Còn nhiều việc phải làm trong quy hoạch các trường sư phạm
Để hoàn thành nhiệm vụ trình Thủ tướng Chính phủ ban hành quy hoạch mạng lưới các cơ sở giáo dục ĐH và sư phạm giai đoạn 2021 - 2030, sắp xếp, tổ chức lại các trường sư phạm trọng điểm tại các vùng, miền trong năm học 2019-2020, Bộ GD&ĐT đang xây dựng Đề án quy hoạch lại các cơ sở giáo dục ĐH, trong đó có các trường sư phạm. Trong bối cảnh đổi mới chương trình, đổi mới sách, phương thức đào tạo giáo viên cũng cần thay đổi, tính toán nhu cầu tuyển dụng với nhu cầu đào tạo cũng cần kỹ lưỡng để tránh chỗ thừa, chỗ thiếu… Việc quy hoạch, vẫn còn rất nhiều vấn đề cần bàn.
Theo thống kê của Bộ GD&ĐT, cả nước đang có 113 cơ sở đào tạo giáo viên, bao gồm 14 trường ĐH sư phạm, 48 trường ĐH đa ngành có đào tạo giáo viên, 30 trường CĐ sư phạm (CĐSP), 19 trường CĐ đa ngành có đào tạo giáo viên và 2 trường trung cấp (TC) sư phạm. Cùng với đó là 40 trường TC đa ngành đang đào tạo giáo viên mầm non.
Hàng năm, số lượng sinh viên sư phạm tốt nghiệp đều tăng. Theo kế hoạch, tới năm 2020 quy mô đào tạo sư phạm chiếm 10% trong tổng số sinh viên tuyển mới. Trong khi đó, các trường sư phạm lớn đào tạo tỷ lệ hệ vừa làm vừa học cao, đào tạo sau ĐH còn ít và đào tạo ngoài ngành sư phạm chiếm phần lớn chỉ tiêu tuyển sinh.
Việc sắp xếp lại mạng lưới các trường sư phạm vẫn còn rất nhiều việc cần làm (Ảnh: P.T)
Điều này là do các trường ĐH sư phạm lớn của Việt Nam vẫn tham gia đào tạo liên kết với các địa phương (hệ vừa làm vừa học) nhiều, ví dụ trường ĐH Sư phạm Hà Nội đào tạo tại chức vẫn chiếm 54,9%, trường ĐH Vinh chiếm 46,1%, trường ĐH Sư phạm TP HCM chiếm 45,9%, trường ĐH Cần Thơ chiếm 26,3%,… dẫn đến các trường này chưa tập trung nguồn lực vào đào tạo chất lượng cao phục vụ nhu cầu của xã hội (đặc biệt là nhu cầu của giáo dục tư thục) và vươn tầm hội nhập quốc tế trong đào tạo giáo viên.
Xu hướng đào tạo ngoài ngành đối với các trường sư phạm lớn có xu hướng tăng lên, ví dụ năm 2018 chỉ tiêu đào tạo ngoài sư phạm của trường ĐG sư phạm Hà Nội chiếm 51,2%, trường ĐH Sư phạm TP HCM chiếm 63%, trường ĐH Vinh chiếm 83,3%, ĐH Sư phạm – ĐH Đà Nẵng chiếm 82,6%...
Đào tạo là như thế, nhưng nhìn vào lực lượng, đội ngũ giáo viên hiện nay lại có những vấn đề chưa cân bằng về số lượng, thừa thiếu cục bộ. Cụ thể, theo thống kê của các địa phương, toàn quốc hiện nay thiếu 5.315 giáo viên tiểu học; thừa 12.165 giáo viên THCS và thừa 4.260 giáo viên THPT. Một số môn học như: Tin học, Ngoại ngữ ở bậc THCS và tiểu học do nhu cầu dạy học 2 buổi/ngày nên đang thiếu giáo viên. Trong khi đó, giáo viên Mỹ thuật, Âm nhạc bậc tiểu học lại thừa ở một số nơi. Đặc biệt, đối với bậc mầm non, hiện nay cả nước thiếu 34.641 giáo viên do nhu cầu gửi trẻ tăng cao, trong khi tổng biên chế giáo viên của các tỉnh/TP có xu hướng giảm (do thực hiện tinh giản biên chế.
Vì thế, yêu cầu đối với quy hoạch mạng lưới trường sư phạm ngày càng cần thiết, để điều chỉnh quy mô, cơ cấu đào tạo, phù hợp với yêu cầu giáo viên thực tiễn. Đề án quy hoạch lại các cơ sở giáo dục ĐH, trong đó có các trường sư phạm do Bộ GD&ĐT xây dựng dự kiến sẽ rà soát, sắp xếp và quy hoạch để hình thành các cơ sở đào tạo giáo viên trung tâm có uy tín theo mô hình: Đào tạo chính và các trường vệ tinh.
Nhóm nghiên cứu quy hoạch mạng lưới các trường sư phạm đến năm 2020, tầm nhìn 2035 phục vụ đề án tổ chức lại các trường sư phạm đang đưa ra đề xuất đến năm 2025 cả nước sẽ chỉ còn 6 - 8 trường sư phạm chủ chốt. Đến năm 2030, tiến hành sắp xếp tổ chức để hệ thống có 3 trường sư phạm trọng điểm ở 3 miền Bắc - Trung - Nam phát triển theo mô hình ĐH và từ 3 đến 5 trường sư phạm chủ chốt. Các cơ sở đào tạo giáo viên khác sẽ được chuyển thành vệ tinh của các trường sư phạm trọng điểm và chủ chốt. Trong đó sẽ giảm số lượng trường sư phạm ở các địa phương theo hướng sáp nhập, giải thể các trường không đạt chuẩn chất lượng nhằm đảm bảo quy mô đào tạo được xác định hợp lý, hiệu quả.
Nói về phương án quy hoạch mạng lưới các trường sư phạm, GS.TS Phạm Hồng Quang, GĐ ĐH Thái Nguyên cho biết: Cần xây dựng và ban hành bộ quy chuẩn trường sư phạm để xếp hạng các trường; xác định các trường ĐH sư phạm trọng điểm, trường sư phạm vệ tinh. Các trường trọng điểm đào tạo đa lĩnh vực (từ 3 - 4 lĩnh vực có liên quan đến/gắn với đào tạo giáo viên và cán bộ quản lý giáo dục); tập trung vào đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao và đào tạo sau ĐH. Dành từ 70 - 80% chỉ tiêu đào tạo sư phạm hệ ĐH cho các trường sư phạm trọng điểm; 20 - 30% chỉ tiêu đào tạo sư phạm còn lại dành cho các trường ĐH đa ngành khác có đào tạo giáo viên.
GS Nguyễn Văn Minh, Hiệu trưởng trường ĐH Sư phạm Hà Nội đề xuất xây dựng hệ thống trường sư phạm gồm khu vực phía Bắc 3 cơ sở, miền Trung 2 cơ sở, miền Nam 2 cơ sở và Tây Nguyên 1 cơ sở. Nguồn lực của các cơ sở này có thể đào tạo từ 15.000 - 20.000 nhân lực giáo dục mỗi năm. Các cơ sở khác, các trường CĐSP thành các phân hiệu, cơ sở thực hành, bồi dưỡng... trở thành nơi phát triển giáo dục địa phương.
Hiện nay, với yêu cầu của chương trình GDPT mới, một số trường ĐH đã bắt đầu đào tạo, bồi dưỡng giáo viên đáp ứng yêu cầu của chương trình mới, sách mới, việc quy hoạch sớm lại càng cần thiết. Tuy nhiên, đến thời điểm này phương án sắp xếp cụ thể ra sao vẫn chưa ngã ngũ, các trường CĐ đào tạo giáo viên tại địa phương lại nhiều, vì thế, tính toán để các trường này trở thành cơ sở đào tạo vệ tinh cũng phải hết sức cân nhắc, nhất là khi việc đào tạo còn phải dựa vào nhu cầu giáo viên thực tế của địa phương.
