Bộ Công an triển khai công tác đặc xá bảo đảm công khai, dân chủ, công bằng, đúng pháp luật

Để bạn đọc hiểu rõ hơn về sự nhân văn, nhân đạo của chính sách đặc xá của Đảng, Nhà nước ta và các quy định, tiêu chuẩn của đợt đặc xá này, Báo CAND đã phỏng vấn Thượng tướng Lê Văn Tuyến, Thứ trưởng Bộ Công an, Ủy viên Thường trực Hội đồng tư vấn đặc xá, Trưởng ban Chỉ đạo về đặc xá Bộ Công an.

Thứ trưởng Lê Văn Tuyến.

Phóng viên: Thưa đồng chí Thứ trưởng, với vai trò là Thường trực Hội đồng tư vấn đặc xá năm 2025, đồng chí có thể cho biết Bộ Công an đã chủ động tham mưu, đề xuất và chỉ đạo triển khai thực hiện công tác đặc xá đợt 2 như thế nào để bảo đảm nghiêm túc, minh bạch, chặt chẽ, công bằng?

Thứ trưởng Lê Văn Tuyến: Đặc xá là chính sách khoan hồng, nhân đạo đặc biệt của Đảng, Nhà nước, do Chủ tịch nước quyết định tha tù trước thời hạn cho người bị kết án phạt tù có thời hạn hoặc tù chung thân nhân các sự kiện trọng đại, các ngày lễ lớn của đất nước đối với người phạm tội ăn năn hối cải, tích cực cải tạo để sớm trở về với gia đình, xã hội. Năm 2025 là năm diễn ra nhiều sự kiện trọng đại của dân tộc như kỷ niệm 50 năm Giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước, 80 năm Quốc khánh nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam, thực hiện quy định của Hiến pháp và Luật Đặc xá, Chủ tịch nước đã quyết định đặc xá 2 đợt 30/4 và 2/9, trong đó Bộ Công an được giao là Cơ quan thường trực Hội đồng tư vấn đặc xá, chủ trì tham mưu công tác đặc xá.

Ngay sau khi hoàn thành công tác đặc xá đợt 30/4, Bộ Công an đã sớm chỉ đạo chủ động chuẩn bị ngay cho công tác đặc xá đợt 2/9 với các công việc rất khẩn trương gồm:

Thứ nhất, nghiên cứu, áp dụng quy định mới của pháp luật (nhất là Luật số 86 ngày 25/6/2025 sửa đổi, bổ sung một số điều của Bộ luật Hình sự liên quan Luật Đặc xá) để xây dựng hồ sơ về điều kiện, diện đối tượng được xem xét đề nghị đặc xá năm 2025 (đợt 2); tham mưu Thủ tướng Chính phủ báo cáo Bộ Chính trị về chủ trương lãnh đạo, chỉ đạo công tác đặc xá.

Thứ hai, tham mưu Chủ tịch nước ban hành Quyết định số 1244 ngày 03/7/2025 về đặc xá năm 2025 (đợt 2), Quyết định số 1245 thành lập Hội đồng tư vấn đặc xá. Đồng thời, Bộ Công an ban hành các Quyết định thành lập Ban Chỉ đạo về đặc xá của Bộ Công an, các Tổ chuyên viên, Tổ thẩm định liên ngành, hướng dẫn biểu mẫu và các văn bản thực hiện công tác đặc xá.

Thứ ba, tham mưu Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ tổ chức Hội nghị trực tuyến đến 34 tỉnh, thành phố tổng kết công tác đặc xá đợt 1 năm 2025 (dịp 30/4), triển khai công tác đặc xá đợt 2 dịp 2/9…

Thứ tư: Tổ chức triển khai Quyết định của Chủ tịch nước về đặc xá năm 2025 (đợt 2) hiệu quả, đúng trình tự, thủ tục, đúng pháp luật.

Thứ năm, tổ chức họp báo, tuyên truyền về đặc xá để phạm nhân, Nhân dân, các cơ quan, tổ chức nắm được quy định, điều kiện đặc xá cũng như truyền thống, chính sách nhân đạo, khoan dung của Đảng, Nhà nước Việt Nam.

Phóng viên: Thưa Thứ trưởng, lực lượng Công an đã triển khai những công tác gì để thực hiện Quyết định của Chủ tịch nước về đặc xá?

Thứ trưởng Lê Văn Tuyến: Bộ Công an đã chỉ đạo các trại giam, trại tạm giam niêm yết công khai, phổ biến cho người đang chấp hành án biết chủ trương đặc xá của Đảng, Nhà nước để tự liên hệ, đối chiếu với bản thân về điều kiện, tiêu chuẩn được đề nghị đặc xá; tổ chức cho phạm nhân đủ điều kiện viết đơn đề nghị đặc xá và bản cam kết, liên hệ với thân nhân để thu thập giấy tờ, tài liệu cần thiết cho hồ sơ đề nghị đặc xá, thực hiện hình phạt bổ sung là hình phạt tiền, bồi thường dân sự, án phí dân sự, án phí hình sự…; tổ chức họp tổ, đội phạm nhân để bình xét, bỏ phiếu giới thiệu phạm nhân đủ điều kiện. Hội đồng xét đề nghị đặc xá của các trại giam, trại tạm giam, Cơ quan thi hành án hình sự Công an cấp tỉnh nghiên cứu, xét duyệt, lập danh sách người đủ điều kiện được đề nghị đặc xá. Sau đó, các Tổ thẩm định liên ngành kiểm tra, rà soát, thẩm định kỹ hồ sơ và chuyển đến thành viên Hội đồng tư vấn đặc xá để thẩm tra theo quy định.

Ban Chỉ đạo đặc xá Bộ Công an cũng đã tổ chức họp nhiều lần để xét duyệt hồ sơ đề nghị đặc xá cho phạm nhân. Đến nay, các hồ sơ đã được xét duyệt kỹ lưỡng, đảm bảo kịp thời, công bằng, đúng quy định của pháp luật. Chiều 26/8, Hội đồng Tư vấn đặc xá đã họp, cho ý kiến từng trường hợp, thống nhất danh sách đề nghị đặc xá trình Chủ tịch nước quyết định.

Phóng viên: Đồng chí Thứ trưởng có thể cho biết cụ thể hơn về điểm mới của Quyết định đặc xá đợt 2 năm 2025 và ý nghĩa của việc mở rộng hơn về đối tượng và điều kiện đề nghị đặc xá?

Thứ trưởng Lê Văn Tuyến: Đặc xá là chính sách khoan hồng của Đảng, Nhà nước và được Chủ tịch nước quyết định trong các sự kiện trọng đại của đất nước. Do đó, có thể khẳng định, công tác đặc xá đợt 2 năm 2025 là một trong các hoạt động trọng tâm thể hiện tính nhân đạo, nhân văn trong dịp kỷ niệm 80 năm Ngày thành lập nước nên đợt đặc xá lần này có ý nghĩa hết sức quan trọng. Đồng thời, triển khai quy định mới của pháp luật có hiệu lực từ ngày 1/7/2025, Quyết định về đặc xá của Chủ tịch nước có những điểm mới mở rộng diện và đối tượng hơn so với những lần đặc xá trước song vẫn bảo đảm chặt chẽ, đúng quy định của Luật Đặc xá và thuộc thẩm quyền quyết định của Chủ tịch nước. Theo đó, có 3 điểm mới trong Quyết định về đặc xá của Chủ tịch nước đợt 2:

Một là, mở rộng hơn về 4 nhóm hành vi phạm tội so với đặc xá dịp 30/4. Hai là, quy định về thời gian chấp hành án, các kỳ xếp loại chấp hành án, thời hạn chấp hành án còn lại đối với một số loại tội danh cụ thể (theo Luật số 86 ngày 25/6/2025 sửa đổi, bổ sung một số điều của Bộ luật Hình sự liên quan Luật Đặc xá). Những nội dung này đã được quy định cụ thể tại Quyết định 1244 của Chủ tịch nước về đặc xá đợt 2 năm 2025.

Ba là, quy định và xác định rõ hơn tiêu chí để Công an các địa phương xác định nếu được đặc xá không làm ảnh hưởng đến an ninh, trật tự. Cụ thể:

- Nhân thân, hoàn cảnh gia đình của phạm nhân, nguy cơ gây ảnh hưởng xấu đến công tác bảo đảm an ninh, trật tự và đấu tranh phòng, chống tội phạm ở địa phương.

- Gây khiếu kiện đông người, biểu tình gây rối để các thế lực thù địch lợi dụng lôi kéo, kích động chống phá chính quyền, xuyên tạc đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước.

- Gây hoang mang, lo sợ hoặc phẫn nộ trong nhân dân.

- Gây khó khăn trong việc thực hiện đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước.

Phóng viên: Đồng chí Thứ trưởng đánh giá như thế nào về những kết quả cụ thể chúng ta đã đạt được tới thời điểm này trong việc xét, đề nghị đặc xá cho những người đủ điều kiện?

Thứ trưởng Lê Văn Tuyến: Có thể khẳng định, Bộ Công an và các bộ, ngành liên quan đã tham mưu với Chủ tịch nước, Thủ tướng Chính phủ, Hội đồng tư vấn đặc xá và triển khai, thực hiện công tác đặc xá đợt 2 năm 2025 với trách nhiệm cao, nghiêm túc, bảo đảm thận trọng, chặt chẽ, khách quan, đúng quy định của pháp luật. Đến thời điểm này, việc rà soát, kiểm tra, thẩm định hồ sơ người đủ điều kiện đề nghị đặc xá đã cơ bản hoàn thành theo đúng kế hoạch đề ra.

Hiện nay với trách nhiệm là Cơ quan thường trực, Bộ Công an đang tích cực, khẩn trương tổng hợp, rà soát kỹ danh sách người đủ điều kiện đề nghị đặc xá để báo cáo Hội đồng tư vấn đặc xá xét duyệt trình Chủ tịch nước xem xét, quyết định. Sau khi Chủ tịch nước ký Quyết định đặc xá sẽ tổ chức họp báo công bố và tổ chức Lễ công bố quyết định đặc xá tại các trại giam, trại tạm giam và tổng kết, rút kinh nghiệm công tác đặc xá của cả 2 đợt đặc xá năm 2025.

Phóng viên: Thưa đồng chí, trong những năm qua, tỷ lệ người được đặc xá tái phạm tội là rất thấp. Đồng chí có thể nói rõ hơn về nội dung này?

Thứ trưởng Lê Văn Tuyến: Thực hiện chính sách khoan hồng của Đảng, Nhà nước và truyền thống nhân đạo của dân tộc, trong 80 năm qua, Nhà nước ta đã có 40 lần đặc xá cho các phạm nhân. Chỉ tính từ năm 2009 đến nay, Chủ tịch nước đã 11 lần ký quyết định đặc xá cho gần 100 nghìn phạm nhân có quá trình cải tạo, lao động, học tập tốt trở về với gia đình, cộng đồng làm lại cuộc đời.

Hầu hết người được đặc xá đã nhanh chóng hòa nhập cộng đồng, làm ăn lương thiện, nhiều người có cuộc sống ổn định, thậm chí khá giả, thành đạt, tích cực tham gia hoạt động xã hội ở địa phương, tỷ lệ người được đặc xá tái phạm tội là rất thấp (đặc xá năm 2024 chỉ có 5 người trong tổng số 3.763 người được đặc xá tái phạm tội, chiếm tỷ lệ 0,13%; đợt đặc xá dịp 30/4 vừa rồi chỉ có 4 người tái phạm, chiếm tỷ lệ 0,05%), đây là những con số rất đáng mừng, thể hiện công tác đặc xá đảm bảo chặt chẽ, chính xác, công khai, đúng quy định, tạo điều kiện cho người phạm tội tích cực cải tạo sớm được trở về với cộng đồng.

Phóng viên: Để tiếp tục giúp đỡ người được đặc xá tự tin làm lại cuộc đời vươn lên trong cuộc sống, xin đồng chí cho biết, Bộ Công an sẽ tiếp tục có những chỉ đạo cụ thể như thế nào đối với các đơn vị để thực hiện hiệu quả công tác hướng nghiệp, đào tạo, dạy nghề và tái hòa nhập cộng đồng đối với người được đặc xá?

Thứ trưởng Lê Văn Tuyến: Để giúp người được đặc xá hòa nhập cộng đồng, Bộ Công an đã chỉ đạo các trại giam, trại tạm giam thuộc Bộ Công an, Cơ quan thi hành án hình sự Công an cấp tỉnh chủ động chuẩn bị từ rất sớm:

Một là, duy trì tổ chức thực hiện nghiêm, đúng quy định pháp luật việc giáo dục, lao động, hướng nghiệp dạy nghề cho phạm nhân với các ngành nghề dân dụng như may mặc, thủ công mỹ nghệ, mây tre đan…

Hai là, Bộ Công an tham mưu Đảng, Nhà nước ban hành chủ trương, chính sách hỗ trợ phạm nhân lao động, học nghề để hòa nhập cộng đồng như Nghị quyết số 54 năm 2022 của Quốc hội thí điểm mô hình tổ chức hoạt động lao động, hướng nghiệp, dạy nghề cho phạm nhân ngoài trại giam; Quyết định số 22 năm 2023 của Thủ tướng Chính phủ về tín dụng đối với người chấp hành xong án phạt tù (đến nay đã có hơn 12 nghìn người chấp hành xong án phạt tù được vay vốn với số tiền trên 1,1 nghìn tỷ đồng).

Ba là, tổ chức các lớp chuẩn bị hòa nhập cộng đồng cho những phạm nhân đủ điều kiện được đề nghị đặc xá, trang bị những kiến thức cơ bản giúp họ hòa nhập cộng đồng, ổn định cuộc sống.

Bốn là, chỉ đạo Công an các đơn vị, địa phương xây dựng kế hoạch, chủ động tham mưu cấp ủy, chính quyền tiếp nhận, quản lý, giáo dục, giúp đỡ người được đặc xá trở về cộng đồng xóa bỏ mặc cảm, làm ăn lương thiện, ổn định cuộc sống, hạn chế tái phạm tội, vi phạm pháp luật.

Năm là, để phát huy hiệu quả công tác hướng nghiệp, dạy nghề cho phạm nhân, Bộ Công an chỉ đạo cơ quan chức năng nghiên cứu, xây dựng báo cáo cấp có thẩm quyền phê duyệt Đề án để thực hiện.

Phóng viên: Xin trân trọng cảm ơn đồng chí Thứ trưởng!

Phương Thủy (thực hiện)