Bán lẻ điện cạnh tranh: EVN lo giá tăng cao, một số đơn vị tư nhân hưởng lợi

Đây là góp ý của Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN) về Dự thảo quyết định của Thủ tướng Chính phủ quy định về lộ trình, nguyên tắc hoạt động, cơ cấu ngành điện và các điều kiện để hình thành và phát triển các cấp độ thị trường điện cạnh tranh tại Việt Nam được Bộ Công Thương lấy ý kiến.

Theo EVN, giá điện có thể tăng cao khi chuyển sang thị trường bán lẻ điện cạnh tranh

Theo Dự thảo trên, thị trường điện cạnh tranh được hình thành và phát triển 3 cấp độ: Thị trường phát điện cạnh tranh; thị trường bán buôn điện cạnh tranh và thị trường bán lẻ điện cạnh tranh.

Trong đó, thị trường bán lẻ điện cạnh tranh cấp độ 3 dự kiến vận hành từ năm 2027, song song với hoạt động cạnh tranh bán buôn điện để thiết lập môi trường cạnh tranh trong các giao dịch bán lẻ điện và các đơn vị bán lẻ điện.

Góp ý dự thảo trên, EVN cho biết hiện đang đảm nhiệm cung cấp điện cho vùng sâu, vùng xa, hải đảo - nơi khó thu hút đầu tư do chi phí tăng cao, sản lượng thấp, đồng thời điều tiết chi phí mua buôn, phân phối và bán lẻ điện để giữ giá bán lẻ thấp, phù hợp với kinh tế - xã hội.

Thống kê cho thấy EVN duy trì chi phí ổn định, góp phần ổn định kinh tế vĩ mô, ngay cả khi giá nhiên liệu tăng đột biến. Do vậy, việc tách bạch các khâu và triển khai mạnh mẽ thị trường điện cạnh tranh có thể làm giá điện tăng cao do chuyển từ giá bình quân sang giá thị trường, tính đúng tính đủ chi phí các khâu từ phát điện, truyền tải, phân phối tới bán lẻ, trong đó có bao gồm tỉ suất lợi nhuận.

Với tăng trưởng GDP trên 10%, nguy cơ thiếu hụt nguồn cung có thể đẩy giá điện tăng, ảnh hưởng giá bán lẻ điện đến người tiêu dùng.

Giá điện tăng, một số đơn vị tư nhân có thể hưởng lợi nhuận cao

Đáng lo ngại, EVN nêu quan điểm khi chuyển sang thị trường bán lẻ cạnh tranh, cơ quan quản lý Nhà nước sẽ không còn quy định biểu giá bán lẻ mà do thị trường điện và các công ty kinh doanh điện quyết định, giá điện sẽ có xu hướng tăng cao, giá điện các vùng miền không giống nhau, đặc biệt vùng sâu, vùng xa, miền núi, hải đảo sẽ có giá điện cao hơn; việc phát triển lưới điện vùng sâu vùng xa sẽ không được quan tâm do chi phí cao (không hấp dẫn các nhà đầu tư).

"Giá điện theo thị trường điện nếu không được giám sát, điều tiết hợp lý của Cơ quan Nhà nước sẽ mang lợi nhuận cao cho một số đơn vị tư nhân có lợi thế cạnh tranh, dẫn đến làm tăng giá bán lẻ điện bình quân" – theo EVN.

EVN chỉ ra kinh nghiệm quốc tế như: ERCOT, Texas năm 2021 với giá thị trường giao ngay một số thời điểm tăng lên 9.000 USD/MWh hay năm 2023 tăng lên 5.000 USD/MWh cho thấy những lỗ hổng trong thiết kế thị trường điện có thể gây bất ổn giá điện và lợi nhuận bất hợp lý cho một số đơn vị.

Theo đó, EVN kiến nghị Bộ Công Thương xem xét việc đánh giá kỹ tác động đến giá bán lẻ điện khi chuyển sang thị trường bán buôn, bán lẻ cạnh tranh để đảm bảo hạn chế giá điện tăng cao và các mặt trái khi cạnh tranh tự do theo cơ chế thị trường.

Lê Thúy