Việt Nam khẳng định vai trò thành viên tích cực, có trách nhiệm và mang tính xây dựng của Hội đồng Nhân quyền LHQ

Đại sứ Mai Phan Dũng, Trưởng Phái đoàn đại diện thường trực Việt Nam tại Geneva. Ảnh: Anh Hiển/TTXVN tại Thụy Sĩ

Xin Đại sứ cho biết những nội dung chính được thảo luận và kết quả của Khóa họp lần thứ 60 HĐNQ LHQ, cũng như sự tham gia, đóng góp của Việt Nam?

Khóa họp lần này diễn ra trong bối cảnh thế giới tiếp tục chứng kiến những biến động sâu sắc và phức tạp nhất trong nhiều năm qua. Các cuộc xung đột kéo dài, căng thẳng địa chính trị, tình trạng bất bình đẳng, biến đổi khí hậu, khủng hoảng nhân đạo đặt ra thách thức nghiêm trọng đối với việc bảo đảm và thúc đẩy các quyền con người. Bên cạnh đó, sự suy giảm lòng tin vào hệ thống đa phương và luật pháp quốc tế đòi hỏi các quốc gia phải tái cam kết với chủ nghĩa đa phương, đoàn kết và công lý toàn cầu, coi đó là điều kiện tiên quyết để khôi phục niềm tin, củng cố hòa bình và bảo vệ các giá trị phổ quát của nhân loại.

Trong bối cảnh đó, khóa họp đã xem xét, thảo luận một khối lượng lớn công việc, phản ánh toàn diện các lĩnh vực quyền con người trong bối cảnh toàn cầu hiện nay. Hội đồng đã thông qua 01 tuyên bố của Chủ tịch HĐNQ và 01 quyết định của Chủ tịch HĐNQ, và 36 nghị quyết; tập trung thảo luận nhiều vấn đề quan trọng bao gồm về các biện pháp cưỡng chế đơn phương và quyền con người, chống phân biệt đối xử, bạo lực và các hành vi có hại đối với người liên giới tính, thanh niên và quyền con người, quyền của người bản địa, lồng ghép bình đẳng giới trong công tác của HĐNQ. Đáng chú ý, Hội đồng cũng dành thời gian thảo luận về tăng cường hiệu quả hoạt động và cải thiện phương thức làm việc hướng tới một cơ chế minh bạch, cân bằng và tránh trùng lặp, phù hợp với tinh thần cải tổ chung của LHQ.

Tại khóa họp này, các vấn đề như ma túy, án tử hình, tình hình nhân quyền tại các nước cụ thể tiếp tục là những chủ đề gây tranh cãi, không tìm được tiếng nói chung giữa các nước dẫn đến việc phải thông qua bằng bỏ phiếu. Các vấn đề như quyền nước uống và vệ sinh sạch, quyền người cao tuổi, môi trường thể thao không bị phân biệt, bảo vệ và thúc đẩy quyền kinh tế, văn hóa và xã hội trong bối cảnh bất bình đẳng, quyền của phụ nữ và trẻ em trong và sau xung đột… đã đạt được đồng thuận chung giữa tất cả các nước sau hơn hai tuần tham vấn dồn dập.

Trong suốt khóa họp, Đoàn Việt Nam đã tham gia tích cực, chủ động và có trách nhiệm tại hầu hết các phiên thảo luận quan trọng của Hội đồng. Việt Nam đã chủ trì xây dựng và trình bày Phát biểu chung về thúc đẩy quyền con người được tiêm chủng, được đông đảo các nước ủng hộ, đến nay đã có 52 nước từ tất cả các châu lục bảo trợ. Ngoài ra, Đoàn Việt Nam đưa ra nhiều phát biểu và quan điểm cụ thể về các chủ đề thiết thực như thanh niên và quyền con người, tác động của biến đổi khí hậu, bảo đảm quyền tiếp cận nước sạch và vệ sinh, quyền của người cao tuổi và các nhóm dễ bị tổn thương.

Qua đó, Việt Nam chia sẻ kinh nghiệm, chính sách và nỗ lực quốc gia trong việc thúc đẩy phát triển bền vững gắn với bảo đảm quyền con người của mọi người dân, đặc biệt nhấn mạnh cách tiếp cận toàn diện, lấy con người làm trung tâm. Đoàn Việt Nam cũng khẳng định lập trường nhất quán về việc thúc đẩy đối thoại, hợp tác, xây dựng lòng tin và tôn trọng chủ quyền quốc gia trong xử lý các vấn đề nhân quyền, đồng thời phản đối các hành động chính trị hóa. Cùng với các nước ASEAN, Việt Nam tham gia, đồng bảo trợ và phát biểu chung về một số vấn đề khu vực được quan tâm như hợp tác kỹ thuật, xây dựng năng lực và tình hình nhân quyền tại Campuchia, thể hiện tinh thần đoàn kết, trách nhiệm và vai trò chủ động của ASEAN trong các cơ chế nhân quyền quốc tế. Với cách tiếp cận khách quan, cân bằng và mang tính xây dựng, Việt Nam vừa bảo vệ lợi ích, lập trường nguyên tắc của mình, vừa thúc đẩy các giá trị tiến bộ chung của cộng đồng quốc tế, góp phần thúc đẩy đối thoại, hợp tác và củng cố vai trò của HĐNQ như một diễn đàn toàn cầu về hiểu biết, tôn trọng và hợp tác vì quyền con người của mọi người.

Đây là khóa họp cuối cùng Việt Nam tham gia trên cương vị thành viên HĐNQ nhiệm kỳ 2023-2025. Đại sứ cảm nhận như thế nào về hành trình vừa qua của Việt Nam trên cương vị thành viên HĐNQ?

Nhân quyền tiếp tục là một trong ba trụ cột quan trọng của LHQ, được cộng đồng quốc tế nhìn nhận là mục tiêu và lý tưởng chung của nhân loại. Quyền con người ngày càng gắn bó, đan xen với các lĩnh vực khác, từ hòa bình, an ninh, phát triển đến ứng phó biến đổi khí hậu, chuyển đổi số… Trong bối cảnh đó, HĐNQ giữ vai trò là diễn đàn quan trọng hàng đầu để thảo luận, xử lý cả những vấn đề cấp bách và dài hạn liên quan đến bảo vệ và thúc đẩy quyền con người, thông qua nhiều cơ chế đa dạng như cơ chế Rà soát Định kỳ Phổ quát (UPR), các thủ tục đặc biệt, các chuyên gia độc lập, cơ chế giám sát và hỗ trợ kỹ thuật. Mặc dù trên một số vấn đề còn có những khác biệt trong quan điểm và chưa đạt được đồng thuận giữa các quốc gia, HĐNQ vẫn duy trì được vai trò trung tâm, góp phần thúc đẩy toàn diện các quyền dân sự, chính trị, kinh tế, xã hội và văn hóa, quyền phát triển, đồng thời gắn kết chặt chẽ với các lĩnh vực khác trong hệ thống đa phương quốc tế và đưa ra được một số khuôn khổ, cơ chế quốc tế một cách khá toàn diện nhằm thúc đẩy việc bảo vệ quyền con người.

Ba năm qua là một hành trình nhiều ý nghĩa đối với Việt Nam. Trên cương vị thành viên HĐNQ nhiệm kỳ 2023-2025, với nhận thức rõ về vai trò, ý nghĩa của vấn đề nhân quyền nói chung cũng như của HĐNQ nói riêng, Việt Nam đã thể hiện rõ vai trò tích cực, có trách nhiệm và mang tính xây dựng, luôn chủ động đề xuất, đồng bảo trợ và thúc đẩy nhiều sáng kiến có giá trị thực tiễn thuộc quan tâm chung của cộng đồng quốc tế, được đông đảo các nước ủng hộ và đánh giá cao. Đồng thời, chúng ta đã tận dụng hiệu quả diễn đàn HĐNQ để thúc đẩy các lĩnh vực có lợi ích thiết thực, đồng thời bảo vệ và đề cao các ưu tiên, lợi ích chính đáng của đất nước, đóng góp vào việc định hình các chuẩn mực quốc tế về quyền con người trên cơ sở tôn trọng luật pháp quốc tế và chủ quyền quốc gia. Bên cạnh đó, thành công của Việt Nam tại HĐNQ còn thể hiện qua cách tiếp cận khách quan, cân bằng và mang tính đối thoại, tránh chính trị hóa, giúp Việt Nam tăng cường vị thế, tiếng nói và uy tín trong mắt bạn bè quốc tế.

Cũng cần nhấn mạnh rằng trong nhiều năm qua, Việt Nam đạt rất nhiều thành tựu về an ninh, chính trị, đối ngoại, kinh tế, phát triển và bảo đảm quyền con người. Việt Nam cũng rất nghiêm túc trong việc thực hiện các cam kết, nghĩa vụ quốc tế, tiêu biểu là việc Việt Nam đã bảo vệ thành công Báo cáo quốc gia theo Cơ chế UPR chu kỳ IV (tháng 5/2024), Báo cáo quốc gia thực thi Công ước về Công ước về xóa bỏ mọi hình thức phân biệt chủng tộc (CERD, tháng 11/2023), Công ước về quyền của người khuyết tật (CRPD, tháng 3/2025) và Công ước về các quyền dân sự và chính trị (ICCPR, tháng 7/2025). Trong thời gian tới, Việt Nam sẽ tiếp tục tham gia làm việc với các cơ quan công ước liên quan đến việc xem xét báo cáo theo Công ước xóa bỏ mọi hình thức phân biệt đối xử với phụ nữ (CEDAW, năm 2026) và Công ước chống tra tấn (CAT, năm 2027).

Đây là nền tảng vô cùng quan trọng, giúp chúng ta vững tin tham gia một cách hiệu quả và có trách nhiệm tại các diễn đàn đa phương, trong đó có HĐNQ. Quá trình tham gia xử lý những vấn đề nhân quyền phức tạp, đa chiều cũng là những trải nghiệm thực tiễn sinh động, giúp rèn luyện bản lĩnh, tư duy và kỹ năng, tích lũy kinh nghiệm cho đội ngũ cán bộ ngoại giao Việt Nam, chuẩn bị tốt hơn cho việc đảm nhiệm vai trò tại các diễn đàn đa phương trong thời gian tới.

Nhìn lại chặng đường đã qua, tôi cảm nhận sâu sắc rằng Việt Nam đã hoàn thành tốt nhiệm vụ của một thành viên HĐNQ nhiệm kỳ 2023-2025, thể hiện bản lĩnh, uy tín và tinh thần trách nhiệm cao. Đây chính là nền tảng vững chắc để Việt Nam tiếp tục phát huy kết quả, chuẩn bị tốt cho tiến trình tái ứng cử nhiệm kỳ 2026-2028, với cam kết tiếp tục đóng góp tích cực, xây dựng vào công việc của HĐNQ.

Trên cơ sở vững chắc đó, Việt Nam tái ứng cử HĐNQ LHQ nhiệm kỳ 2026-2028 và cuộc bỏ phiếu bầu thành viên HĐNQ đang tới gần. Đại sứ có thể chia sẻ mong muốn, kỳ vọng của mình trước thềm cuộc bỏ phiếu rất quan trọng này?

Việt Nam bước vào cuộc bầu cử với tâm thế chủ động, tự tin và đầy trách nhiệm, dựa trên nền tảng vững chắc của quá trình thực hiện nhất quán các cam kết thúc đẩy và bảo vệ quyền con người, cả trong nước lẫn trên trường quốc tế. Thông qua ứng cử lần này, Việt Nam có thể tiếp tục khẳng định vai trò của mình là một thành viên tích cực, có trách nhiệm và mang tính xây dựng của HĐNQ, đóng góp thực chất vào nỗ lực chung nhằm bảo đảm mọi quyền con người cho tất cả mọi người. Ở trong nước, Việt Nam sẽ tiếp tục thúc đẩy các ưu tiên lớn, bao gồm đẩy mạnh cải cách pháp luật và xây dựng Nhà nước pháp quyền nhằm bảo đảm đầy đủ các quyền kinh tế, xã hội, văn hóa, dân sự và chính trị; thực thi hiệu quả các nghĩa vụ theo các điều ước quốc tế về quyền con người mà Việt Nam là thành viên; thúc đẩy thực hiện Chương trình Nghị sự 2030 vì phát triển bền vững; tăng cường giáo dục và đào tạo về quyền con người trong hệ thống giáo dục quốc dân, đặc biệt ở bậc đại học và trong lực lượng thực thi pháp luật; tiếp tục triển khai Tuyên bố và Cương lĩnh Hành động Bắc Kinh, thúc đẩy vai trò lãnh đạo của phụ nữ và thực hiện Chương trình nghị sự Phụ nữ, Hòa bình và An ninh (WPS).

Tại diễn đàn HĐNQ, Việt Nam sẽ tiếp tục thúc đẩy đối thoại, hợp tác và tôn trọng lẫn nhau giữa các quốc gia và đối tác quốc tế; tham gia có trách nhiệm, chủ động và hiệu quả hơn trong hoạt động của HĐNQ, đặc biệt trong các vấn đề liên quan đến nhóm dễ bị tổn thương, tác động của biến đổi khí hậu và chuyển đổi số. Bên cạnh đó, trong bối cảnh LHQ nói chung và HĐNQ nói riêng đang tiến hành các nỗ lực cải tổ mạnh mẽ, đặc biệt thông qua sáng kiến “UN80” của Tổng Thư ký LHQ, Việt Nam mong muốn đóng góp tích cực vào tiến trình này. Việt Nam tin rằng, cải tổ phải hướng tới một LHQ hiệu quả, đại diện hơn và thích ứng hơn với những thách thức toàn cầu mới, đồng thời giúp HĐNQ hoạt động minh bạch, khách quan và bao trùm hơn, thực sự trở thành diễn đàn thúc đẩy đối thoại, hợp tác và đồng thuận thay vì đối đầu hay áp đặt. Việt Nam sẵn sàng chia sẻ kinh nghiệm, quan điểm và thực tiễn tốt trong quá trình này, vì một LHQ mạnh mẽ hơn, hiệu quả hơn và gần gũi hơn với người dân.

Chúng tôi cũng kỳ vọng Việt Nam sẽ tiếp tục nhận được sự ủng hộ và đồng hành của các nước bạn bè quốc tế trong hành trình này. Là thành viên HĐNQ, Việt Nam sẽ nỗ lực hết mình để nâng cao hiệu quả hoạt động của Hội đồng, góp phần thúc đẩy tinh thần: “Tôn trọng và Thấu hiểu - Đối thoại và Hợp tác - Vì tất cả các quyền con người, cho tất cả mọi người".

Trân trọng cảm ơn Đại sứ.

Anh Hiển - Văn Tuấn (TTXVN)