Chi Lăng vang vọng chiến công

Du khách tham quan tại đền Quan Trấn Ải ( đền Quỷ Môn) thôn Quán Thanh,xã Chi Lăng

Chi Lăng là vùng đất có vị trí chiến lược trọng yếu, là “cửa ngõ phía Bắc” của Tổ quốc – nơi mà mọi đạo quân xâm lược từ phương Bắc muốn tiến sâu vào Đại Việt đều buộc phải đi qua.

Tầng tầng lịch sử, lớp lớp chiến công

Trong diễn trình lịch sử Lạng Sơn nói riêng và Việt Nam nói chung, Chi Lăng là chốn địa linh, nhân kiệt, là niềm tự hào, kiêu hãnh mãi mãi lưu lại những giá trị lịch sử, văn hóa hào hùng của dân tộc. Bởi qua ngàn năm lịch sử, thời nào Chi Lăng cũng ghi dấu ấn với các trận đánh lớn, những chiến công oanh liệt, hiển hách.

Đặc biệt là chiến thắng Chi Lăng năm 1427, quân và dân ta đã lập nên chiến công vang dội, tiêu diệt đạo quân tiếp viện hơn 10 vạn quân Minh do Liễu Thăng chỉ huy.

Chính sử ghi chép lại: đầu năm 1427, nhà Minh đã cử 2 đạo binh để cứu vãn tình trạng bị vây hãm trong các tòa thành, trong đó, đạo binh do Liễu Thăng chỉ huy đi từ Quảng Tây xuống; đạo binh do Mộc Thạnh chỉ huy đi theo đường Vân Nam. Để có thể tiêu diệt được hai đạo binh này, Lê Lợi chủ trương “vây thành diệt viện”, tăng cường vây hãm thành Đông Quan, hạ các thành dọc hai bên đường địch tiến sang. Ngày 8/10/1427, đạo quân Liễu Thăng tiến dần đến cửa ải Pha Lũy, tướng Trần Lựu vừa đánh vừa rút chạy về Khâu Ôn. Quân địch tiến tiếp, Trần Lựu tiếp tục lui về Ải Lưu (Chi Lăng, Lạng Sơn). Ngày 10/10/1427, Liễu Thăng dẫn một đạo quân xông lên trước mở đường tiến vào Chi Lăng, tướng Trần Lựu đem quân đón đánh rồi tiếp tục giả thua chạy, Liễu Thăng truy đuổi và rơi vào trận địa mai phục của quân ta ở phía Nam ải Chi Lăng. Tại đây, Liễu Thăng đã tử trận bên sườn núi Mã Yên.

Chiến thắng Chi Lăng biểu thị ý chí độc lập, sức mạnh đại đoàn kết dân tộc và nghệ thuật quân sự tuyệt vời của cha ông ta. Chiến thắng Chi Lăng cổ vũ mạnh mẽ tinh thần chiến đấu của quân và dân ta làm tăng quyết tâm, niềm tin và tiền đề để quân ta giành những thắng lợi liên tiếp sau đó chấm dứt đô hộ của nhà Minh, mở ra một trang sử vẻ vang trong lịch sử dựng nước và giữ nước của dân tộc.

Thuyết minh viên Nhà Trưng bày chiến thắng Chi Lăng giới thiệu ý nghĩa của các tư liệu, hiện vật về chiến thắng Chi Lăng cho du khách tham quan

Phát huy truyền thống anh hùng, quân và dân vùng đất Chi Lăng - Lạng Sơn đã anh dũng đứng lên, tích cực tham gia các cuộc kháng chiến chống Pháp mà tiêu biểu là cuộc khởi nghĩa Hoàng Đình Kinh những năm 1882 - 1888; tiếp đó là trong cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước với sự kiện nữ du kích Quang Lang bắn rơi máy bay Mỹ.

Khu di tích lịch sử Chi Lăng hiện nay gồm 52 điểm di tích, thuộc hai loại hình chủ đạo là di tích lịch sử - văn hóa và di tích truyền thuyết – tâm linh), nằm trong lòng chảo Chi Lăng dài hơn 20km. Đó là nơi diễn ra trận chiến, căn cứ của nghĩa quân, là kho chứa vũ khí, lương thực, là làng bản nơi cấp dưỡng nuôi quân đánh giặc. Tuy nhiên, hiện nay, qua khảo sát thực tế chỉ xác định được 46/52 di tích, còn 6 di tích đã mất dấu tích, không thể xác định được, trong đó 24 điểm di tích quốc gia đặc biệt và 22 điểm di tích cấp quốc gia.

Với nhiều giá trị đặc biệt về lịch sử, văn hóa, khoa học, giáo dục, du lịch, quân sự và ngoại giao, Khu di tích lịch sử Chi Lăng được Bộ Văn hóa – Thông tin (nay là Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch) xếp hạng Di tích cấp quốc gia đợt đầu vào tháng 4/1962. Năm 2019, khu di tích này được Thủ tướng Chính phủ xếp hạng Di tích quốc gia đặc biệt.

Khí phách anh hùng trong dòng chảy hôm nay

Nhận thức sâu sắc giá trị to lớn của khu di tích lịch sử Chi Lăng, những năm qua, các cấp, ngành của tỉnh đã dành nhiều tâm huyết trong công tác bảo tồn, tôn tạo và phát huy di sản. Theo đó, năm 2012, UBND tỉnh đã ban hành Quyết định số 1697 phê duyệt đồ án Quy hoạch tổng thể khu di tích lịch sử Chi Lăng tỷ lệ 1/2000. Năm 2018, UBND tỉnh ban hành Quyết định số 652 phê duyệt đề án xây dựng và phát triển khu di tích Chi Lăng đến năm 2025, tầm nhìn đến năm 2035 nhằm tổ chức, quy hoạch một khu trung tâm có không gian lớn, hội tụ, tập trung các công trình, hạng mục đáp ứng yêu cầu về tổ chức các loại hình dịch vụ văn hóa, du lịch, quan trọng hơn cả, khu di tích sẽ là nơi người dân cả nước đến tưởng nhớ, ghi công các anh hùng dân tộc và những người đã hy sinh trong sự nghiệp xây dựng, bảo vệ tổ quốc.

Đặc biệt, giai đoạn 2021 - 2024, UBND huyện Chi Lăng cũ đã phối hợp với các sở, ban ngành, cơ quan, đơn vị liên quan tổ chức các hoạt động tu bổ, bảo quản, phục hồi di tích trên địa bàn, trong đó có Khu di tích lịch sử Chi Lăng với số vốn gần 30 tỷ đồng. Tiêu biểu tháng 5/2019, đền Chi Lăng được khởi công xây dựng tại thôn Bãi Hào, xã Chi Lăng đến nay đền thờ đã khánh thành và đưa vào sử dụng với tổng mức đầu tư hơn 60 tỷ đồng.

Song song với đó, các hiện vật, tài liệu liên quan đến Chiến thắng Chi Lăng đang được lưu giữ, bảo quản tại Nhà Trưng bày chiến thắng Chi Lăng với gần 500 ảnh, tài liệu, hiện vật với 3 chủ đề chính: Chi Lăng lịch sử đất nước và con người; Chi Lăng lịch sử; Chi Lăng phát huy truyền thống. Trung bình mỗi năm, địa điểm này thu hút hàng nghìn lượt khách đến tham quan, nghiên cứu.

Bà Trịnh Thị Kim Hạnh, du khách đến từ phường Thành Đông, thành phố Hải Phòng cho biết: Giữa tháng 6/2025, có dịp trở lại vùng đất Chi Lăng và tham quan các di tích, tôi thấy các di tích được đầu tư khang trang hơn trước. Tại những di tích như núi Mặt Quỷ, Đấu đong quân, đền Quỷ Môn, lũy ải... tôi được biết thêm nhiều câu chuyện lịch sử cùng sự anh dũng chiến đấu của ông cha ta ngày xưa. Tôi sẽ trở lại đây thêm nhiều lần nữa.

Phát huy truyền thống của các thế hệ đi trước, người dân Chi Lăng hôm nay tiếp tục phát huy tinh thần xung kích, tích cực thi đua phát triển kinh tế - xã hội góp phần xây dựng quê hương giàu đẹp. Đặc biệt, từ 1/7/2025, huyện Chi Lăng cũ được sắp xếp từ 20 xã, thị trấn thành 6 đơn vị hành chính mới gồm: Chi Lăng, Quan Sơn, Chiến Thắng, Nhân Lý, Bằng Mạc, Vạn Linh. Sau khi vận hành mô hình chính quyền mới công tác phát triển kinh tế - xã hội tiếp tục được các cấp, ngành chú trọng.

Xã Chi Lăng được thành lập trên cơ sở sáp nhập thị trấn Đồng Mỏ, xã Chi Lăng và thị trấn Chi Lăng. Hiện nay, xã có tổng diện tích tự nhiên 80,74 km2 với quy mô dân số 28.192 người. Sau khi sáp nhập, kinh tế trên địa bàn xã tiếp tục phát triển, duy trì đà tăng trưởng khá, cơ cấu kinh tế chuyển dịch đúng hướng; tiềm năng, thế mạnh của xã tiếp tục được phát huy. Tổng thu ngân sách của xã giai đoạn 2020-2025 đạt 24.022 triệu đồng, tốc độ tăng trưởng thu ngân sách so với đầu kỳ đạt 23%.

Để chuẩn bị cho kỷ niệm 598 năm chiến thắng Chi Lăng (10/10/1427 - 10/10/2025), thời gian qua, các xã đã xây dựng kế hoạch tổ chức các hoạt động, tạo không khí thi đua sôi nổi hướng đến chào mừng kỷ niệm.

Bà Đinh Thị Thao, Phó Trưởng phòng Văn hóa – Xã hội xã Chi Lăng cho biết: Thời gian qua, chúng tôi đã tham mưu UBND xã xây dựng kế hoạch, triển khai thực hiện đa dạng các hoạt động kỷ niệm như: tổ chức cuộc thi Hùng biện “Hào khí Chi Lăng” tìm hiểu về Chiến thắng Chi Lăng 10/10; tổ chức các hoạt động thể thao, văn nghệ; liên hoan hát sli, lượn, hát then; liên hoan múa sư tử truyền thống... Đây là cơ hội để nâng cao chất lượng đời sống tinh thần của người dân, quảng bá hình ảnh xã Chi Lăng đến với du khách trong và ngoài tỉnh.

Chiến thắng Chi Lăng không chỉ dừng lại ở một sự kiện lịch sử mà còn là biểu tượng của tinh thần tự lực, tự cường, là ngọn đuốc soi đường cho bao thế hệ người Việt Nam hôm nay. Từ truyền thống anh hùng ấy, cấp ủy, chính quyền và Nhân dân các dân tộc các xã thuộc vùng đất Chi Lăng luôn nỗ lực xây dựng quê hương ngày càng phát triển, giàu đẹp.

HOÀNG HIẾU - TUYẾT MAI