Góc nhìn chân thực về người nông dân trong cách mạng

Nhằm hướng đến kỷ niệm 80 năm Cách mạng Tháng Tám thành công và Quốc khánh 2.9, Nhà hát Kịch nói Quân đội công diễn vở Sấm dậy đồng chiêm.

Qua đó, vở kịch khẳng định chân lý: dân là gốc của cách mạng và độc lập, tự do là giá trị thiêng liêng nhất.

Người nông dân lam lũ, chịu nhiều áp bức, khổ cực

Nông dân là “nòng cốt” của khởi nghĩa

Vở kịch Sấm dậy đồng chiêm (Tác giả kịch bản: Nguyễn Kháng Chiến, Đạo diễn: NSND Lê Hùng) tái hiện cuộc đời cô Địch, hình tượng tiêu biểu cho người nông dân vùng chiêm trũng Bắc Bộ trong giai đoạn tiền khởi nghĩa.

Qua nhân vật này, tác phẩm khắc họa hành trình từ những cuộc đấu tranh tự phát, manh mún của người nông dân, đến sự giác ngộ tư tưởng cách mạng. Dưới sự lãnh đạo của Đảng, họ đã trở thành lực lượng nòng cốt, cùng trí thức, tiểu tư sản và nhiều tầng lớp khác, làm nên thắng lợi vĩ đại của Cách mạng Tháng Tám 1945, mở ra kỷ nguyên độc lập, tự do cho dân tộc.

Mở đầu vở kịch, cảnh cô bé Địch phải ăn cơm dành cho chó để cứu cha mẹ khỏi đòn roi, rồi đập bát trước mặt địa chủ, khiến khán giả rùng mình. Đó không chỉ là chi tiết giàu kịch tính mà còn là biểu tượng cho ý chí quật cường, lòng bất khuất của người dân chiêm trũng.

Sau mười năm, khi trở về quê hương, cô dấy lên phong trào Việt Minh, khơi dậy sức mạnh đoàn kết toàn dân. Từ hiện thực khắc nghiệt, khát vọng tự do đã bùng cháy, biến những người dân lam lũ thành lực lượng cách mạng kiên cường.

Người nông dân cùng các tầng lớp nhân dân khác tham gia cách mạng

Không chỉ tái hiện lịch sử, vở kịch còn khắc họa sâu đậm tình đồng chí, đồng đội, tình yêu trong sáng và sự gắn bó giữa những con người chung lý tưởng. Chính niềm tin và sự hy sinh ấy đã tiếp thêm sức mạnh để họ vượt qua khổ đau, góp phần làm nên thắng lợi dân tộc.

Cũng từng là người lính kháng chiến, tác giả kịch bản Nguyễn Kháng Chiến đã mang vào tác phẩm những chi tiết thật, câu chuyện thật, tạo nên vở diễn thấm đẫm hơi thở đời sống. Hình ảnh đoàn quân khởi nghĩa trong làng chỉ có vỏn vẹn hai khẩu súng vừa chân thực vừa lay động, gợi nên sự mộc mạc nhưng kiên cường đến nao lòng.

Dưới bàn tay dàn dựng tài hoa của NSND Lê Hùng, từng chi tiết nhỏ đều được trau chuốt, tạo nên sự chỉn chu và có chiều sâu.

Từ phục trang đến cảnh trí, tất cả đều mộc mạc, đúng với đời sống làng quê Bắc Bộ những năm 1943, khi Việt Minh bắt đầu lớn mạnh. Hình ảnh ông đồ, người buôn rau, buôn gạo, những phận đời cơ cực… hiện lên sống động, phản ánh xã hội ngột ngạt dưới ách địa chủ, thực dân.

Bằng ngôn ngữ sân khấu giàu sức gợi, tác phẩm đã dựng lại bức tranh xã hội đói nghèo, cảnh sưu cao, thuế nặng, những trận đòn roi tàn bạo. Hiện thực khắc nghiệt ấy được tái hiện để khắc sâu ý chí vùng lên của nhân dân.

Nhiều cảnh diễn đặc sắc trong vở kịch

Dàn dựng sân khấu chắc tay, giàu dụng ý nghệ thuật, các hoạt cảnh thay đổi linh hoạt, liền mạch giúp vở kịch vừa giữ nhịp điệu sôi nổi của phong trào cách mạng, vừa tái hiện không gian sinh hoạt quen thuộc của làng quê chiêm trũng.

Sự kết hợp giữa bối cảnh dàn dựng và âm nhạc mang lại hiệu quả cao. Ê-kip đã chọn cách sử dụng âm nhạc hiện đại đến từ các nhạc cụ như guitar, piano… để kể câu chuyện xưa. Nhờ đó, vở diễn vừa giữ được tính lịch sử, vừa dễ dàng chạm tới lớp khán giả đương đại.

Vượt lên giá trị nghệ thuật

Với trách nhiệm và tấm lòng của người nghệ sĩ, tập thể Nhà hát Kịch nói Quân đội đã dành toàn bộ tâm sức để dàn dựng và công diễn thành công vở Sấm dậy đồng chiêm.

Mang trong mình chất lính và tinh thần cách mạng, các nghệ sĩ của Nhà hát khi nhập vai đã sống trọn cùng nhân vật. Điều đó được thể hiện rõ qua từng lời thoại, ánh mắt, cử chỉ, khiến nhân vật hiện lên chân thực và giàu cảm xúc. Chính sự nhập tâm ấy đã tạo nên những khoảnh khắc thăng hoa trên sân khấu, góp phần quan trọng vào thành công trọn vẹn của vở diễn.

Sấm dậy đồng chiêm chính là lát cắt lịch sử sống động, đem đến cho khán giả góc nhìn chân thực và giàu sức nặng về hành trình khởi nghĩa của tầng lớp nông dân.

Hầu hết chi tiết trong kịch bản đều xuất phát từ người thật, việc thật, không bị tô hồng hay cường điệu. Tác giả kịch bản Nguyễn Kháng Chiến đã lựa chọn khắc họa giai đoạn tiền khởi nghĩa trong Cách mạng Tháng Tám, một giai đoạn ít được khai thác và dần bị lãng quên. Qua đó, ông muốn gửi gắm đến thế hệ hôm nay những bài học quý giá về sự gian khổ, hy sinh, từ đó, thấm thía hơn giá trị của độc lập, tự do.

Chỉ đạo nghệ thuật, Giám đốc Nhà hát Kịch nói Quân đội, Đại tá, NSƯT Lê Thị Mai Phương nhấn mạnh, vở kịch đã vượt lên trên giá trị của một tác phẩm nghệ thuật. Vở diễn không đơn thuần tái hiện quá khứ mà còn mang trong mình sứ mệnh tuyên truyền, giáo dục truyền thống yêu nước, khơi dậy niềm tự hào dân tộc, góp phần nâng cao đời sống tinh thần cho công chúng.

Đặc biệt, với thế hệ trẻ hôm nay, những người đang sống trong bối cảnh xã hội nhiều biến động, thông tin đa chiều thì tác phẩm như lời nhắc nhở sâu sắc về cội nguồn, về giá trị của độc lập, tự do.

Giám đốc Nhà hát Kịch nói Quân đội, Đại tá, NSƯT Lê Thị Mai Phương cùng dàn nghệ sĩ chụp ảnh lưu niệm cùng khán giả

Sấm dậy đồng chiêm chính là nhịp cầu nối quá khứ với hiện tại, để lịch sử không bị lãng quên, để khán giả thêm ý thức sống, làm việc và cống hiến sao cho xứng đáng với những hy sinh lớn lao của cha anh đi trước.

THANH MAI