Đặt sức khỏe nhân dân ở vị trí trung tâm

Thế giới ngày nay chứng minh một chân lý giản dị: quốc gia nào coi trọng sức khỏe cộng đồng, quốc gia ấy vươn tới thịnh vượng bền lâu. Việt Nam cũng không thể đi chệch quy luật ấy. Sức khỏe nhân dân không chỉ là vốn quý của từng gia đình, mà còn là trụ cột chiến lược ngang với tăng trưởng kinh tế, là nền móng cho khát vọng xây dựng một đất nước phồn vinh, hùng cường.

Trách nhiệm giữ gìn sức khỏe

Cuộc sống hiện đại với nhịp sống gấp gáp khiến nhiều người dễ sa vào vòng xoáy vật chất: chiếc điện thoại thông minh đời mới, chiếc xe sang tốc độ vượt trội, căn biệt thự nhiều phòng, tủ quần áo đầy hàng hiệu…

Nhiều người chạy đua với bằng cấp, quyền lực, danh vọng, tiền bạc. Nửa sau lại tất bật chạy đua với huyết áp, đường huyết, mỡ máu. Khi còn trẻ, ta nghe theo cấp trên; về già, lại buộc phải nghe theo số mệnh. Đó không phải câu chuyện cá nhân đơn lẻ mà là tình trạng chung ở nhiều quốc gia đang phát triển, trong đó có Việt Nam: nền kinh tế tăng trưởng nhanh, thu nhập cải thiện, nhưng sức khỏe cộng đồng lại đối diện nhiều nguy cơ.

Người lao động được tư vấn sức khỏe tại Ngày hội chăm sóc sức khỏe năm 2024. Ảnh: HCDC

Theo Tổ chức Y tế thế giới (WHO), mỗi năm có hơn 41 triệu người trên toàn cầu tử vong vì bệnh không lây nhiễm, chiếm tới 74% tổng số ca tử vong. Riêng tại Việt Nam, số liệu Bộ Y tế cho thấy, nhóm bệnh này chiếm khoảng 77% tổng gánh nặng bệnh tật và tử vong, trong đó bệnh tim mạch, ung thư, đái tháo đường, bệnh hô hấp mạn tính đang gia tăng nhanh. Đáng chú ý, tỉ lệ thừa cân béo phì ở người trưởng thành tăng gấp đôi trong vòng 10 năm, từ 8,5% năm 2010 lên gần 19% năm 2020.

Những con số này cảnh báo: nếu chỉ chăm chăm vào tăng trưởng GDP mà lơ là sức khỏe nhân dân, thì thành quả kinh tế có thể bị xói mòn bởi chi phí y tế khổng lồ, bởi lực lượng lao động suy giảm sức bền, bởi tuổi thọ sống khỏe không theo kịp tuổi thọ trung bình.

Trong suốt cuộc đời hoạt động cách mạng, Chủ tịch Hồ Chí Minh là tấm gương sáng về rèn luyện thân thể. Dù bận trăm công ngàn việc, Người vẫn dành thời gian tập thể dục mỗi buổi sáng, đi bộ, giữ nếp sống điều độ, thanh đạm. Người từng căn dặn: "Mỗi ngày, lúc ngủ dậy tập thể dục. Tập thể dục thì khí huyết lưu thông, tinh thần đầy đủ, như vậy là sức khỏe." Lời dạy giản dị ấy đến nay vẫn còn nguyên giá trị, vừa là lời nhắc nhở, vừa là kim chỉ nam để mỗi người Việt Nam ý thức sâu sắc hơn trách nhiệm giữ gìn sức khỏe cho bản thân, gia đình và Tổ quốc.

Thách thức và cơ hội

Việt Nam đã đạt được nhiều tiến bộ về y tế. Tuổi thọ trung bình tăng từ 73,6 năm (2010) lên 73,8 năm (2022). Tỉ lệ tham gia bảo hiểm y tế đạt hơn 92% dân số, là một trong những nước có độ bao phủ y tế cao trong khu vực. Đặc biệt, hệ thống y tế cơ sở đã đóng vai trò quan trọng trong kiểm soát dịch COVID-19, chứng minh hiệu quả mô hình y tế cộng đồng.

Tuy nhiên, thách thức vẫn rất lớn. Tình trạng ô nhiễm môi trường, an toàn thực phẩm, áp lực công việc, lối sống ít vận động, gia tăng căng thẳng tâm lý… đang khiến sức khỏe nhân dân bị đe dọa. Tỉ lệ hút thuốc lá ở nam giới vẫn ở mức cao (42,3% năm 2020), mức tiêu thụ rượu bia bình quân đầu người tăng nhanh, đưa Việt Nam vào nhóm các nước có mức tiêu thụ cao ở châu Á. Chi phí khám chữa bệnh bình quân đầu người năm 2022 đã lên tới 150 USD, tăng gấp đôi so với 10 năm trước. Nếu xu hướng này tiếp diễn, chi phí y tế sẽ trở thành gánh nặng lớn cho ngân sách và từng hộ gia đình.

Điều đó cho thấy, đã đến lúc Việt Nam cần đặt sức khỏe nhân dân ở vị trí trung tâm trong mọi chính sách phát triển. Một dân tộc khỏe mạnh mới có thể xây dựng một quốc gia hùng cường.

Các bác sĩ phẫu thuật cho bệnh nhân tại Bệnh viện K (Hà Nội)

Vấn đề còn lại là hành động. Ở tầm quốc gia, cần tăng đầu tư cho y tế cơ sở, nâng cao chất lượng khám chữa bệnh ban đầu, đẩy mạnh dự phòng, giáo dục sức khỏe cộng đồng. Ở tầm xã hội, cần xây dựng phong trào rèn luyện thể dục thể thao rộng khắp, kiến tạo môi trường sống xanh - sạch - an toàn, siết chặt quản lý rượu bia, thuốc lá, thực phẩm bẩn. Ở tầm mỗi cá nhân, cần thay đổi lối sống: biết nghỉ ngơi, biết vận động, biết tiết chế, biết yêu thương chính cơ thể mình.

Chỉ khi từng người tự giác giữ gìn sức khỏe, và cả hệ thống chính trị - xã hội cùng chung tay kiến tạo một môi trường sống lành mạnh, thì Việt Nam mới có thể tiến bước vững chắc trên con đường công nghiệp hóa, hiện đại hóa, hội nhập quốc tế. Sức khỏe nhân dân không chỉ là vốn liếng của từng gia đình, mà còn là tài sản chiến lược của quốc gia. Và sẽ không có một Việt Nam phồn vinh, hùng cường nào được xây dựng trên nền tảng của những cơ thể ốm yếu.

TS Tô Văn Trường