Bài cuối: Di chứng tâm lý nặng nề phía sau hàng tỷ USD thiệt hại

"Đại dịch" sau đại dịch

Sự lan rộng toàn cầu này được thúc đẩy bởi các tổ chức tội phạm có hệ thống, thường đặt căn cứ ở Tây Phi và Đông Nam Á, sử dụng các thủ đoạn tinh vi như deepfake do AI tạo ra và các cuộc trò chuyện theo kịch bản đã soạn sẵn. Tổng hợp dữ liệu từ 2020 - 2025 cho thấy thiệt hại tài chính từ lừa tình online là rất lớn, với con số được báo cáo tăng dần hàng năm trên nhiều quốc gia.

Số liệu từ Barclays cho thấy, số vụ lừa tình online tăng 20% trong quý đầu năm 2025 so với cùng kỳ năm trước, chủ yếu xuất phát từ mạng xã hội. Tại Úc, Ủy ban Cạnh tranh và Tiêu dùng Úc (ACCC) báo cáo rằng người dân nước này mất 23,6 triệu AUD do lừa đảo hẹn hò và tình cảm chỉ trong năm 2024. Wymoo ghi nhận sự gia tăng mạnh mẽ trong các báo cáo lừa tình vào đầu năm 2025, với các cơ quan thực thi pháp luật phát hiện thêm nhiều trường hợp. Dữ liệu từ Ủy ban Thương mại Liên bang Mỹ (FTC) từ những năm trước cho thấy xu hướng rõ nét: Năm 2021, mức tổn thất trung bình do lừa tình thay đổi theo nhóm tuổi, với 750 USD cho người từ 18 - 29 tuổi, 2.000 USD cho 30 - 39 tuổi, 3.000 USD cho 40 - 49 tuổi, và 4.000 USD cho các nhóm khác.

Hình ảnh lừa đảo "mổ lợn" - một hình thức lừa đảo tài chính tinh vi kết hợp yếu tố lừa tình

Forbes cho biết, người cao tuổi ở Mỹ mất 277 triệu USD do lừa tình năm 2023. AAG IT thì ghi nhận công dân Mỹ mất 956 triệu USD vì lý do tương tự năm 2021. Lừa tình đang là mối đe dọa ngày càng lớn, gây hậu quả tài chính nghiêm trọng. Theo số liệu của công ty công nghệ chống tội phạm tài chính Verafin cho biết, lừa tình gây tổn thất 3,8 tỷ USD toàn cầu năm ngoái. Cơ quan Quản lý Tài chính Anh (FCA) ghi nhận tăng 9% báo cáo lừa tình trong năm tài chính 2024 - 2025, với tổng tổn thất vượt 106 triệu bảng Anh. Malwarebytes lưu ý tổn thất từ lừa đảo đầu tư, thường liên quan lừa tình, tăng từ 3,3 tỷ USD năm 2022 lên 4,6 tỷ USD năm 2023 (tăng 38%).

Hậu quả tâm lý nặng nề đối với nạn nhân

Tuy nhiên, những con số nêu trên vẫn chưa phản ánh đầy đủ thực tế, vì nhiều nạn nhân không báo cáo do xấu hổ, theo nghiên cứu của các tổ chức xã hội học. Bên cạnh tổn thất tài chính, nạn nhân bị lừa tình online còn phải chịu đựng những vết thương tâm lý sâu sắc.

Nạn nhân thường là phụ nữ trung niên, có trình độ học vấn cao, dễ bốc đồng, với điểm số cao về tính cấp bách và tìm kiếm cảm giác mạnh. Tổ chức Fight Cybercrime lưu ý rằng sau khi bị lừa tình, nạn nhân bị giày vò tâm lý từ sự phản bội lòng tin sâu sắc mà họ đã đặt vào một người dường như chân thực. Điều này dẫn đến cảm giác xấu hổ, lo âu, mất lòng tin, đau buồn, phản bội, tự trách bản thân, cảnh giác quá mức và cô lập xã hội, với tổn thương kéo dài.

Nghiên cứu trên Science Direct chứng minh rằng việc trở thành nạn nhân lừa tình trực tuyến có thể dẫn đến khó khăn tài chính, vấn đề sức khỏe tinh thần và cảm xúc, cũng như hậu quả pháp lý. Một số nạn nhân gánh chịu hậu quả nghiêm trọng như phá sản tài chính và căng thẳng tâm lý, mắc chứng rối loạn căng thẳng sau chấn thương (PTSD), ý nghĩ tự tử và hầu hết thu mình lại thay vì tìm kiếm sự giúp đỡ khiến hậu quả nặng nề và kéo dài hơn.

Nordic Welfare chỉ ra các biểu hiện như cô lập xã hội, phá sản, chấn thương mãn tính, trầm cảm và nguy cơ tự tử cao hơn. Nghiên cứu nhấn mạnh tổn thất cảm xúc lớn và căng thẳng tâm lý từ sự phản bội bởi "người yêu" ảo. Khảo sát của Feedzai với 3.000 người trung niên bị lừa đảo phát hiện họ trải qua nhiều hậu quả cảm xúc xấu rất đa dạng. London Psychologist cho biết tác động tâm lý là rất sâu sắc, với nhiều nạn nhân báo cáo triệu chứng giống PTSD, bao gồm hồi tưởng, và đây là "cú đúp" từ mất mát tài chính lẫn tình cảm, dẫn đến chấn thương và thiếu hỗ trợ.

Research Gate phân tích tác động tâm lý của lừa tình hẹn hò trực tuyến đối với nạn nhân, cả về tài chính lẫn phi tài chính. Ngoài ra, các nghiên cứu khác chỉ ra rằng nạn nhân có thể trải qua lo âu, giận dữ, xấu hổ và cô lập, làm lung lay cảm giác an toàn, với tác động kéo dài hơn một năm. Nạn nhân thường phải đối mặt với các vấn đề sức khỏe tâm thần kéo dài, càng nặng nề hơn do tổn thất kép về tiền bạc và tình cảm.

Giúp nạn nhân lừa tình phục hồi tâm lý thế nào?

Lừa tình qua mạng không chỉ gây tổn thất tài chính mà còn để lại những vết thương tâm lý sâu sắc, như cảm giác phản bội, xấu hổ, mất lòng tin và thậm chí là trầm cảm hoặc rối loạn căng thẳng sau chấn thương. Việc phục hồi đòi hỏi sự kiên nhẫn, tự chăm sóc bản thân và hỗ trợ từ bên ngoài. Phục hồi tâm lý có thể mất thời gian, từ vài tháng đến vài năm, tùy thuộc vào mức độ tổn thương. Quan trọng nhất là đừng cô lập bản thân, nên tìm kiếm sự giúp đỡ sớm để giúp quá trình diễn ra suôn sẻ hơn. Các chuyên gia tâm lý đưa ra các khuyến cáo nên áp dụng như sau:

Không kìm nén cảm xúc, nên bắt đầu bằng việc thừa nhận những cảm xúc tiêu cực như sốc, phủ nhận, giận dữ, xấu hổ hoặc tuyệt vọng. Đừng cố gắng kìm nén cảm xúc vì điều này có thể làm tình trạng tệ hơn. Thay vào đó, hãy cho phép bản thân trải qua quá trình đau buồn, tương tự như mất mát một mối quan hệ thực sự.

Không tự trách móc và tha thứ cho bản thân: Một trong những trở ngại lớn nhất là tự đổ lỗi, khiến nạn nhân cảm thấy ngu ngốc hoặc yếu đuối. Hãy nhận ra rằng kẻ lừa đảo sử dụng các thủ đoạn tâm lý tinh vi, khai thác sự cô đơn hoặc nhu cầu tình cảm và bất kỳ ai cũng có thể trở thành nạn nhân.

Chăm sóc bản thân, giúp đỡ nạn nhân khác: Ưu tiên sức khỏe thể chất để hỗ trợ tâm lý. Ngủ đủ giấc, ăn uống lành mạnh, tập thể dục để giảm stress. Tìm cách thay thế nhu cầu tình cảm mà kẻ lừa đảo từng "lấp đầy" như tham gia các hoạt động sở thích.

Tìm kiếm hỗ trợ từ bên ngoài: Kết nối với người thân hoặc bạn bè, chọn những người có thể chia sẻ mà không bị phán xét. Nếu cảm xúc ảnh hưởng đến cuộc sống hàng ngày (lo âu kéo dài, ý nghĩ tự tử), hãy tìm chuyên gia tâm lý. Đối với người thân hỗ trợ nạn nhân, hãy duy trì giao tiếp mở, lắng nghe mà không phán xét.

Xây dựng lại lòng tin: Bắt đầu từ những bước nhỏ để tái xây dựng lòng tin vào con người, như đặt giới hạn rõ ràng trong các mối quan hệ mới và không vội vàng tin tưởng. Học hỏi từ trải nghiệm bằng cách giáo dục bản thân về dấu hiệu lừa đảo như yêu cầu tiền bạc khẩn cấp hoặc tránh gặp mặt. Nếu có thể, chia sẻ câu chuyện của bạn (ẩn danh nếu cần) để giúp đỡ người khác. Tình nguyện giúp đỡ nạn nhân khác hoặc tham gia các hoạt động xã hội để cảm thấy hữu ích và kết nối.

TÂN PHONG - MINH KHÔI