Đại biểu Hoàng Văn Cường: Đánh thuế tiêu thụ đặc biệt cao với rượu bia, thuốc lá ngay từ đầu

Sáng 26-3, tiếp tục chương trình Hội nghị đại biểu Quốc hội chuyên trách lần thứ 7, các đại biểu Quốc hội (ĐBQH) thảo luận về dự thảo Luật Thuế tiêu thụ đặc biệt (sửa đổi). Hai sản phẩm được nhiều đại biểu quan tâm trong dự thảo Luật là thuốc lá và rượu, bia.

Đại biểu Quốc hội Hoàng Văn Cường phát biểu. Ảnh: Hồ Long

ĐBQH Hoàng Văn Cường (đoàn Hà Nội) đồng tình đánh thuế tiêu thụ đặc biệt thuốc lá và rượu, bia vì đây là sản phẩm ảnh hưởng tới sức khỏe. Song ông quan tâm cách đánh thuế thế nào để có thể giảm tiêu dùng.

Theo đại biểu, dự thảo đưa ra phương án từ 2026-2030 sẽ tăng 5%/năm với sản phẩm rượu, bia và tăng mỗi năm tăng 1.000 đồng/bao thuốc lá. ĐB Cường băn khoăn: Cách tăng đều đều 5% có ý nghĩa gì? Có làm cho người tiêu dùng thay đổi được hành vi không?

Vị đại biểu là GS-TS, chuyên gia kinh tế ví von việc tính thuế với rượu, bia, thuốc lá thế này như việc luộc con nhái.

Nếu chúng ta bỏ con nhái vào nồi nước lạnh để đun, ban đầu con nhái không nghĩ chúng ta đang đun, khi nước nóng dần lên con nhái mới biết và sau đó nó chết. Còn nếu chúng ta bỏ con nhái vào nồi nước nóng ngay, nó sẽ nhảy lên ngay.

"Rõ ràng, việc tăng thuế mỗi năm tăng một chút, thực chất không phải là để thay đổi hành vi mà mục tiêu là để người tiêu dùng dễ thích nghi hơn" - vị đại biểu là chuyên gia kinh tế nói.

ĐBQH Hoàng Văn Cường (đoàn Hà Nội) phân tích mục tiêu của đánh thuế tiêu thụ đặc biệt là nhằm mục tiêu thay đổi hành vi tiêu dùng, hạn chế sử dụng những sản phẩm có hại cho sức khỏe, không tốt với cộng đồng.

Do đó, với rượu, bia, ông Cường đề nghị bỏ việc tăng thuế tiêu thụ đặc biệt đều hàng năm từ năm 2026-2030 (mỗi năm tăng bình quân 5%), mà thay vào đó nên tăng một đợt thuế rất cao ngay từ đầu, rồi có thể sau 5 năm tăng một lần nữa.

Với sản phẩm thuốc lá, theo phương án đánh thuế hiện nay, giá bán lẻ thuốc lá tăng 65% nhưng tỉ lệ người tiêu dùng chỉ giảm 4%. Trên thế giới, nghiên cứu chỉ ra, cứ tăng 10% về giá có thể giảm 4% tiêu dùng.

Như vậy, theo ông Cường, thay đổi về giá không làm ảnh hưởng nhiều tới hành vi tiêu dùng. Đi kèm với thuế, phải tăng cường vận động để thay đổi nhận thức, hành vi.

Giải trình về thuế suất đối với rượu, bia

Báo cáo một số nội dung cơ bản trong giải trình, tiếp thu, chỉnh lý dự thảo Luật Thuế tiêu thụ đặc biệt (sửa đổi), Thường trực Ủy ban Kinh tế và Tài chính cho biết về thuế suất đối với rượu, bia, nhiều ý kiến đề nghị tiếp tục áp dụng thuế suất 65% đối với bia trong khoảng 2 năm và tăng thuế từ năm 2027 hoặc năm 2028 bắt đầu tăng lên 70%, lộ trình tăng 5%/năm. Có ý kiến đề nghị thống nhất một mức thuế đối với rượu, không chia theo nồng độ cồn và cũng áp thuế suất như đối với bia. Có ý kiến đề nghị áp thuế đối với rượu, bia theo nồng độ cồn, quy định thuế suất của rượu thấp hơn bia là chưa phù hợp

Về nội dung này, Thường trực Ủy ban Kinh tế và Tài chính và cơ quan soạn thảo cho biết theo Luật Phòng, chống tác hại của rượu, bia thì bia và rượu là các sản phẩm hoàn toàn khác nhau và không có tính chất thay thế. Tác hại của mỗi sản phẩm không chỉ phụ thuộc vào nồng độ cồn mà còn phụ thuộc vào mức độ tiêu dùng. Theo báo cáo, Việt Nam luôn nằm trong nhóm 10 nước tiêu thụ nhiều bia nhất thế giới và ngày càng tiêu thụ bia nhiều hơn với mức tăng đáng kể qua các năm.

Với các hệ lụy nghiêm trọng ảnh hưởng đến cộng đồng, tạo ra gánh nặng về kinh tế - xã hội từ việc tiêu dùng mức độ lớn bia đặt ra yêu cầu cần có các giải pháp đồng bộ để góp phần giảm sản lượng tiêu thụ bia, trong đó có giải pháp về chính sách thuế tiêu thụ đặc biệt thông qua việc quy định mức thuế suất cao đối với mặt hàng này để điều tiết tiêu dùng.

Luật hiện hành đã quy định mức thuế suất cao đối với bia nhằm định hướng, điều tiết sản xuất, hạn chế tiêu dùng, giảm tác hại đối với sức khỏe cộng đồng và nhiều hệ lụy đối với kinh tế - xã hội.

Do đó, để tác động mạnh mẽ đến việc giảm tiêu dùng, khắc phục các hệ lụy nghiêm trọng của việc lạm dụng rượu, bia và góp phần thực hiện các mục tiêu, chiến lược mà Đảng, Nhà nước đã đề ra, xin tiếp thu, chỉnh lý theo hướng quy định mức tăng thuế tiêu thụ đặc biệt đối với rượu, bia như phương án 2 thể hiện tại dự thảo Luật.

Cụ thể, đối với rượu từ 20 độ trở lên, phương án 2 dự thảo luật quy định từ năm 2026 áp dụng thuế suất 80%; năm 2027 là 85%; năm 2028 là 90%; năm 2029 là 95% và từ năm 2030 là 100%.

Đối với rượu dưới 20 độ, từ năm 2026 áp dụng thuế suất 50%; năm 2027 là 55%; năm 2028 là 60%; năm 2029 là 65% và từ năm 2030 là 70%.

Đối với bia, từ năm 2026 áp dụng thuế suất 80%; năm 2027 là 85%; năm 2028 là 90%; năm 2029 là 95% và từ năm 2030 là 100%.

Thường trực Ủy ban Kinh tế và Tài chính thống nhất với cơ quan soạn thảo trong giải trình, tiếp thu dự thảo Luật về biểu thuế tiêu thụ đặc biệt đối với thuốc lá, rượu, bia theo phương án 2.

Văn Duẩn