanh nghiệp cần chủ động đầu tư công nghệ sạch, quản trị tài nguyên hiệu quả, đồng thời tham gia sâu hơn vào chuỗi giá trị toàn cầu theo hướng bền vững.”

Đồng quan điểm trên, Tiến sĩ Nguyễn Thanh Hải, Chuyên gia kinh tế cao cấp GIZ, phân tích: "Nền tảng đầu tiên của quá trình chuyển đổi xanh chính là xác định và phân loại các hoạt động xanh. Đây là bước đi cơ bản để xây dựng chuẩn mực, khung pháp lý và chính sách khuyến khích, đồng thời tạo điều kiện cho doanh nghiệp tiếp cận nguồn vốn tài chính xanh trong nước và quốc tế. Nếu thiếu một hệ thống phân loại rõ ràng, doanh nghiệp sẽ khó được hỗ trợ, còn thị trường lại thiếu cơ sở minh bạch để định hướng đầu tư.”

Các chuyên gia cho rằng, sự kết hợp hài hòa giữa tăng trưởng kinh tế tư nhân và bảo vệ môi trường không chỉ là yêu cầu cấp bách mà còn là cơ hội để doanh nghiệp tạo ra lợi thế cạnh tranh bền vững. Các mô hình kinh doanh xanh, kinh tế tuần hoàn, năng lượng sạch… đang mở ra hướng đi mới không chỉ vì lợi ích kinh tế mà còn vì trách nhiệm xã hội và tương lai của các thế hệ mai sau.

HÂN NGUYỄN