Căn bệnh tấn công vào não khiến thanh niên rét run, co giật

Dấu hiệu đặc trưng của nhiễm não mô cầu.

Viêm não mô cầu là bệnh truyền nhiễm cấp tính qua đường hô hấp thường gặp ở trẻ. Nếu được phát hiện sớm và điều trị tích cực, tỷ lệ tử vong của bệnh rơi vào khoảng 5% đến 15%.

Viêm não mô cầu dễ gây thành dịch

Tác nhân gây bệnh viêm não mô cầu là vi khuẩn có tên khoa học là Neisseria meningitidis (viết tắt là N.meningitidis), gọi là não mô cầu.

Theo ghi nhận, chúng thường ký sinh ở họng mũi người. Nếu ở trạng thái không gây bệnh, N.meningitidis thường không có vỏ. Khi điều kiện thuận lợi, N.meningitidis gây viêm họng mũi (thường là nhẹ, không có triệu chứng). Một tỷ lệ nhỏ trong các trường hợp này, chúng từ họng mũi xâm nhập vào máu, thường là qua đường bạch huyết, gây ra tình trạng nhiễm khuẩn huyết do não mô cầu.

Từ máu, N.meningitidis có thể đến màng não gây ra viêm màng não, hoặc đến da gây nên các chấm hoặc ban xuất huyết; hiếm hơn, có thể gặp các tổn thương ở khớp, phổi. Tổn thương xuất huyết có thể gặp ở da hoặc ở các cơ quan nội tạng đặc biệt là thận (hội chứng Waterhouse- Friderichsen). Nhiễm khuẩn huyết do N.meningitidis có thể dẫn đến sốc nặng trong vòng vài giờ.

Theo Trung tâm Kiểm soát và Phòng chống dịch bệnh Mỹ (CDC), 5-10% dân số có trong người vi khuẩn não mô cầu Neisseria meningitidis, gây viêm màng não do não mô cầu. Trong đa số trường hợp, vi khuẩn ở trạng thái không hoạt động, có nghĩa là sẽ không gây bệnh, không có triệu chứng lâm sàng.

Nếu vi khuẩn ở trạng thái hoạt động, nghĩa là gây nên các triệu chứng và bệnh, chúng trở nên rất nguy hiểm. Theo viện nghiên cứu quốc gia về các rối loạn thần kinh và đột quỵ Mỹ (NINDS), nhiễm trùng có thể dẫn đến tử vong từ 10-15% số trường hợp, kể cả đã được điều trị.

10-15% các trường hợp còn lại sẽ để lại những tổn thương vĩnh viễn về não bộ hoặc các hậu quả, di chứng không mong muốn nghiêm trọng khác.

Biểu hiện viêm não mô cầu

Thời gian ủ bệnh não mô cầu 1-10 ngày trung bình 5-7 ngày. Nhiễm trùng huyết do não mô cầu có thể là diễn tiến tối cấp, cấp tính hay mạn tính.

Nhiễm trùng huyết thể cấp tính là thường gặp nhất, khởi bệnh đột ngột tuy trong một số bệnh nhân có tình trạng tương tự như cảm cúm trước đó như mệt nhọc, đau họng, ho, nhức đầu…

Tiếp theo, bệnh nhân sốt cao 39-40 độ C, ớn lạnh, rét run nhiều lần, nhức đầu, nôn ói, đau khớp, đau cơ, thở nhanh, huyết áp tụt.

Hình ảnh đặc trưng của bệnh là ban xuất huyết xuất hiện trong khoảng 75% các trường hợp trong vòng 1-2 ngày sau sốt, màu đỏ hoặc tím thẫm, bờ không tròn đều, kích thước thay đổi từ 1-2 mm đến vài cm.

Vết ban có bề mặt bằng phẳng, không gồ lên da, có khi có hoại tử trung tâm, phân bố khắp người, nhiều nhất ở vùng nách, hông, quanh khớp (khuỷu, gối, cổ chân), lan nhanh về số lượng cũng như kích thước, kèm xuất huyết niêm mạc mắt ở hầu hết trường hợp.

Bệnh dễ gây thành dịch nhất là trong các nhà trẻ, gia đình, khu tập thể khu công nghiệp mật độ người đông và điều kiện vệ sinh kém.

Tuổi dễ mắc bệnh nhất là trẻ em từ 6 tháng đến 3 tuổi hoặc thanh thiếu niên 14 đến 20 tuổi. Bệnh có tỷ lệ mắc thấp ở người trên 20 tuổi. Thể thường gặp nhất của bệnh là thể nhiễm trùng huyết và viêm màng não mủ.

Thể viêm màng não thường xảy ra sau viêm mũi họng, hoặc khởi phát đã là triệu chứng của viêm màng não. Bệnh nhân cũng bị sốt đột ngột 39-40 độ C, mệt mỏi, đau đầu nhiều, nôn vọt. Người bệnh nhanh chóng bị lú lẫn, hoảng loạn, co giật và hôn mê.

Lời khuyên thầy thuốc

Bệnh viêm màng não do não mô cầu có khả năng tử vong cao nên phải xếp vào dạng ưu tiên cấp cứu. Khi thấy có biểu hiện nghi ngờ, người bệnh cần tới ngay cơ sở y tế càng sớm càng tốt và không nhất thiết phải cách ly ngay.

Để phòng bệnh viêm não, màng não do não mô cầu lây lan trong cộng đồng, Cục Y tế dự phòng và Bộ Y tế khuyến cáo người dân thực hiện tốt một số biện pháp sau:

Vệ sinh cá nhân: Thường xuyên rửa tay bằng xà phòng, súc miệng, họng bằng các dung dịch sát khuẩn mũi họng thông thường.
Vệ sinh nơi ở, thông thoáng nơi ở, nơi làm việc.
Chủ động tiêm phòng vaccine phòng bệnh cho trẻ.
Khi có biểu hiện sốt cao, đau đầu, buồn nôn và nôn, cứng cổ, cần đến ngay cơ sở y tế để được khám và điều trị kịp thời.

Bác sĩ Nguyễn Văn Tùng / Sức khỏe và Đời sống