GS. TS Vũ Dương Huân: Nhà ngoại giao, nhà giáo và nhà khoa học

Bộ trưởng Ngoại giao Nguyễn Cơ Thạch (giữa), TS. Vũ Dương Huân và nghiên cứu viên cao cấp Lưu Đoàn Huynh tham dự Hội thảo khoa học do Viện ASEAN-ISIS Malaysia tổ chức tại Kuala Lumpur (Malaysia) ngày 7/1994. (Ảnh: NVCC)

Nhân Ngày Nhà giáo Việt Nam 20/11, thay mặt những người có tình cảm kính trọng, trân quý đối với GS. TS Vũ Dương Huân, chúng tôi muốn khái quát lại bức chân dung bình dị, đẹp đẽ về người Thầy và nhà ngoại giao đáng kính.

Nhà ngoại giao ba trong một

Bắt đầu công tác tại Bộ Ngoại giao năm 1973, GS. TS Vũ Dương Huân đã trải qua nhiều vị trí công tác trong ngành Ngoại giao, song gắn bó lâu nhất với công tác đào tào và nghiên cứu khoa học tại Học viện Quan hệ quốc tế (nay là Học viện Ngoại giao), kinh qua các vị trí như cán bộ giảng dạy, chủ nhiệm bộ môn Quan hệ quốc tế và Chính sách đối ngoại Việt Nam, Trưởng phòng Đào tạo-Khoa học, Phó Giám đốc rồi Giám đốc Học viện Ngoại giao (1998-2002).

Ngoài công tác tại Học viện Ngoại giao, GS. TS Vũ Dương Huân có thời gian (2006-2009) làm Trưởng Ban Nghiên cứu lịch sử ngoại giao với nhiêm vụ chính là nghiên cứu, tổng kết lịch sử ngoại giao Việt Nam. GS. TS đã có 3 lần đảm nhiệm vị trí Trưởng Cơ quan đại diện Việt Nam ở nước ngoài như Đại sứ Việt Nam tại Ba Lan (1995-1998), Đại sứ Việt Nam tại Ukraine, kiêm nhiệm Moldova (2002-2006), Tổng Lãnh sự Việt Nam tại Vladivostok (Nga) từ 2009-2012.

Con đường đến với ngành Ngoại giao của Thầy bắt đầu ngay khi tốt nghiệp cử nhân ngành Lịch sử, Đại học Tổng hợp quốc gia Voronhez. Trải qua quá trình học tập tại Liên Xô (tốt nghiệp năm 1973), nghiên cứu sinh đạt học vị Tiến sĩ Quan hệ quốc tế tại Bulgaria (1985), khóa đào tạo tiếng Anh tại New Zealand (1992), bồi dưỡng kiến thức quan hệ quốc tế tại Thụy Điển (1994), thầy Vũ Dương Huân được Nhà nước phong hàm Đại sứ năm 2012 và hàm Giáo sư chuyên ngành Chính trị quốc tế đầu tiên của nước ta năm 2017.

Năm 2012, kết thúc nhiệm kỳ công tác ngoại giao cuối cùng, Thầy trở lại Học viện Ngoại giao, tiếp tục giảng dạy tại khoa Chính trị quốc tế và Ngoại giao. GS.TS Vũ Dương Huân đã hướng dẫn thành công 7 nghiên cứu sinh và nhiều học viên bậc cao học; chủ nhiệm 7 đề tài khoa học, trong đó có 2 đề tài cấp Nhà nước đều được nghiệm thu với kết quả xuất sắc.

Thầy được tặng nhiều phần thưởng cao quý như Huân chương Lao động hạng Hai, Huy chương về sự nghiệp Ngoại giao, Huy hiệu 55 năm tuổi Đảng, Bằng khen Thủ tướng Chính phủ, nhiều Bằng khen của Bộ trưởng Ngoại giao...

GS.TS Vũ Dương Huân phát biểu tại một Tọa đàm khoa học. (Ảnh: Nguyễn Hồng)

“Người lái đò thầm lặng…”

GS. TS Vũ Dương Huân đã có gần nửa thế kỷ công tác trong lĩnh vực đào tạo, bao gồm cả đào tạo cả sinh viên, học viên cao học và nghiên cứu sinh.

Có thể nói, ngành Quan hệ quốc tế là ngành “mũi nhọn” tại Học viện Ngoại giao, trực tiếp dạy học và nghiên cứu về chính trị thế giới và chính sách đối ngoại Việt Nam. GS.TS Vũ Dương Huân và một số giảng viên, nhà nghiên cứu xuất sắc của Học viện đã có các cơ hội tham mưu cho Lãnh đạo Bộ Ngoại giao và ban ngành chức năng về đối ngoại.

Kinh nghiệm dày dặn đã góp phần tạo nên một phong cách dạy học đặc trưng của thầy Vũ Dương Huân, đó là Thầy luôn chú ý làm rõ, giải thích kỹ, minh định các định nghĩa, khái niệm cần thiết cho học viên; giới thiệu đầy đủ các lý thuyết của học giả uy tín từ nhiều nước, để lớp học có cách nhìn hệ thống, toàn diện rồi mới gợi ý cho học viên đưa ra nhận xét, đồng ý với quan niệm của học giả nào? Tại sao?

Khi thấy học viên đã nắm vững lý thuyết, thầy Vũ Dương Huân tiếp tục liên hệ thực tiễn mà chính mình đã trải nghiệm hay đưa các ví dụ rất kinh điển để học viên dễ nhớ, rộng đường trao đổi, luận giải... Phải chăng, đó là những tri thức được Thầy hấp thụ từ hệ thống đại học có truyền thống của Liên Xô, của các đại học uy tín trên thế giới, cùng kinh nghiệm chắt lọc của bạn thân cũng như thu nhận được từ quá trình giao lưu, tương tác với đồng nghiệp trong, ngoài nước.

Hành trình làm nghiên cứu khoa học của Thầy là quá trình cống hiến, bồi đắp đầy công phu, suốt quá trình công tác và trong cả cuộc đời. Thầy luôn mang trong mình một triết lý sống “làm nghiên cứu khoa học là làm suốt đời”, bởi khoa học đòi hỏi sự tích lũy, sự cập nhật, sự trải nghiệm trong suốt chặng đường dài.

Thầy Vũ Dương Huân đã có những thành tựu nghiên cứu khoa học, nổi bật như các đề tài nghiên cứu khoa học cấp Nhà nước đạt loại Xuất sắc; 49 đầu sách về quan hệ quốc tế, chính sách đối ngoại và ngoại giao Việt Nam, trong đó có 23 cuốn viết riêng, 16 cuốn là chủ biên, đồng chủ biên và tham gia với các tác giả khác viết 10 cuốn. Thầy còn là tác giả của 239 bài báo khoa học và tham luận khoa học cho các tạp chí chuyên ngành, các hội thảo khoa học trong nước và nước ngoài.

Ngày 30/10/2024, GS. TS Vũ Dương Huân đã tổ chức Lễ giới thiệu chùm sách Tinh hoa Ngoại giao Việt Nam: Góc nhìn từ Đại sứ. Chùm sách gồm 4 công trình xuất bản trong năm 2024 gồm Chính sách đối ngoại Việt Nam (1945-1975); Những vấn đề cơ bản lý luận quan hệ quốc tế; Một số vấn đề quan hệ quốc tế, chính sách đối ngoại và ngoại giao Việt Nam, tập 8 và tập 9.

Lễ giới thiệu chùm sách "Tinh hoa Ngoại giao Việt Nam: Góc nhìn từ Đại sứ, GS.TS Vũ Dương Huân". (Ảnh: PT)

Buổi ra mắt sách đã thu hút sự chú ý đông đảo của các thế hệ giảng viên và sinh viên, không chỉ trong Học viện Ngoại giao, mà còn từ nhiều cơ sở nghiên cứu và giảng dạy quan hệ quốc tế khác, đến tham dự và giao lưu cùng GS. TS. Vũ Dương Huân, để được học hỏi kinh nghiệm và kiến thức xoay quanh công việc “làm Ngoại giao”.

Các cuốn sách của GS. TS Vũ Dương Huân là tổng hợp kiến thức, lối tư duy sắc sảo, so sánh từ tổng quát đến chuyên sâu và định hướng rõ ràng giúp người đọc có được góc nhìn khái quát nhất về các chủ đề như chính sách đối ngoại, lý luận về quan hệ quốc tế, các vấn đề trong quan hệ quốc tế.

Một lĩnh vực rất đặc thù, thú vị trong nghiên cứu ngoại giao là nghiên cứu, tổng kết ngoại giao Việt Nam. Với tư cách là Trưởng Ban nghiên cứu lịch sử Ngoại giao của Bộ Ngoại giao, GS.TS Vũ Dương Huân đã tổ chức tổng kết nhiều sự kiện ngoại giao lớn của nước ta như Hội nghị Geneva năm 1954 về Đông Dương, Hội nghị Paris về chấm dứt chiến tranh và lập lại hòa bình ở Việt Nam, đặc biệt, ngoại giao chuyển từ thời chiến sang thời bình (1975-1995) và cả 50 năm ngoại giao Việt Nam (1945-1995).

Từ tham gia tổng kết, GS.TS đã rút ra một số kinh nghiệm bổ ích: sự kiện ngoại giao dù to, dù nhỏ đều cần được tổng kết, vì thành công thì phát huy còn chưa thành công để rút kinh nghiệm; tổng kết cần kịp thời; tổng kết cần có người trong cuộc; tổng kết phải khách quan, khoa học…

Gửi gắm thế hệ trẻ

GS. TS Vũ Dương Huân là người thầy rất quan tâm đến sinh viên, học viên, nhất là những người có thiên hướng và mục tiêu chọn con đường nghiên cứu, giảng dạy. Thầy đã đúc rút những kinh nghiệm rất bổ ích, tâm huyết cho thế hệ đi sau, đó là: Muốn có thành tựu trong nghiên cứu khoa học phải có đam mê, có phương pháp khoa học và phải biết hy sinh, vượt khó, kiên trì. Đó không chỉ đơn giản là lời dặn của bậc tiền bối cho các thế hệ sau, mà điều đó còn truyền lại một năng lượng sống, phương thức làm việc và cống hiến hết mình trong bất kỳ lĩnh vực nào.

Kết thúc bài viết xin kính tặng GS.TS. Vũ Dương Huân bài thơ nhỏ “Thầy giáo Vũ Dương Huân, Học viện Ngoại giao”:

Giáo sư trí lớn, tâm trong,

Quan hệ quốc tế sáng dòng uyên thâm.

Bút nghiên khai mở hướng, tầm,

Kết nối thế giới, gieo mầm thương yêu.

Lời giảng sâu sắc, cao siêu,

Truyền tri thức sáng, nâng nhiều đỉnh cao,

Người thầy kiêm cả ngoại giao,

Tấm gương sáng đẹp, tự hào quê hương.

Phương Thảo