'Đặng Thùy Trâm và cuốn nhật ký thứ ba': Hé lộ phần đời tươi đẹp trước khi vào chiến trường

Hé lộ một phần đời tươi đẹp

Tác giả biên soạn “Đặng Thùy Trâm và cuốn nhật ký thứ ba” là bà Đặng Kim Trâm - em gái anh hùng, liệt sĩ, bác sĩ Đặng Thùy Trâm. Theo bà Đặng Kim Trâm, gia đình quyết định xuất bản cuốn nhật ký thứ ba đúng vào dịp kỷ niệm 20 năm xuất bản cuốn “Nhật ký Đặng Thùy Trâm” với mong muốn đem đến một hình ảnh đầy đủ hơn về bác sĩ Đặng Thùy Trâm.

Bà Đặng Kim Trâm (giữa) - em gái bác sĩ, liệt sĩ, Anh hùng Lực lượng vũ trang nhân dân Đặng Thùy Trâm - tác giả biên soạn cuốn sách “Đặng Thùy Trâm và cuốn nhật ký thứ ba” trong buổi giao lưu với sinh viên Đại học Bách khoa.

Cuốn sách “Đặng Thùy Trâm và cuốn nhật ký thứ ba” gồm 2 phần là: “Lớp người lý tưởng” và “Cây cầu bắc qua dòng sông chia cắt”. Trong đó, ngoài nhật ký của bác sĩ Đặng Thùy Trâm viết trong thời gian 2 năm trước khi vào chiến trường, còn có một số tư liệu lần đầu được công bố như: thư từ với gia đình, bè bạn; hồi ký của bà Doãn Ngọc Trâm - mẹ bác sĩ Đặng Thùy Trâm; các bài viết của tác giả Đặng Kim Trâm và các em của nữ bác sĩ. Đó là những dòng ký ức về tuổi thơ, về gia đình, những năm tháng đầu đời, cũng như những trăn trở của Đặng Thùy Trâm khi chị còn là học sinh, những ước mơ, khao khát của chị về một sự nghiệp khoa học, sự nghiệp văn học, muốn có hạnh phúc và muốn được sống trong hòa bình...

“Đặng Thùy Trâm và cuốn nhật ký thứ ba” là những trang nhật ký được nữ bác sĩ viết những năm trước khi xung phong vào chiến trường miền Nam và gửi lại cho mẹ giữ. Ở đó hiện lên một Đặng Thùy Trâm đầy tính nữ, với sức trẻ, với một trái tim tràn ngập tình yêu dành cho đất nước, gia đình, người thân, bè bạn và tình yêu lứa đôi.

Cô sinh viên trường y giỏi giang, lãng mạn, tinh tế và nồng nhiệt ấy, dù đang có nhiều thuận lợi trong môi trường học tập và rèn luyện, vẫn luôn trăn trở về lý tưởng, về lẽ sống làm người, về sự quả cảm đương đầu với thử thách và bất công. Để rồi, người thiếu nữ ấy đã quyết định bỏ lại tất cả để dấn thân vào chiến trường miền Nam cùng đồng bào, đồng chí và để được sống và chiến đấu gần người mình yêu.

Một số bài viết trong cuốn sách khắc họa bức tranh của một thời mà người người hướng về Tổ quốc, về một gia đình trí thức Hà Nội điển hình, có cô con gái xung phong “đi B”, dấn thân vào nơi chiến trường ác liệt nhất rồi hy sinh, để lại những dòng nhật ký chiến tranh lay động trái tim bao người. Thời thơ ấu, thiếu niên và một phần thanh xuân tươi đẹp của Đặng Thùy Trâm được kể lại, cùng với những kỷ niệm bên gia đình, bè bạn, trong lòng Thủ đô Hà Nội hòa bình, với trái tim hướng về miền Nam ruột thịt còn đang chịu cảnh bom rơi đạn nổ.

Trong cuốn “Nhật ký Đặng Thùy Trâm” đã xuất bản và lưu hành suốt hơn 20 năm qua, có một điều từng gây nhiều tò mò, tranh cãi là mối tình đầu nhiều ước vọng đã không thành của Đặng Thùy Trâm với M. - một quân nhân miền Nam đa tài. Điều này đã được lý giải trong “Đặng Thùy Trâm và cuốn nhật ký thứ ba” với những tư liệu được kết nối, tập hợp và mối tình ấy cũng được nhìn nhận lại từ khía cạnh chân thật nhất, “đời” nhất từ phía những người thân trong gia đình và bè bạn của hai người.

Người quân nhân ấy chính là Đại tá Khương Thế Hưng, con trai thứ ba của dịch giả, nhà thơ Khương Hữu Dụng, thường được nữ bác sĩ Đặng Thùy Trâm viết tắt là M. thay cho bút hiệu Đỗ Mộc của anh. Trở về từ cuộc chiến với thân hình đầy viết thương, người lính chiến Khương Thế Hưng không ở góa như đã từng thốt lên với cha, mà lập gia đình với một phụ nữ khá xinh đẹp, có 2 con đều thành đạt. Ông mất năm 1999 và không biết rằng mình đã trở thành một bí ẩn, một dấu hỏi mà rất nhiều bạn đọc yêu mến “Nhật ký Đặng Thùy Trâm” muốn được giải đáp.

Sức sống mãnh liệt của “Nhật ký Đặng Thùy Trâm”

Tháng 4/2005, 2 cuốn nhật ký chiến tranh của nữ bác sĩ, liệt sĩ Đặng Thùy Trâm, sau 35 năm ẩn tích trên đất Mỹ, đã được chính những cựu binh Mỹ trả về cho gia đình chị và nhờ đó, thế giới biết đến “Nhật ký Đặng Thùy Trâm” được biên soạn từ 2 cuốn nhật ký viết tay này.

Cuốn thứ nhất gồm 219 trang viết tay, bắt đầu từ ngày 8/4/1968 tới 4/12/1969 do Frederic Whitehurst (cựu sĩ quan tình báo Mỹ) cùng phiên dịch Nguyễn Trung Hiếu giữ lại sau một trận càn vào căn cứ của ta ở Đức Phổ (Quảng Ngãi cũ). Trong trận càn này, bác sĩ Đặng Thùy Trâm đã bị mất 2 cuốn nhật ký, nhưng Frederic chỉ giữ 1 cuốn (1 cuốn đã bị thất lạc, có lẽ là nhật ký viết từ ngày rời Hà Nội lên đường vào Nam chiến đấu).

Cuốn thứ 2 gồm 53 trang viết tay bắt đầu từ ngày 31/12/1969 và kết thúc vào ngày 20/6/1970 do một đơn vị bộ binh lấy được trên người bác sĩ Đặng Thùy Trâm sau khi chị hy sinh ngày 22/6/1970 và cũng được chuyển tới tay chính người cựu sĩ quan tình báo nói trên.

Cho đến nay, hơn nửa triệu bản sách đã được phát hành tại Việt Nam và được dịch ra 23 thứ tiếng trên thế giới, gây xúc động và truyền cảm hứng cho rất nhiều người về một tâm hồn Việt Nam trong kháng chiến chống Mỹ: tinh tế, quả cảm và nhân ái, giữa đạn bom ác liệt vẫn tươi sáng khát vọng, tình yêu. Rất nhiều sự kiện, hoạt động, được tổ chức để tôn vinh hình tượng nữ bác sĩ, liệt sĩ, Anh hùng Lực lượng vũ trang nhân dân Đặng Thùy Trâm.

Bìa cuốn “Đặng Thùy Trâm và cuốn nhật ký thứ ba” do NXB Phụ nữ Việt Nam ấn hành.

Có thể khẳng định rằng, cùng với “phiên bản điện ảnh” là bộ phim “Đừng đốt” của đạo diễn, NSND Đặng Nhật Minh, “ngọn lửa” Đặng Thùy Trâm tỏa sáng trong thế hệ trẻ Việt Nam, sức sống lan tỏa qua những dòng nhật ký chiến tranh của chị vẫn luôn bền bỉ suốt 20 năm qua.

Từ mảnh đất Quảng Ngãi - nơi bác sĩ Đặng Thùy Trâm đã chiến đấu và hy sinh, nhà văn Thanh Thảo viết: “Đọc Nhật ký Đặng Thùy Trâm, ta nhận ra ngay, nơi sâu thẳm nhất của tâm hồn chị Trâm là tình yêu. Bắt đầu từ tình yêu gia đình mình, yêu các em mình, yêu quý các bạn học, rồi tới tình yêu thương người mình yêu, một tình yêu đầy dằn vặt, nhiều phức cảm, hy vọng rồi thất vọng. Từ khi vào chiến trường Quảng Ngãi, tình yêu của chị Thùy Trâm mở ra rộng hơn: yêu thương những thương binh mà mình chăm sóc, yêu đồng đội mình, yêu đồng bào Đức Phổ đang chịu vô vàn đau khổ, và cao hơn cả là tình yêu đất nước...”.

Tuy xuất hiện sau “Nhật ký Đặng Thùy Trâm” tới 20 năm, nhưng “Đặng Thùy Trâm và cuốn nhật ký thứ ba” lại là cuốn nhật ký mà chị Đặng Thùy Trâm đã viết trước, thời gian là từ tháng 10/1965 đến ngày 14/12/1966, trước khi đi B. Theo bà Đặng Kim Trâm: “Trong đợt về thăm nhà ngày 20/12/1966, chị gửi lại cho mẹ tôi, nói là má hãy giữ hộ con. Những thứ đó mẹ tôi cất kỹ trong một chiếc hộp sắt quân dụng. Sau này mẹ tôi bổ sung những bức thư chị gửi từ chiến trường và thư của những người em nuôi của chị từ Đức Phổ gửi ra. Nhân dịp kỷ niệm 20 năm ngày gia đình chúng tôi nhận lại được 2 cuốn nhật ký chị viết trong chiến trường Quảng Ngãi, chúng tôi công bố thêm một phần những di cảo chị để lại, cũng như một nén hương dâng mẹ tôi nhân ngày giỗ đầu của mẹ...”.

Sự ra đời của “Đặng Thùy Trâm và cuốn nhật ký thứ ba” là dịp độc giả yêu mến Đặng Thùy Trâm nhìn lại trọn vẹn câu chuyện đặc biệt của một con người - chiến sĩ bình dị trong chiến tranh, giúp chúng ta biết thêm về chân dung Đặng Thùy Trâm với tuổi trẻ, tri thức và văn hóa của một người con gái Hà Nội tinh khôi và tràn đầy lý tưởng. Bên cạnh đó là một Đặng Thùy Trâm trong vòng tay thương yêu của gia đình và bè bạn trước khi xung phong vào chiến trường rồi để lại những dòng nhật ký truyền lửa đến tương lai...

Theo bà Khúc Thị Hoa Phượng - Giám đốc, Tổng Biên tập NXB Phụ nữ: “Giá trị ấy còn cô đọng thành những bài học, kim chỉ nam cho giới trẻ ngày nay khi đối mặt với khó khăn. Sống trong thời đại có nhiều sóng gió, các bạn hãy giữ cho mình sự bình tâm, kết nối với giá trị truyền thống, giá trị của gia đình, kết nối tình yêu thương để vượt qua mọi khó khăn, thử thách...”.

Hà Anh