Đau đột ngột như dao đâm vùng hàm mặt cảnh giác với đau dây thần kinh số 5
Đau dây thần kinh số 5 là tình trạng đau xảy ra ở một hoặc nhiều vùng chi phối cảm giác của dây thần kinh này. Cơn đau xuất hiện đột ngột, ngắn mang tính chu kỳ. Bệnh thường dễ bị nhầm lẫn với các cơn đau do nguyên nhân khác ở vùng hàm mặt.
Đau dây thần kinh số 5 là tình trạng đau xảy ra ở một hoặc nhiều vùng chi phối cảm giác của dây thần kinh này. Cơn đau có đặc điểm rất đặc trưng: xuất hiện đột ngột, ngắn (chỉ vài giây đến vài chục giây), mang tính chu kỳ. Tuy nhiên, bệnh thường dễ bị nhầm lẫn với các cơn đau do nguyên nhân khác ở vùng hàm mặt.
Nguyên nhân và cơ chế bệnh sinh
Nguyên nhân gây đau dây thần kinh số 5 được chia thành hai loại chính:
Đau dây 5 nguyên phát (idiopathic): chiếm khoảng 90% các trường hợp.
Đau dây 5 thứ phát: do khối u, dị dạng mạch máu, hoặc sau can thiệp vùng hàm - mặt.
Cơ chế sinh bệnh học của đau dây 5 nguyên phát đến nay chưa hoàn toàn rõ ràng. Giả thuyết được thừa nhận nhiều nhất là xung đột mạch máu - thần kinh: sự chèn ép liên tục của mạch máu vào rễ thần kinh kèm nhịp đập của tim gây chà xát, làm mất lớp myelin (demyelination). Từ đó, các tế bào thần kinh trở nên quá kích thích, phóng điện bất thường, khởi phát cơn đau. Điều này cũng lý giải vì sao thuốc chống động kinh có tác dụng và tại sao phẫu thuật giải phóng thần kinh khỏi chèn ép mạch máu mang lại hiệu quả.
Biểu hiện lâm sàng của đau dây thần kinh số 5
Cơn đau có thể khởi phát tự nhiên hoặc do kích thích như: nói, nhai, rửa mặt bằng nước lạnh...
Cơn đau đột ngột, dữ dội như điện giật, dao đâm hoặc bỏng rát, thường khiến bệnh nhân không dám cử động mặt hay nhai. Thời gian cơn đau thường rất ngắn nhưng xuất hiện liên tiếp; nếu không được điều trị, đau có thể âm ỉ, kéo dài và tái phát không theo quy luật. Cơn đau có thể khởi phát tự nhiên hoặc do kích thích như: nói, nhai, rửa mặt bằng nước lạnh, chải răng, hay tiếp xúc với gió/lạnh.
Chẩn đoán phân biệt đau dây thần kinh số 5
Đau dây thần kinh số 5 cần được phân biệt với:
Đau răng do viêm tủy, viêm lợi; Viêm xoang hàm; Đau dây thần kinh số 7.
Các trường hợp đau dây 5 thứ phát (u tiểu não, nang bì, đa xơ cứng...) cần được loại trừ bằng chụp MRI và khám chuyên khoa thần kinh.
Điều trị đau dây thần kinh số 5
Điều trị nội khoa: là lựa chọn đầu tiên, bao gồm thuốc giảm đau, thuốc chống động kinh, hoặc thuốc an thần – tâm thần (do bác sĩ chuyên khoa chỉ định).
Điều trị ngoại khoa: áp dụng khi thất bại với điều trị nội khoa. Các kỹ thuật thường dùng: giải áp vi phẫu mạch máu, can thiệp hạch qua da, đốt hạch bằng huyết thanh nóng hoặc sóng cao tần, phong bế hạch…
Đau dây thần kinh số 5 là bệnh không thường gặp nhưng dễ nhầm với bệnh lý răng miệng. Do đó, chẩn đoán chính xác và điều trị kịp thời là vô cùng quan trọng.
Tiêu chuẩn chẩn đoán đau dây thần kinh số 5 (theo Hiệp hội Đau đầu Quốc tế)
Người bệnh có các cơn đau mặt hoặc trán kịch phát, kéo dài vài giây đến dưới 2 phút, kèm ít nhất 4 trong các đặc điểm sau:
Đau đột ngột, dữ dội, nhói hoặc nóng rát. Phân bố dọc theo một hoặc nhiều nhánh của dây thần kinh số 5. Cường độ đau nặng. Bị kích thích bởi các hoạt động hằng ngày như ăn, nói, rửa mặt, đánh răng… Giữa các cơn, bệnh nhân hoàn toàn không có triệu chứng.
